Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
141
141
142
142
143
143
144
144
145
145
146
146
147
147
148
148
149
149
150
150
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.009938">
                <pb pagenum="571" xlink:href="016/01/218.jpg"/>
              ſicco ſunt conſtituta, atque in propinquis
                <lb/>
              locis, qui benè ac procul vident, debilem
                <lb/>
              habent olfactum: & qui benè olfaciunt,
                <lb/>
              plerunque haud procul vident: lumine igi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1394"/>
                <lb/>
              tur oculus ac colore vtitur. </s>
              <s id="s.009939">Sed coloris plu­
                <lb/>
              ra ſunt genera. </s>
              <s id="s.009940">Ariſtoteles in ſeptem diui­
                <lb/>
              dit, eiſque totidem coaptat ſapores, vt iu­
                <lb/>
              cundiſſimi iucundiſſimis, triſtiſſimi triſtiſſi­
                <lb/>
              mis, medij mediis reſpondeant. </s>
              <s id="s.009941">Nos poſt­
                <lb/>
              quam ad ſeptem redegiſſe conſpeximus,
                <lb/>
              cùm nullum numeris tribuat honorem, rati
                <lb/>
              è numero erraticarum ſumpſiſſe, erraticis
                <lb/>
              colores, & ſapores dicauimus.
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Albus flauus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Dulcis pinguis
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Venus
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Croceus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Auſterus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Iupiter
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Puniceus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Acerbus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Luna
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Purpureus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Acidus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Mercurius.
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Viridis
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Acutus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Sol
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Caruleus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Salſus
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Mars
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              Niger fuſcus.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Amarus aſper
                <emph.end type="italics"/>
                <emph type="italics"/>
              Saturnus.
                <emph.end type="italics"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1395"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009942">
                <margin.target id="marg1390"/>
              Cur palpe­
                <lb/>
              bræ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009943">
                <margin.target id="marg1391"/>
              Oculi ſen­
                <lb/>
              ſum eſſe te­
                <lb/>
              nuiſſimum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009944">
                <margin.target id="marg1392"/>
              Viſus in
                <lb/>
              aqueo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009945">
                <margin.target id="marg1393"/>
              Cur qui be­
                <lb/>
              nè vident,
                <lb/>
              procul malè
                <lb/>
              odorant, &
                <lb/>
              verſa vice.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009946">
                <margin.target id="marg1394"/>
              Septem ſa­
                <lb/>
              porum &
                <lb/>
              colorum ge­
                <lb/>
              nera.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009947">
                <margin.target id="marg1395"/>
              Cur non ſe­
                <lb/>
              ptem odo­
                <lb/>
              rum, & ſono­
                <lb/>
              rum, & qua­
                <lb/>
              litatum ſen­
                <lb/>
              ſibilium ge­
                <lb/>
              nera.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009948">Factus qua­
                <lb/>
              druplex.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009949">Sed cur non in odoribus ac ſonis, & ſen­
                <lb/>
              ſibilibus qualitatibus totidem genera? </s>
              <s id="s.009950">In
                <lb/>
              ſenſibilibus quidem qualitatibus plura erant
                <lb/>
              ſenſuſque tactus non vnus eſt: nam ſenſus
                <lb/>
              tactus quadruplex videtur. </s>
              <s id="s.009951">Vnus qui cali­
                <lb/>
              dum, frigidum, humens, ſiccumque diiu­
                <lb/>
              dicat. </s>
              <s id="s.009952">Secundus, qui dolorem agnoſcit, &
                <lb/>
              voluptatem. </s>
              <s id="s.009953">Tertius autem, qui propriè
                <lb/>
              Veneris gaudia percipit, cùm nulla alia cor­
                <lb/>
              poris parte talem affectum, aut illi ſimilem
                <lb/>
              ſentiamus. </s>
              <s id="s.009954">Quartus eſt, qui graue & leue
                <lb/>
              diſtinguit. </s>
              <s id="s.009955">Aſperum verò, & lene percipit,
                <lb/>
              quòd & dolorem, & voluptatem. </s>
              <s id="s.009956">Nam aſ­
                <lb/>
              perum eſt, quod moleſtia afficit, lene quod
                <lb/>
              iucundum: friabile & lentum ratione per­
                <lb/>
              cipiuntur. </s>
              <s id="s.009957">Itaque quatuor ſunt tangendi
                <lb/>
              modi: nec conuenit tot modis ſeptem ſo­
                <lb/>
              lùm aſſignare differentias. </s>
              <s id="s.009958">In olfactu late­
                <lb/>
              bant propriæ qualitates, & earum diſcrimi­
                <lb/>
              na, quòd is ſenſus in nobis ſit imbecillimus
                <lb/>
              in ſonis verò cùm ab vno tantùm proficiſ­
                <lb/>
              cerentur principio, non autem à primis qua­
                <lb/>
              tuor qualitatibus, tot genera inuenire fuit
                <lb/>
              impoſſibile: igitur cur ſolùm in guſtu, & vi­
                <lb/>
              ſu, ſatis eſt manifeſtum.
                <arrow.to.target n="marg1396"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009959">
                <margin.target id="marg1396"/>
              Ratio com­
                <lb/>
              præhendendi
                <lb/>
              diſtantiam,
                <lb/>
              inde altitu­
                <lb/>
              dinem turris
                <lb/>
              cum ſpeculo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009960">Quanta verò poſſit oculus, vel his duo­
                <lb/>
              bus accipe ex perimentis. </s>
              <s id="s.009961">Primò quidem cùm
                <lb/>
              ſpeculo altitudinem, & diſtantiam turris, in­
                <lb/>
              de etiam profundum maris metiri poteris.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009962">Conſtituto ſpeculo, cacumen turris ex illo
                <lb/>
              inſpice, diſtantiamque à pedibus tuis per vl­
                <lb/>
              nas metieris: inde loco diligenter ſpeculi ſi­
                <lb/>
              gnato, paululùm per vlnas numero cognitas
                <lb/>
              recedere à priore loco cum ſpeculo, tantum­
                <lb/>
              que teipſum remoue, vt videas rurſus cacu­
                <lb/>
              men turris. </s>
              <s id="s.009963">Diſtantiam igitur locorum ſpe­
                <lb/>
              culi, in diſtantiam ſpeculi à pedibus in ſe­
                <lb/>
              cundo ſitu ducito: & quòd prouenit, diuide
                <lb/>
              per differentiam pedum, & ſpeculi in primo
                <lb/>
              atque in ſecundo ſitu: & quod exit: eſt nu­
                <lb/>
              merus vlnarum diſtantiæ ſpeculi in ſecundo
                <lb/>
              ſitu ab imo turris. </s>
              <s id="s.009964">Hac inuenta altitudinem
                <lb/>
              oculi tui ducito in diſtantiam iam inuentam
                <lb/>
              ſpeculi ab imo turris, & hanc diuide per di­
                <lb/>
              ſtantiam ſpeculi, & pedum tuorum in ſecun­
                <lb/>
              do ſitu, & exiens eſt numerus vlnarum alti­
                <lb/>
              tudinis. </s>
              <s id="s.009965">Exemplum: Sit diſtantia pedum, ac
                <lb/>
              ſpeculi vlnæ duodecim, ſitus verò ſpeculi ſe­
                <lb/>
              cundi à primo vlnarum quatuor, tuncque
                <lb/>
              pedes diſtent à ſpeculo vlnis quatuordecim,
                <lb/>
              altitudo verò mea vlnæ ſex: ducito quatuor
                <lb/>
              diſtantiam locorum ſpeculi in quatuorde­
                <lb/>
              cim diſtantiam ſpeculi, & pedum in ſecun­
                <lb/>
              do ſitu, & fiunt vlnæ quinquaginta ſex,
                <lb/>
              quas diuide per duo, differentiam quatuor­
                <lb/>
              decim, & duodecim diſtantiarum pedum,
                <lb/>
              & ſpeculi, exeunt vlnæ viginti octo diſtan­
                <lb/>
              tiæ ſpeculi in ſecundo ſitu ab imo turris:
                <lb/>
              hanc multiplica per ſex altitudinem tuam,
                <lb/>
              fiunt centum ſexagintaocto: diuide per di­
                <lb/>
              ſtantiam ſpeculi, & pedum tuorum in ſecun­
                <lb/>
              do ſitu, & fuit quatuordecim: exibunt duo­
                <lb/>
              decim vlnæ altitudinis turris. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009966">Eodem modo maris altitudinem metie­
                <arrow.to.target n="marg1397"/>
                <lb/>
              mur: Nam poſito ſpeculo ſupra oculos
                <lb/>
              ſic vt lapidem videamus è puppi, quem pro­
                <lb/>
              ræ ſubiacentem directè exiſtimamus, detra­
                <lb/>
              hemus duplum diſtantiæ pedum à ſpeculi
                <lb/>
              directo, ex ſpacio loco lapidis directè ſu­
                <lb/>
              perpoſito, & pedum tuorum intercepto,
                <lb/>
              reſidiuumque ducemus in altitudinem ſpe­
                <lb/>
              culi ſupra oculos tuos & quod produci­
                <lb/>
              tur, diuidemus per diſtantiam pedum duo­
                <lb/>
              rum & ſpeculi, exibitque profunditas
                <lb/>
              maris. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009967">
                <margin.target id="marg1397"/>
              Quomodo
                <lb/>
              viſo lapide
                <lb/>
              in imo maris
                <lb/>
              altitudinem
                <lb/>
              illius ſcire
                <lb/>
              liceat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009968">Ergo tales ſunt oculi vires, & ex infini­
                <lb/>
              tis hæc duo ſeligeremus faciliora exempla:
                <lb/>
              verùm omnis ſenſus cognitis maximè gau­
                <lb/>
              det cognita in auditu vocantur conſonantia:
                <lb/>
              in viſu pulchra. </s>
              <s id="s.009969">Quid igitur eſt pulchritu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1398"/>
                <lb/>
              do? </s>
              <s id="s.009970">Res viſui perfectè cognita, incognita
                <lb/>
              amare non poſſumus: ea autem agnoſcit vi­
                <lb/>
              ſus, quæ ſimpliciter conſtant proportione
                <lb/>
              dupla, tripla, quadrupla, ſeſquialtera, ſeſ­
                <lb/>
              quitertia, vt de humana facie diximus:
                <lb/>
              cùm igitur columnis ea ratione diſpoſitis,
                <lb/>
              aut arboribus: aut faciei partibus, illicò in
                <lb/>
              illis æqualitatem, & ſymmetriam intelli­
                <lb/>
              git, delectatur. </s>
              <s id="s.009971">Eſt enim delectatio in co­
                <lb/>
              gnoſcendo, vt non cognoſcendo triſtitia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009972">Porrò obſcura, imperfectáque ob id non co­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1399"/>
                <lb/>
              gnoſcuntur, quòd ſint infinita, confuſa, in­
                <lb/>
              determinatáque: talia igitur cùm ſint infi­
                <lb/>
              nita cognoſci nequeunt: igitur imperfecta
                <lb/>
              non poſſunt delectare, nec eſſe pulchra: pul­
                <lb/>
              chrum igitur quicquid commenſuratum eſt,
                <lb/>
              delectare etiam ſolet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009973">
                <margin.target id="marg1398"/>
              Quid ſit
                <lb/>
              pulchritudo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009974">
                <margin.target id="marg1399"/>
              Cur pulchris
                <lb/>
              delectemur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009975">Ea igitur cauſa nata ſunt columnarum
                <lb/>
              ponendarum genera: pycnoſtylum, ſyſti­
                <lb/>
              lum, diaſtilum, euſtylum, in areoſtylum,
                <lb/>
              in comparatione longitudinis, craſſitudinis
                <lb/>
              cum ſpatiis, & epiſtyliis. </s>
              <s id="s.009976">Quod igitur non
                <lb/>
              cognoſcit oculus, proportione numerorum
                <lb/>
              paruorum ſaltem caret
                <emph type="italics"/>
              :
                <emph.end type="italics"/>
              & hoc totum ince­
                <lb/>
              ptum, turpe ac rude diiudicat. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009977">Hoc fuit Virtutij conſilium in ædibus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1400"/>
                <lb/>
              & earum partibus ab auribus ad oculos
                <lb/>
              traducere rationem. </s>
              <s id="s.009978">In venereis igitur pul­
                <lb/>
              chritudinem, nobilitatem, & varietatem
                <lb/>
              quærimus. </s>
              <s id="s.009979">Pulchritudo per ſe ( vt dixi ) de­
                <lb/>
              lectat: & in coloribus purpureum, roſeum­
                <lb/>
              que quærimus, qui colos ab extremis ma­
                <lb/>
              ximè diſtat. </s>
              <s id="s.009980">Nobilitas raritati coniungi­
                <lb/>
              tur: rarò verò magis amamus, quoniam
                <lb/>
              non tam facilè his licet potiri: nos au­
                <lb/>
              tem ſemper nitimur in vetitum, cupimuſque </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>