Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
211
211
212
212
213
213
214
214
215
215
216
216
217
217
218
218
219
219
220
220
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="194"/>
              quaſi ſit ab efficiente & ſubiecto cudatur, vt nihil
                <expan abbr="oīno">omnino</expan>
              ,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              certius
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              conſtantius in hac di­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1395"/>
                <lb/>
              ſciplina occurrat. </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
              verò confugies hìc tu ad ea, quae Ariſt. </s>
              <s>hæc ex aliorum
                <expan abbr="ſnīa">ſententia</expan>
              profiteatur, aut
                <lb/>
              quae in his libris res craſsiuſculè ſcribantur. </s>
              <s>profitetur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ſe cauſſas rerum exquiſitiſsimè tradere,
                <lb/>
              quinetiam ſic diſpoſuiſſe ſuam philoſophiam, vt quæ anteà tradita fuiſſent vniuersè, aptarentur
                <lb/>
              ad ea quæ ſigillatim in iis extremis phyſiologiæ libris explicantur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              At qui hanc Ariſtotelis fuiſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1396"/>
                <lb/>
              ſe firmam & perpetuam
                <expan abbr="ſnīam">ſcientinam</expan>
              non hiſce libris ſolùm, ſed
                <expan abbr="vbiq.">vbique</expan>
              eius libros ab initiis
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
              phi­
                <lb/>
              loſophiæ cum diuinæ tum naturalis percurrenti facillimè conſtabit:
                <expan abbr="nanq.">nanque</expan>
              ipſe primum de effi­
                <lb/>
              ciente ſic loquitur
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
                <foreign lang="grc">εἴδος δ' ἀει όισεται</foreign>
              .i. </s>
              <s>formam ſemper afferet. </s>
              <s>poſteà inquit. </s>
              <s>In hoc
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              hanc for­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1397"/>
                <lb/>
              mam facit. </s>
              <s>
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              alibi de eodem efficiente diſſerens ait. </s>
              <s>Cauſſa ſit formæ in materia
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
                <foreign lang="grc">αἰτιον ᾖ τοῦ</foreign>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1398"/>
                <lb/>
                <foreign lang="grc">εὶδους ἐν τῆ́ ὑλῃ</foreign>
              . </s>
              <s>Quin apud Græcos nihil reperitur conſtantius, vt hæc dicere non ſit
                <expan abbr="nouã">nouam</expan>
              opi­
                <lb/>
              nionem comminiſci, ſed ex optimis auctoribus eruere veterem & approbatam,
                <expan abbr="qñquidem">quandoquidem</expan>
              Ale­
                <lb/>
              xander
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              explicans eandem rem vtitur eodem exemplo ad ipſam
                <expan abbr="perſuadendã">perſuadendam</expan>
              quo anteà fuerat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1399"/>
                <lb/>
              vſus Ariſt. </s>
              <s>& inter alia verba hæc ſcribit,
                <foreign lang="grc">θ̓̂δος δὲ τὸ ἀπὸ τοῦ τεχνιτου γινόμενον ἐν ἀυτῳ</foreign>
              .i. </s>
              <s>formam
                <lb/>
              quæ fit ab artifice in ſubiecto. </s>
              <s>Themiſtius item ſic exprimit.
                <foreign lang="grc">ἐνθεῖαι τὸ εἶδος</foreign>
              .i. </s>
              <s>imponere
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              ;
                <lb/>
              & Proclus lib. 3. in
                <expan abbr="Timęū">Timęum</expan>
              hęc ſcripſit, “
                <foreign lang="grc">πᾶς γὰρ δημιουργὸς ἀγαθὸς χρατεῖ τῆς ὑλης καὶ το εἰδος
                  <lb/>
                ἀπ
                  <gap/>
                τιθησι, ὁ βούλεται τοῖς ὑποκειμένοις, καὶ πολλῷ πλέον ὁ ὁλος δημιουργὸς, ὃς καὶ ἀυτὴν ὑφιστη­
                  <lb/>
                αι τὴν ὑποκειμὲνην ὑλην, καὶ τ' ὰλοι</foreign>
              .” i. </s>
              <s>
                <expan abbr="oīs">omnis</expan>
                <expan abbr="aūt">aut</expan>
              opifex bonus imperat materiæ, & imponit formam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1400"/>
                <lb/>
              quam vult, ſubiectis, quantò ergo magis opifex vniuerſalis qui
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              materiam ipſam
                <expan abbr="cõſtituit">conſtituit</expan>
              :
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
                <lb/>
              extundere ſeu excudere formam ex materia potius artifici, quàm naturali efficienti, conueniens
                <lb/>
              eſſe dicit, veluti cùm ſubtrahendo efficit ſculptor; vt, ſi hoc item de artifice concedatur, vt
                <expan abbr="formã">formam</expan>
                <lb/>
              inferat in materiam, multò magis id de naturali dandum ſit. </s>
              <s>Nihil tritius apud Ioannem Gram­
                <lb/>
              maticum. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              Simplicius
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              perſpicuè idem aſſerit. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              Dicebat item Auerroës dare
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , & efficiens
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1401"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1402"/>
                <lb/>
              ita deſcribebat. </s>
              <s>Dans formam,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>teſtabatur. </s>
              <s>Dans formam, dare
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              conſequentia. </s>
              <s>
                <expan abbr="quã-obrem">quam­
                  <lb/>
                obrem</expan>
              patet, vt falſa ſit vulgata illa propoſitio. </s>
              <s>Formas educi è ſinu materiæ: inducuntur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              non
                <lb/>
              educuntur:
                <expan abbr="quanq̃">quanquam</expan>
              inducuntur ſecundùm poteſtatem materiæ quæ diſcrepat à forma artis; in ea­
                <lb/>
              rum
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              materia nulla poteſtas ordinata antecedit. </s>
              <s>Vnde à nobis
                <expan abbr="aliquãdo">aliquando</expan>
              dictum eſt, formas na­
                <lb/>
              turales ex neceſsitate ſequi materiæ. </s>
              <s>Etiam Platonici præſtantiſsimi talem
                <expan abbr="ſnīam">ſententiam</expan>
              tribuunt Ariſto­
                <lb/>
              teli. </s>
              <s>Etenim Syrianus 3. p. </s>
              <s>Phil. </s>
              <s>ea ſcripſit. </s>
              <s>Exemplari ipſarum artium toti dico creationi ſpecificę
                <lb/>
              diſtinctionis minime dare
                <expan abbr="manū">manum</expan>
              Ariſt. </s>
              <s>& ſi
                <expan abbr="qũo">quoniam</expan>
              naturam imitata ars hoc ſolùm pacto faceret, ni­
                <lb/>
              ſi multò prius hoc modo natura ipſa operaretur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Idemq́">Idemque</expan>
              . </s>
              <s>adſcribit. (eius ergo verba recenſebo) &
                <lb/>
              mihi quidem dicere
                <expan abbr="vr̃">vrm</expan>
              ideam ſeparatam ab omni materia non dari, ſed quoqúo ſeparatam: nam
                <lb/>
              ſicut forma artis eſt in anima & in artifice, non
                <expan abbr="aūt">aut</expan>
              ſeparata, ſic in efficiente eſt forma, non
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              ſe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1403"/>
                <lb/>
              parata à materia, aut
                <expan abbr="efficiẽte">efficiente</expan>
              . </s>
              <s>Verumenimuerò quid dicendum; vbi, aut agens,
                <expan abbr="anteq̃">antequam</expan>
              inducatur,
                <lb/>
              corruptum ſit, aut
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              per aliquod ſpatium à materia ſeparatum? </s>
              <s>Ad id
                <expan abbr="rñdebat">rnndebat</expan>
              Ariſt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              virtutem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1404"/>
                <lb/>
              agentis per affectiones præuias
                <expan abbr="cõicari">conicari</expan>
              materiæ & in illis contineri. </s>
              <s>ſic
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              in medio & ſpatio. </s>
              <s>Nec
                <lb/>
                <expan abbr="p̃p̃eà">propterea</expan>
              ſequitur id quod ſuſpicaretur quiſpiam, ſi ibi eſſet forma, medium
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              eſſe tale, quale
                <expan abbr="futurũ">futurum</expan>
                <lb/>
              eſt id, quo intendit efficiens:
                <expan abbr="qm̃">quam</expan>
              formæ dantur pro materiæ meritis: ſicut
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              torpor à torpedine
                <lb/>
              incuſſus non afficit rete, ſed ſi fortè alio
                <expan abbr="">modo</expan>
              , vt frigefaciendo: afficit
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
                <expan abbr="manũ">manum</expan>
              , ſic de formis iſtis
                <lb/>
                <expan abbr="aſſeuerandũ">aſſeuerandum</expan>
              eſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq.">Neque</expan>
                <expan abbr="mirũ">mirum</expan>
              eſt,
                <expan abbr="talẽ">talem</expan>
                <expan abbr="virtutē">virtutem</expan>
              in præuiis affectionib. contineri,
                <expan abbr="">quin</expan>
              non ſunt illæ qua­
                <lb/>
              litates ſimpliciter, ſed inſtrumenta
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
                <expan abbr="formarū">formarum</expan>
              . </s>
              <s>Sicut ergo inſtrumenta poſſunt moueri, & moue­
                <lb/>
              re
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              ceſſante illo quod primò mouit; ita
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              de præuiis affectionib. eſt
                <expan abbr="dicendũ">dicendum</expan>
              . </s>
              <s>Sed hæc
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              co­
                <lb/>
              pioſius infrà. </s>
              <s>Vtrum'ne verò
                <expan abbr="oẽ">omnem</expan>
              agens ſpeciale quod eſt actu, poſsit dare ſuam formam, v. </s>
              <s>g. ſicut
                <lb/>
              ignis facit ignim, ſic equus equum, &
                <expan abbr="">homo</expan>
                <expan abbr="hoĩem">hominem</expan>
              , alia quæſtio eſt. </s>
              <s>Sed
                <expan abbr="">tantum</expan>
              Ariſt. </s>
              <s>eius mentis fuiſſe
                <lb/>
                <expan abbr="vr̃">vrm</expan>
              , vt
                <expan abbr="vſq.">vſque</expan>
              ad alentem formam perueniant agentia ſpecialia,
                <emph type="sup"/>
              h
                <emph.end type="sup"/>
              nec
                <expan abbr="quicq̃">quicque</expan>
              ſuprà poſsint. </s>
              <s>at ad ſen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1405"/>
                <lb/>
              tientem,
                <expan abbr="multoq́">multoque</expan>
              . </s>
              <s>magis ad mentem requiri vim cęleſtem, & agens non vniuocum,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              in mate­
                <lb/>
              ria conueniens, ſpecialia verò agentia eſſe inſtrumenta,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              adeò vt cęlum quod eſt agens vniuer­
                <lb/>
              ſale, æqualiter ad
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              concurrens in productione
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              formarum, ſit
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              agens ſpeciale, licèt vir­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1406"/>
                <lb/>
              tute, non
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              actu, &, vt dici conſueuit, formaliter. </s>
              <s>Non ergo equus facit equum, aut
                <expan abbr="">homo</expan>
                <expan abbr="hoĩem">hominem</expan>
              ,
                <lb/>
              ſed ſol & equus, ſol &
                <expan abbr="">homo</expan>
              . </s>
              <s>Ex his liquet multò magis
                <expan abbr="q̃tum">quantum</expan>
              ab Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="ſnīa">ſententia</expan>
              diſceſſerint Themiſtius,
                <lb/>
              Ioannes Grammaticus, Auicenna, qui in
                <expan abbr="oībus">oimbus</expan>
                <expan abbr="aliq̃">aliquae</expan>
              è ſubſtantiis ſeparatis efficiens ſpeciale pofue­
                <lb/>
              runt, ſicut
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              ij qui putant cęlum eſſe ſolùm agens vniuerſale, eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              in
                <expan abbr="aīæ">ainæ</expan>
              cognitricis productio­
                <lb/>
              ne, aut forte in iis quæ gignuntur ex putri, agens ſpeciale, in productione verò
                <expan abbr="cæterarũ">cæterarum</expan>
                <expan abbr="formarũ">formarum</expan>
                <lb/>
              vniuerſale. </s>
              <s>Poſſes hîc fortaſſe dubitate curioſius, ſi formæ ita traduntur materiæ ab efficiente, vt
                <lb/>
              non
                <expan abbr="educant̃">educantur</expan>
              ex eius ſinu, ſed
                <expan abbr="inducant̃">inducantur</expan>
              in ipſam: ergo extrinſecus ipſę accedunt. </s>
              <s>verùm ſi hoc ita
                <lb/>
              eſt,
                <expan abbr="">quae</expan>
              differentia erit inter
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
              & alias formas,
                <expan abbr="">cum</expan>
              ipſæ
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
              accedant extrinſecùs? </s>
              <s>prætereà quo
                <lb/>
              pacto
                <expan abbr="mentẽ">mentem</expan>
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              extrinſecùs accedere
                <expan abbr="teſtat̃">teſtatur</expan>
              philoſophus, ſi aliæ
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              formæ ſunt
                <expan abbr="hmõi">huiusmodi</expan>
              , aut ſi
                <lb/>
              ea ſola talis eſt, quo pacto defendemus
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              alias extrinſecùs aduenire. </s>
              <s>An ita
                <expan abbr="accedũt">accedunt</expan>
              extrinſecùs,
                <lb/>
              quia ſunt formaliter in efficiente,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              ita, vt in materia nihil habeant quod
                <expan abbr="p̃cedat">pncedat</expan>
              , niſi
                <expan abbr="ſolã">ſolam</expan>
              pote­
                <lb/>
              ſtatem. </s>
              <s>at
                <expan abbr="aĩa">anima</expan>
              cognoſcens, præter id quae in materia non præceſsit, hoc
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              obtinuit, vt neceſſariò fiat </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>