Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="197"/>
                <arrow.to.target n="marg1416"/>
                <lb/>
              tus,
                <expan abbr="eaſq́">eaſque</expan>
              . </s>
              <s>conferunt inter ſe, cum Ariſtoteles eius terminos aſſumat. </s>
              <s>Deinde oppugnant placi­
                <lb/>
              tum Ariſtotelis qui vltimum non eſſe rerum definitioni, hi verò ortui adſcribunt. </s>
              <s>Prætereà pri­
                <lb/>
              mum eſſe ſubſtantiis, atque omnino permanentibus, cùm ipſi tribuant id motui, atque iis quæ
                <lb/>
              fiunt cum motu, quatenus complectuntur motum. </s>
              <s>Mitto nunc, quòd ſubſtantiam non cum
                <lb/>
              motu generari autumant, id quod fuit nobis anteà confutatum. </s>
              <s>Ita ergo regulæ iſtæ Latino­
                <lb/>
              rum à ſententia philoſophi valde admodum diſtant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1409"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1410"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1411"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1412"/>
              a 1. de cauſ­
                <lb/>
              ſis planta­
                <lb/>
              rum c. 13.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1413"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1414"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1415"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1416"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Quæ ſit germana Philoſophi ſententia de terminis mutationum. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXXI
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>ARBITROR equidem Ariſtotelem omnem rem paucioribus, atque illis quidem arctiori­
                <lb/>
              bus regulis comprehendiſſe. </s>
              <s>primum enim diſtribuit res in ſucceſsiuas, atque permanen­
                <lb/>
              teis, in eas ſcilicet quæ ſunt per parteis, quin potius per terminos ſuos, & eas quarum omnes par­
                <lb/>
              tes ſunt ſimul. </s>
              <s>Nam in vnoquoque quod ſpectatur ſub ratione quanti, eſt aliquod indiuiduum
                <lb/>
              quod quidem in extremis eſt actu, inter extrema verò poteſtate, atque in extremis habet vnam
                <lb/>
              rationem duntaxat, vel initij, vel finis, intra extrema duplicem rationem obtinet, finis quidem,
                <lb/>
              ſi partem præcedentem reſpicias, initij verò, ſi ſubſequentem. </s>
              <s>id proptereà partes continuorum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1417"/>
                <lb/>
              inter ſe connectuntur & continuantur: ita punctum in linea, linea in ſuperficie, ſuperficies in ſo­
                <lb/>
              lido; inſtans quod nos momentum, ſiue punctum dicimus, in tempore, mutatum eſſe in motu ta­
                <lb/>
              lem vim habent: & hæc ſola ſunt in iis quę ſucceſsiua exiſtunt, partibus antecedentibus iam abo­
                <lb/>
              letis, ſubſequentibus verò non dum exiſtentibus: talia verò ſunt, motus & tempus, ſed cùm tem­
                <lb/>
              pus æternum ſit, neque cęperit, neque deſinere poſsit in Schola Peripatetica, terminos non ha­
                <lb/>
              bet, niſi poteſtate. </s>
              <s>quòd ſi termini illius aliquando aſsignantur, non ſunt eius ſimpliciter, ſed vt ap­
                <lb/>
              plicatur ad res in tempore
                <expan abbr="exiſtẽteis">exiſtenteis</expan>
              , quarum eſt initium & finis. </s>
              <s>ita quoque de conuerſione qui
                <lb/>
              motus perpetuus eſt, dicere oportet: nullus enim terminus eſt in ea, quin ſit ſimul finis &
                <expan abbr="initiũ">initium</expan>
              ,
                <lb/>
              ac termini puncto in aliqua cęli ſede notato ſola cogitatione capiuntur. </s>
              <s>Reſtat igitur alter mo­
                <lb/>
              tus qui perpetuus non eſt. </s>
              <s>Conſtat hic è duobus terminis inter ſeſe diſtinctis termino à quo, &
                <lb/>
              termino ad quem in cuius vtriuſque parte eſt, dum eſt actu motus. </s>
              <s>verùm quia terminus à quo
                <lb/>
              reuera locum priuationis obtinet, terminus autem ad quem formæ & finis, & omnino rei quæ
                <lb/>
              ſit; ei verò, quod eſt, & fini, & formæ denominatio rerum tribuitur potiusquàm priuationi, & ei,
                <lb/>
              quod non eſt. </s>
              <s>Tùm prætereà quoniam interitus per ſe non expetitur à natura, ſed ortus; eius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1418"/>
                <lb/>
              autem gratia paratur interitus: etiam fit, vt generationi ipſi potiusquàm interitui motus condi­
                <lb/>
              ditiones tribuantur: hæc verò tendit ad formam. </s>
              <s>Accedit eodem, quòd termini illi ſunt in re­
                <lb/>
              bus ſenſilibus qui indicari poſſunt, ſi igitur notetur terminus à quo ſimpliciter, non dum eſt mo­
                <lb/>
              tus. </s>
              <s>quidquid ſuccedit tribuendum termino ad quem; at poſtquam aliquid acceſsit de termino
                <lb/>
              ad quem, iam motus eſt, non autem terminus: quippequòd eius partes ſunt motus; id enim ſibi
                <lb/>
              vult, eſſe diuiduum in infinitum. </s>
              <s>Ergo ab inito non datur primum mutatum eſſe: at cùm ter­
                <lb/>
              minetur motus forma,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>adueniente ceſſet, hęc autem verè eſt: ideò datur vltimum mo­
                <lb/>
              tus, quod eſt ipſa forma, qua omnes motus proprio iure terminantur. </s>
              <s>Hoc ergo loco aduerto
                <lb/>
              tu diligenter, vt ab aliis auctoribus diſcedamus. </s>
              <s>Etenim ipſi ſecernunt motum à termino ad
                <lb/>
              quem, & de motu ſine termino ad quem iudicium ferunt id cuius eſt eſſentia, ab eſſentia ſua ſe­
                <lb/>
              parantes: nos motum cum termino accipimus,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>ratione de illius terminis decernimus. </s>
              <s>Illi
                <lb/>
              ſumunt de motu non eſſe; nos, quia motus forma terminatur à qua eſt omne eſſe, deſcribimus
                <lb/>
              ipſum per eſſe. </s>
              <s>Tertio illi eodem modo de motu ſtatuunt, & de iis quæ cum motu parantur:
                <lb/>
              nos hæc de motu ſimpliciter, ab Ariſtotele decreta fuiſſe credimus. </s>
              <s>Illi motui binos terminos
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1419"/>
                <lb/>
              priores,
                <expan abbr="binoſq́">binoſque</expan>
              . </s>
              <s>poſteriores adſcribunt; nos tantum duos: alterum à principio qui negatione ſi­
                <lb/>
              gnificatur, alterum à fine qui notatur affirmatione. </s>
              <s>Ii demum etiam volunt notari terminos,
                <lb/>
              cùm ſecundùm extentionem & quantitatem, tùm etiam ſecundùm gradum: at nos ſolùm termi­
                <lb/>
              nos ab Ariſtotele deſcriptos eſſe dicimus qui reſpiciunt gradum & ordinem perfectionis; quan­
                <lb/>
              dò illud incertum eſt, nec perpetuum in omni mutatione, neque etiam in eadem ſpecie mutatio­
                <lb/>
              nis: nam poteſt lac totum concreſcere, poteſt etiam affici particulatim: at gradus & ordo per­
                <lb/>
              fectionis in natura certus & perpetuus eſt. </s>
              <s>Nunc ad reliqua tranſeamus quæ permanentia nomi­
                <lb/>
              nantur. </s>
              <s>Hæc cùm fiant vel per generationem, vel ſine generatione, & indiuiduè: de poſtremis
                <lb/>
              hiſce ſolum id habemus ex Ariſtotele, quòd ſimul fiunt & ſunt; ſimul intereunt & interierunt,
                <lb/>
              & prætereà nihil. </s>
              <s>Sed ea fortaſſe quæ ſubiicientur, attinentia ad alteram partem permanentium
                <lb/>
              cum iis quæ de ſucceſsiuis ſtatuimus, præbebunt
                <expan abbr="occaſionẽ">occaſionem</expan>
              , niſi fallor, etiam enucleandi proprie­
                <lb/>
              tateis illorum, ſi quæ ſunt. </s>
              <s>Inde verò res omnis intelligetur, ſi ante expoſuerimus, quemadmo­
                <lb/>
              dum ſe habeat motus per quem, ſeu cum quo ipſa producuntur, hic obitur inter contraria,
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
                <lb/>
              inter priuationem & formam: modò à priuatione tendens ad formam, modò contra à forma
                <lb/>
              ad priuationem; & dum tendit à priuatione ad formam habens rationem generationis, ſiue </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>