Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.009810">
                <pb pagenum="568" xlink:href="016/01/215.jpg"/>
              que noſtris temporibus accidiſſe refert. </s>
              <s id="s.009811">Se­
                <lb/>
              baſtianus Munſterus, vt duæ mulieres, qua­
                <lb/>
              rum altera prægnans eſſet, inuicem collo­
                <lb/>
              querentur: currens alia ſuperuenit, quæ lo­
                <lb/>
              quentium capita colliſit: quæ grauida erat
                <lb/>
              dum pareret, ſigna timoris in infantibus ex­
                <lb/>
              preſſit: ſiquidem duas puellas peperit, à
                <lb/>
              ſumma fronte vſque ad naſum iuncta è fa­
                <lb/>
              cie, ſic vt non niſi obliquè ſpectare poſſent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009812">Superuixit hoc monſtrum tamen vſque ad
                <lb/>
              annum decimum. </s>
              <s id="s.009813">Altera mortua, atque ab
                <lb/>
              alia viuente exciſa, quæ ſupererat, & ipſa
                <lb/>
              mortua eſt: ſeu timore, ſeu pedore, ſeu ani­
                <lb/>
              mi moleſtia, quam miſera, dum altera egro­
                <lb/>
              taret contabeſcens ſuſceperat, extincta ſit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1376"/>
                <lb/>
              incertum eſt. </s>
              <s id="s.009814">Certius illud eſt, quòd à mul­
                <lb/>
              tis quæſitum eſt ſæpiùs, prægnantium affe­
                <lb/>
              ctus fœtus, qui in vtero ſunt poſſe vitiare:
                <lb/>
              vnde tot maculæ infantibus vini, ſu illæ cu­
                <lb/>
              tis, punicorum malorum, ac talium. </s>
              <s id="s.009815">Nam
                <lb/>
              quum mater harum puellarum concuſſa ti­
                <lb/>
              more imaginem colliſi capitis retineret, ca­
                <lb/>
              pita puellarum in vnum coierunt. </s>
              <s id="s.009816">Neque
                <lb/>
              enim id concuſſione ſola factum credide­
                <lb/>
              rim, quanquam non parum ad hoc contu­
                <lb/>
              lerit: quoniam ſæpius mulieres maiore im­
                <lb/>
              petu collidunt ventrem, quàm tunc quum
                <lb/>
              caput illa colliſit: nec tamen gemini vnà
                <lb/>
              coëunt. </s>
              <s id="s.009817">Nam ſi modò concuſio cauſa hu­
                <lb/>
              ius fuit, non iam capitis, ſed dum caput
                <lb/>
              alliditur, dorſi, vel ventris. </s>
              <s id="s.009818">Superuixiſſe ex
                <lb/>
              monſtris ſolum eum conſtat, qui puelli
                <lb/>
              medietatem ab vmbilico inferius incertam
                <lb/>
              habuit, adeò vt penè puelli
                <expan abbr="ẽtiam">etiam</expan>
              min­
                <lb/>
              geret. </s>
              <s id="s.009819">Circumuagabatur hoc monſtrum,
                <lb/>
              iuuenis vigeſimum quintum annum præfe­
                <lb/>
              rebat, puelli pars inſerta qualis agentis
                <lb/>
              decimum annum, ſeu crura, ſeu pedes inſpi­
                <lb/>
              ceres. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009820">
                <margin.target id="marg1375"/>
              Monſtra va­
                <lb/>
              ria.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009821">
                <margin.target id="marg1376"/>
                <expan abbr="Prægnantiũ">Prægnantium</expan>
                <lb/>
              affectus in
                <lb/>
              fœtus agere.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009822">Hoc anno alium à Germania, priori ſi­
                <lb/>
              millimum vidimus, ætas annorum circiter
                <lb/>
              viginti quinque, ſexusiuuenis incertus: pe­
                <lb/>
              dulus infans maſculus, nam è penè min­
                <lb/>
              xit, brachia, & manus, & crura contra­
                <lb/>
              cta, ſed crura ſolum pro fœtus magnitu­
                <lb/>
              dine, reliqua, quæ diximus exiliora, anus
                <lb/>
              nullus, nec interſtitium, ſed vtris in mo­
                <lb/>
              dum coniuncti clunes. </s>
              <s id="s.009823">Senſu carere opor­
                <lb/>
              tuit, nam capite animal perfectum, ſi de­
                <lb/>
              ſtituatur, & motu, & ſenſu carere neceſſe
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.009824">Sed ſi animalia mulieris ( propior enim
                <lb/>
              fœminæ facies videbatur ( animatus fuiſſet,
                <lb/>
              animal perfectum plus, quàm quatuor no­
                <lb/>
              tis moueri potuiſſet. </s>
              <s id="s.009825">At hoc & ab Ariſto­
                <lb/>
              tele, & à nobis alibi fieri non poſſe, demon­
                <lb/>
              ſtratum eſt: nihil tamen prohibet moueri
                <lb/>
              ſeorſim partes, vt digitos. </s>
              <s id="s.009826">Ob id igitur, à
                <lb/>
              nobis multæ circa hæc, quæſtiones ſunt ex­
                <lb/>
              plicandæ. </s>
              <s id="s.009827">Prima, cur monſtra pleraque dum
                <lb/>
              in vtero ſunt viuunt, cum nata fuerint, mo­
                <lb/>
              riuntur? </s>
              <s id="s.009828">Deinde quænam monſtra ſuper­
                <lb/>
              uiuere queant, quæve non? </s>
              <s id="s.009829">Rurſus, an na­
                <lb/>
              tura in gignendis monſtris finem aliquem
                <lb/>
              obſeruet, an prorſus inutilis ſit error, la­
                <lb/>
              pſuſque ordinis illius atque poteſtatis. </s>
              <s id="s.009830">Etan
                <lb/>
              monſtra ſint qualia dicuntur à monſtrando
                <lb/>
              dicta, & ſemper aliquid futurum denun­
                <lb/>
              cient. </s>
              <s id="s.009831">Demum cur, cùm in Ægypto fœ­
                <lb/>
              cunditas maior ſit, & viuacior virtus ho­
                <lb/>
              minum, & aër melior, monſtra tamen
                <lb/>
              ſint frequentiora. </s>
              <s id="s.009832">Inde ex his, quænam re­
                <lb/>
              giones, & cauſæ in hominibus ſint gene­
                <lb/>
              randorum monſtrorum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009833">Principiò quidem monſtra in vtero fa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1377"/>
                <lb/>
              cillimè viuunt, & abſoluuntur, quoniam
                <lb/>
              generantur, ab eiſdem cauſis etiam ſeruari
                <lb/>
              neceſſe eſt, quibus fiunt: verùm cum à
                <lb/>
              natura propria remota ſint, & imbecillia,
                <lb/>
              & inſaluberrima, cum primum nata fue­
                <lb/>
              rint, intereunt. </s>
              <s id="s.009834">Adnata etiam conuiuunt,
                <lb/>
              quia congenita participant vita eorum,
                <lb/>
              quibus cum genita fuêre: difficilius enim
                <lb/>
              multò viuere, quàm conuiuere: quam­
                <lb/>
              obrem nata protinus moriuntur, quæ in
                <lb/>
              vtero viuunt. </s>
              <s id="s.009835">Eſt etiam alia ratio: nam ge­
                <lb/>
              nerari incipiunt, parum admodum diffe­
                <lb/>
              runt à perfectorum generatione: velut &
                <lb/>
              caulis, & quercus vbi primum pullulare
                <lb/>
              cœperint, vix altera dignoſci poteſt: vbi
                <lb/>
              abſoluuntur tantum diſtant, vt nemo illas
                <lb/>
              diſtinguere non queat. </s>
              <s id="s.009836">Et lineæ cum ab eo­
                <lb/>
              dem puncto prodeunt cum minimum di­
                <lb/>
              ſtent, tanto plus diſtant, quantò plus pro­
                <lb/>
              ceſſerint. </s>
              <s id="s.009837">Ita ergò cum in vtero ſunt, quia
                <lb/>
              minus à principio diſtant, minus etiam à
                <lb/>
              naturali forma, & compoſitione degene­
                <lb/>
              rant: quare monſtrum etiam ſponte ſua
                <lb/>
              quantò magis augetur, eò fit imbecillius,
                <lb/>
              & morti propinquius. </s>
              <s id="s.009838">Natum etiam aëri
                <lb/>
              occurrit frigidiori, ob id etiam in calidio­
                <lb/>
              ribus regionibus monſtra magis viuunt, vt
                <lb/>
              in Ægypto: minùs his de cauſis in Italia,
                <lb/>
              & longè etiam minus in Germania. </s>
              <s id="s.009839">Viuunt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1378"/>
                <lb/>
              monſtra, quæ minùs à naturali ſtatu remo­
                <lb/>
              ta ſunt, & minùs in principalioribus mem­
                <lb/>
              bris: vnde biceps monſtrum nunquam diu
                <lb/>
              ſuperuixit. </s>
              <s id="s.009840">Et in calido aëre faciliùs ( vt di­
                <lb/>
              ctum
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              quàm in frigido. </s>
              <s id="s.009841">Et quæ ſuperuiuunt,
                <lb/>
              vt commodiore ſunt forma, eò diutiùs vi­
                <lb/>
              uunt. </s>
              <s id="s.009842">Et magnitudo ſitu, & ſitus forma, &
                <lb/>
              forma numero minus à natura recedunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009843">Cumque à forma humana receſſerint, vt
                <lb/>
              magis ab ea receſſerint, ad formamque bel­
                <lb/>
              luarum, & ferarum, & piſcium, & colu­
                <lb/>
              brum, eò minus viuunt. </s>
              <s id="s.009844">Sed cur raro abor­
                <lb/>
              tus monſtrorum? </s>
              <s id="s.009845">Quia abortus rari, rariora
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1379"/>
                <lb/>
              monſtra, monſtrorum igitur abortus rariſſi­
                <lb/>
              mi. </s>
              <s id="s.009846">Cauſa etiam, quæ naturæ ordinem ſu­
                <lb/>
              perauit, neceſſariò potens eſt, vt niſi per­
                <lb/>
              mutatione facta vinci non queat: nunquam
                <lb/>
              ergò ſpontè monſtra abortient matres. </s>
              <s id="s.009847">At
                <lb/>
              verò naturæ ſimplex ſit error monſtrum, aut
                <lb/>
              finem aliquem tunc etiam intendat, vtpote
                <lb/>
              arietem ex homine, nunc demonſtrandum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009848">Si enim prorſus finem nullum haberet, in­
                <lb/>
              forme eſſet, quòd naſceretur: at non infor­
                <lb/>
              me eſt ſemper. </s>
              <s id="s.009849">Quibuſdam viſum eſt, vt
                <lb/>
              Ariſtoteli, naturam aſſequi in proximo ge­
                <lb/>
              nere, cùm aberrat, finem ſuum, vtpote fœ­
                <lb/>
              minam loco maris, bipedem loco hominis,
                <lb/>
              aut ſi non poteſt, quadrupedem ex huma­
                <lb/>
              nioribus, eo argumento, quòd rarius piſces
                <lb/>
              gignat, arbores autem nunquam. </s>
              <s id="s.009850">Sed ſi ita
                <lb/>
              eſt auis primò generaret frequentius, quàm
                <lb/>
              arietes. </s>
              <s id="s.009851">Et cum natura genus intendit, ſpe­
                <lb/>
              ciem aliquam neceſſariò etiam fingere ge­
                <lb/>
              neris illius intendet. </s>
              <s id="s.009852">Videtur igitur cum
                <lb/>
              aſſequi non poteſt finem aliquem proprium </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>