1vel quibus ſeris?
an pronepotibus?
ob id
ceſſarunt ſtudia maiorum rerum. Itaque ſi
vel cibo, vel regione tantum vitæ ſpatium
quæras, fruſtra egeris. Nec filio: ſed ſi per
ſeueres, pronepotibus eueniet. Cibos dixi
mus & vitæ auxilia hoc in libro, tum aliis
pluribus. Solida ſubſtantia cibis & exerci
tatione paratur, vt multitudo pinguioris
humidi. Sed de aëre dubitatio non leuis ſu
pereſt, tenuiſne aër an craſſus magis ad vitæ
longitudinem conducat. Craſſior enim qui
buſdam videtur: quoniam qui iuxta mare,
mare autem humidum, humidum autem
craſſum. Videtur etiam minus atterere quod
craſſum eſt. Sed ſi rectè conſideramus, quæ
cunque viuunt in tenuiore elemento, ſunt
viuaciora, vt piſces vermibus, animalia ter
reſtria piſcibus, aues terreſtribus quadrupe
dibus, quia in puriore degunt aëre aues,
quàm quadrupedia. Minimam enim vitam
vermes viuunt, qui in terra viuunt, & ab
humido ſolùm terræ refrigerantur. Talpæ
enim, quemadmodum aliàs dixi, non in
terra, ſed ſub terra viuunt. Ob id igitur
tenuiſſimo aëre vita longiſſima: nihil enim
notatu dignum talis aër exedit. Qua de cau
ſa ſi qua in æthere viuunt, tamdiu viuunt,
vt æterna dici poſſint. Sunt & qui vitam ſi
ne incommodo trahunt, vſque ad extremum
ſenium, qualem fuiſſe Laurentium Bonin
contrium, cuius liber Aſtronomicus manu
ſcriptus apud me extat, Lippus Brandoli
nus in libello de Vitæ humanæ conditione
refert: octogenarium enim adeò integra
memoria vſum, vt quæcunque illi puero
contigiſſent, & quæ in iuuenta legiſſet, adeò
memoriter teneret, vt eadem die viſa, aut
lecta crederes. Summum igitur auxilium,
non ſolùm ad vitæ longitudinem, ſed ad vi
tanda ſenij incommoda ſunt, victus mode
ratus, expers crapulæ: vini potentioris. Ve
neriſque, tum mens læta, & ſomnus proli
xus, cùm exercitatione: non medicamen
tis, non venæ ſectione vtaris. Aër quidem
purus, ac perflatus, humiduſque, ac qui
ventis ex Oriente agitatur, optimus eſt. Bri
tannia humidum habet aërem atque tepidum,
ac putredini ob ſalſedinem minimè obnoxium.
Victus verò ratio ex lacte, diuturnitati vi
tæ maximè conducit: ſcripſit enim Hippo
crates, imbecilliores cibi breuem vitam fa
ciunt. Quicunque igitur denſiores ſunt, diu
tius viuunt ac denſitati huic non mollities,
ſed laxitas opponitur. Molles igitur etiam
longæuæ vitæ eſſe poſſunt, laxi vix, aut non
ſine magnis incommodis: quippe mollitiem
effugere non licebat homini, laxitatem li
cuit. Nam præter id quòd homo humidiſſi
mus futurus erat, experſque quantum fieri
poteſt terrenæ partis, atque ob id mollis,
tum quòd elementa ipſa retuſa eſſent, ac
ceſſit commodum, vt facillimè ſentiret &
exquiſitè. Ob id pueri ſenſibus vigent, &
inter viros molliori carne præditi, & inter
membra cerebrum molle eſt, quoniam ſen
ſum omnium baſis eſt. Sed vt ad vitæ ſpa
cia redeam, Indi natura diutiſſimè viuunt,
adeò vt in quibuſdam regionibus alij cen
tum, alij centum viginti, alij centum quin
quaginta annis viuant. Aër enim ibi me
lior, & cibi, & conſuetudo, vnde etiam vi
ta prolixior ac firmior.
ceſſarunt ſtudia maiorum rerum. Itaque ſi
vel cibo, vel regione tantum vitæ ſpatium
quæras, fruſtra egeris. Nec filio: ſed ſi per
ſeueres, pronepotibus eueniet. Cibos dixi
mus & vitæ auxilia hoc in libro, tum aliis
pluribus. Solida ſubſtantia cibis & exerci
tatione paratur, vt multitudo pinguioris
humidi. Sed de aëre dubitatio non leuis ſu
pereſt, tenuiſne aër an craſſus magis ad vitæ
longitudinem conducat. Craſſior enim qui
buſdam videtur: quoniam qui iuxta mare,
mare autem humidum, humidum autem
craſſum. Videtur etiam minus atterere quod
craſſum eſt. Sed ſi rectè conſideramus, quæ
cunque viuunt in tenuiore elemento, ſunt
viuaciora, vt piſces vermibus, animalia ter
reſtria piſcibus, aues terreſtribus quadrupe
dibus, quia in puriore degunt aëre aues,
quàm quadrupedia. Minimam enim vitam
vermes viuunt, qui in terra viuunt, & ab
humido ſolùm terræ refrigerantur. Talpæ
enim, quemadmodum aliàs dixi, non in
terra, ſed ſub terra viuunt. Ob id igitur
tenuiſſimo aëre vita longiſſima: nihil enim
notatu dignum talis aër exedit. Qua de cau
ſa ſi qua in æthere viuunt, tamdiu viuunt,
vt æterna dici poſſint. Sunt & qui vitam ſi
ne incommodo trahunt, vſque ad extremum
ſenium, qualem fuiſſe Laurentium Bonin
contrium, cuius liber Aſtronomicus manu
ſcriptus apud me extat, Lippus Brandoli
nus in libello de Vitæ humanæ conditione
refert: octogenarium enim adeò integra
memoria vſum, vt quæcunque illi puero
contigiſſent, & quæ in iuuenta legiſſet, adeò
memoriter teneret, vt eadem die viſa, aut
lecta crederes. Summum igitur auxilium,
non ſolùm ad vitæ longitudinem, ſed ad vi
tanda ſenij incommoda ſunt, victus mode
ratus, expers crapulæ: vini potentioris. Ve
neriſque, tum mens læta, & ſomnus proli
xus, cùm exercitatione: non medicamen
tis, non venæ ſectione vtaris. Aër quidem
purus, ac perflatus, humiduſque, ac qui
ventis ex Oriente agitatur, optimus eſt. Bri
tannia humidum habet aërem atque tepidum,
ac putredini ob ſalſedinem minimè obnoxium.
Victus verò ratio ex lacte, diuturnitati vi
tæ maximè conducit: ſcripſit enim Hippo
crates, imbecilliores cibi breuem vitam fa
ciunt. Quicunque igitur denſiores ſunt, diu
tius viuunt ac denſitati huic non mollities,
ſed laxitas opponitur. Molles igitur etiam
longæuæ vitæ eſſe poſſunt, laxi vix, aut non
ſine magnis incommodis: quippe mollitiem
effugere non licebat homini, laxitatem li
cuit. Nam præter id quòd homo humidiſſi
mus futurus erat, experſque quantum fieri
poteſt terrenæ partis, atque ob id mollis,
tum quòd elementa ipſa retuſa eſſent, ac
ceſſit commodum, vt facillimè ſentiret &
exquiſitè. Ob id pueri ſenſibus vigent, &
inter viros molliori carne præditi, & inter
membra cerebrum molle eſt, quoniam ſen
ſum omnium baſis eſt. Sed vt ad vitæ ſpa
cia redeam, Indi natura diutiſſimè viuunt,
adeò vt in quibuſdam regionibus alij cen
tum, alij centum viginti, alij centum quin
quaginta annis viuant. Aër enim ibi me
lior, & cibi, & conſuetudo, vnde etiam vi
ta prolixior ac firmior.
Quæ regiones
longæuam
vitam effi
ciant.
Vitæ huma
næ longitudo
mira.
longæuam
vitam effi
ciant.
Vitæ huma
næ longitudo
mira.
Homines
paruorum
oculorum.
Mulieres for
tiſſima.
paruorum
oculorum.
Mulieres for
tiſſima.
Aër tenuis
an craſſus
vitæ longi
tudini ap
tior.
an craſſus
vitæ longi
tudini ap
tior.
Laurentius
Bonin con
trius Aſtro
logus.
Bonin con
trius Aſtro
logus.
Homo cur
mollis.
mollis.
Quatuor mihi natura maxima diligentia
finxiſſe videtur: horum primum eſt homo
diuinitate quadam, vt reliqua ſileam, ele
phantem ſecundo loco ſtatuo, ob vitæ lon
gitudinem, ac docilitatem, adeò denſa cute,
vt homo molli: adamantem inter gemmas
nitore, duritie, & quòd ignibus non cor
rumpatur: quartus locus auro relinquitur,
quòd tenuiſſimæ ſit, ac puriſſimæ ſubſtan
tiæ, nullaque rubigine tentetur, non aquis,
aut ignibus, aut tempori cedens, tantò gra
uius quantò lenior adamas.
finxiſſe videtur: horum primum eſt homo
diuinitate quadam, vt reliqua ſileam, ele
phantem ſecundo loco ſtatuo, ob vitæ lon
gitudinem, ac docilitatem, adeò denſa cute,
vt homo molli: adamantem inter gemmas
nitore, duritie, & quòd ignibus non cor
rumpatur: quartus locus auro relinquitur,
quòd tenuiſſimæ ſit, ac puriſſimæ ſubſtan
tiæ, nullaque rubigine tentetur, non aquis,
aut ignibus, aut tempori cedens, tantò gra
uius quantò lenior adamas.
Quatuor na
turæ cona
tus.
turæ cona
tus.
Hæc igitur ſunt ſubtilitatis præmia.
Sed
vide quantum etiam in generatione ipſa
ſubtilitas præbeat, auxilij, initio ab oui
exemplo ducto. Primùm igitur calore fo
uente gallinæ, ſemel illud in fiſtulas pau
latim oui candidum vertit, tum verò & lu
tei aliquid, nam alæ & crura ex luteo fiunt.
Indicio eſt, quòd pulli qui ex ouo, cuius lu
tea duo ſunt, abſque ſepiente membrana, ca
pite vno, ſed quatuor alis, & totidem pe
dibus naſcuntur, arbitranturque prodigium,
quale olim Mediolani contigit. Itaque quic
quid bullis refertum eſt agitatur & ſiccatur,
tranſitque in membranas, neruos & duriores
partes: quòd igitur primò fit, eſt arteria ac
vena, locuſque cordis conſtat vbi ſemen ipſum
eſt: quapropter cùm ſemen in medio ſit ani
malis, quod primò gignitur, in medio conſiſte
re decet. Hoc autem cor, atque iecur. Quòd verò
circa membranas adiacet, minus eſt ſiccum,
propterea interius vna membrana circum
cingit omnia, & circumquaque oſſa mem
brana tegi neceſſe eſt. Igitur eadem ratio
fuit neceſſitatis in generatione, & vtilita
tis in genitis, vt ſcilicet àb extremis duriſ
ſimis, ad molliſſima per media tranſitus
eſſet. Cùm verò amplius calor augetur, ſpi
ritus quaſi terebrat materiam, quæ ab ouo
vel à matre ſuppeditatur, donec ad oui
membranam perueniat: in quadrupede verò
viuiparum pariente ad vterum. Igitur calidi
tas & motus, tum fiſtula, & ſiccatio, & for
matio ſe inuicem conſequuntur, donec ani
perficiatur. Nec ſemper calor animalis ne
ceſſarius eſt, ſed in quidam ſeruatur in ouis,
velut piſcium: in aliis neceſſe eſt, vt in ven
tre educantur fœtus, vt in viperis: quibuſ
dam oua excluſa iuncta manent corpori, do
nec naſcuntur fœtus, vt in cancris: in aliis
ſimile calori materno quiddam ſufficit: vnde
ſic ſine gallina pullos ex ouis educunt. Pul
uinaria duo reple ſtercore gallinarum te
nuiſſimè trito, inde plumas gallinarum an
necte conſuetudo vtrique molles, ac den
ſas, oua verò capite tenuiore ſuprà extante,
colloca ſuper alterum puluinar, deinde re
liquum ſuperpone in loco calido, permitte
que immota duobus diebus, pòſt verò ad vi
geſimam vſque diem illa ſic verte, vt vn
dique æqualiter foueantur, inde ſtata die,
quæ iuxta vigeſimam primam eſt, pipil
lantes iam ex ouo ſènſim educito. Nec
mirum, cùm Ariſtoteles narret Syracuſis
ſub terra foueri, in Ægypto verò nullo au
xilio prorſus. Noſtra ætate compertum eſt
ſuppoſito igne leui, atque fimo edi pullos,
vide quantum etiam in generatione ipſa
ſubtilitas præbeat, auxilij, initio ab oui
exemplo ducto. Primùm igitur calore fo
uente gallinæ, ſemel illud in fiſtulas pau
latim oui candidum vertit, tum verò & lu
tei aliquid, nam alæ & crura ex luteo fiunt.
Indicio eſt, quòd pulli qui ex ouo, cuius lu
tea duo ſunt, abſque ſepiente membrana, ca
pite vno, ſed quatuor alis, & totidem pe
dibus naſcuntur, arbitranturque prodigium,
quale olim Mediolani contigit. Itaque quic
quid bullis refertum eſt agitatur & ſiccatur,
tranſitque in membranas, neruos & duriores
partes: quòd igitur primò fit, eſt arteria ac
vena, locuſque cordis conſtat vbi ſemen ipſum
eſt: quapropter cùm ſemen in medio ſit ani
malis, quod primò gignitur, in medio conſiſte
re decet. Hoc autem cor, atque iecur. Quòd verò
circa membranas adiacet, minus eſt ſiccum,
propterea interius vna membrana circum
cingit omnia, & circumquaque oſſa mem
brana tegi neceſſe eſt. Igitur eadem ratio
fuit neceſſitatis in generatione, & vtilita
tis in genitis, vt ſcilicet àb extremis duriſ
ſimis, ad molliſſima per media tranſitus
eſſet. Cùm verò amplius calor augetur, ſpi
ritus quaſi terebrat materiam, quæ ab ouo
vel à matre ſuppeditatur, donec ad oui
membranam perueniat: in quadrupede verò
viuiparum pariente ad vterum. Igitur calidi
tas & motus, tum fiſtula, & ſiccatio, & for
matio ſe inuicem conſequuntur, donec ani
perficiatur. Nec ſemper calor animalis ne
ceſſarius eſt, ſed in quidam ſeruatur in ouis,
velut piſcium: in aliis neceſſe eſt, vt in ven
tre educantur fœtus, vt in viperis: quibuſ
dam oua excluſa iuncta manent corpori, do
nec naſcuntur fœtus, vt in cancris: in aliis
ſimile calori materno quiddam ſufficit: vnde
ſic ſine gallina pullos ex ouis educunt. Pul
uinaria duo reple ſtercore gallinarum te
nuiſſimè trito, inde plumas gallinarum an
necte conſuetudo vtrique molles, ac den
ſas, oua verò capite tenuiore ſuprà extante,
colloca ſuper alterum puluinar, deinde re
liquum ſuperpone in loco calido, permitte
que immota duobus diebus, pòſt verò ad vi
geſimam vſque diem illa ſic verte, vt vn
dique æqualiter foueantur, inde ſtata die,
quæ iuxta vigeſimam primam eſt, pipil
lantes iam ex ouo ſènſim educito. Nec
mirum, cùm Ariſtoteles narret Syracuſis
ſub terra foueri, in Ægypto verò nullo au
xilio prorſus. Noſtra ætate compertum eſt
ſuppoſito igne leui, atque fimo edi pullos,