1negata.
Varietas etiam & permutatio, & res
intacta è raritatis genere ſunt. Sic & illicitis
quandóque magis angimur, quia difficilius
aſſequitur talia. Omnis igitur noſtra volu
ptas eſt aut in his, quæ per ſe amabilia ſunt,
id eſt, pulchra, ſeu oculo cognita: aut in qui
bus præſtantes nobis videmur: videmur au
tem præſtantes in aſſequendo ea, quæ aliis
negata ſunt, aut quia nobilia, aut qui rara,
aut quia intacta, vel cuſtodia munita, vel
virtute prædita, vel illicita: in omnibus igi
tur his aut horum parte animus delectatur,
gaudétque, acquirit etiam cum famæ, fortu
narum, vitæque iactura. Hic eſt amor ille
fæuus, de quo infrà ſermonem habiturus
ſum. Minùs igitur amant, qui acutè vident,
& non ſolùm minùs, ſed rarius, quòd dili
genter conſideranti rara ſit facies abſoluta,
& quæ vitio careat, tum maximè quòd le
nis cutis glabra, & roſeus color deſiderantur
ad pulchritudinem: amant igitur plerique,
quòd acie præuertatur, aut prius ament, quam
inſpiciant, quod amare velint. Ea de cauſa
plurimi etiam ſi nolint, amant: coguntur enim
amare præſente pulchritudinis imagine non
ſecùs, ac qui vruntur dolore, neque enim vis
imaginandi ex toto voluntati paret: nec ſi
pulchrum imagineris, liberum eſt, non ama
re. Igitur concepta in imaginante virtute
pulchra forma, nolentes etiam rapimur ad
amorem: ob id ſtudioſi vehementiùs amant,
ob imaginantis facultatis robur. Hoc autem
exercitatione: contingit itaque & ob ean
dem cauſam circa Veneris actum ex nimio
amore impediri. Nam voluntas contrahit
ſpiritus, & ad ſuperiora reuocat, & imagi
nantem facultatem, à qua maximè iuuatur
Venus, impedit. Homini enim proprium eſt,
non benè operam dare duabus rebus ſimul
Sed commiſeratio Venerem adiuuat, vnde
vim inferentibus prompta Venus: nam ſpi
ritum dilatat, & mouet, repugnantiáque ac
cedit, & quòd imaginandi virtus excitetur.
Imaginando enim tenditur membrum, quo
niam vbi è cerebro iucunda effigies animæ
offertur, cor in quo illa reſidet, ſpiritum, &
calorem ad membrum tranſmittit, titilla
tione in eo per neruos excitata. Ergo calor
dum ad ipſum tendit, humidum quod in via
eſt, diſſoluit, & in flatum vertit: ex quo in
pumicoſam membra carnem intruſo, ſtatim
ipſum tenditur. Vnde patet primam animam, &
totam eſſe in corde. Corque calidum ad Vene
rem multum facere. Hinc variarum affectionum
cauſæ patent: nam quibus facilè ac diu ten
ditur, multum eſt concocti pinguis humidi,
quibus autem facilè tenditur ac laxatur te
nuis: quibus verò à priore coitu magis erigi
tur, virga his frigidior pars eiecta eſt: quod
contingit in his, quibus ex mora ſemen cor
ruptum eſt. Senibus verò ob meatuum laxi
tatem contingit, vt extenſa virga flatus per
ventris crepitum erumpat. Lachrymæ verò
vim patientibus profluunt, quòd in dolore
cum ſpe contrahatur cor, & cerebrum, in
de à calore quicquid eſt humidi non ſolùm
in cerebro, ſed etiam in toto ſanguine
exprimitur per oculorum fontes. Lachry
mantur & equi, & phaſiani, dum immi
nens periculum cernunt. Sed vbi ſpes deeſt,
non fit motus, nec lachryma. Ob id in
extremis timoribus aut triſtitia non lachry
mantur. Benè igitur Poëtæ, Nioben in mor
te filiorum lapideam factam finxêre, non
lachrymantem.
intacta è raritatis genere ſunt. Sic & illicitis
quandóque magis angimur, quia difficilius
aſſequitur talia. Omnis igitur noſtra volu
ptas eſt aut in his, quæ per ſe amabilia ſunt,
id eſt, pulchra, ſeu oculo cognita: aut in qui
bus præſtantes nobis videmur: videmur au
tem præſtantes in aſſequendo ea, quæ aliis
negata ſunt, aut quia nobilia, aut qui rara,
aut quia intacta, vel cuſtodia munita, vel
virtute prædita, vel illicita: in omnibus igi
tur his aut horum parte animus delectatur,
gaudétque, acquirit etiam cum famæ, fortu
narum, vitæque iactura. Hic eſt amor ille
fæuus, de quo infrà ſermonem habiturus
ſum. Minùs igitur amant, qui acutè vident,
& non ſolùm minùs, ſed rarius, quòd dili
genter conſideranti rara ſit facies abſoluta,
& quæ vitio careat, tum maximè quòd le
nis cutis glabra, & roſeus color deſiderantur
ad pulchritudinem: amant igitur plerique,
quòd acie præuertatur, aut prius ament, quam
inſpiciant, quod amare velint. Ea de cauſa
plurimi etiam ſi nolint, amant: coguntur enim
amare præſente pulchritudinis imagine non
ſecùs, ac qui vruntur dolore, neque enim vis
imaginandi ex toto voluntati paret: nec ſi
pulchrum imagineris, liberum eſt, non ama
re. Igitur concepta in imaginante virtute
pulchra forma, nolentes etiam rapimur ad
amorem: ob id ſtudioſi vehementiùs amant,
ob imaginantis facultatis robur. Hoc autem
exercitatione: contingit itaque & ob ean
dem cauſam circa Veneris actum ex nimio
amore impediri. Nam voluntas contrahit
ſpiritus, & ad ſuperiora reuocat, & imagi
nantem facultatem, à qua maximè iuuatur
Venus, impedit. Homini enim proprium eſt,
non benè operam dare duabus rebus ſimul
Sed commiſeratio Venerem adiuuat, vnde
vim inferentibus prompta Venus: nam ſpi
ritum dilatat, & mouet, repugnantiáque ac
cedit, & quòd imaginandi virtus excitetur.
Imaginando enim tenditur membrum, quo
niam vbi è cerebro iucunda effigies animæ
offertur, cor in quo illa reſidet, ſpiritum, &
calorem ad membrum tranſmittit, titilla
tione in eo per neruos excitata. Ergo calor
dum ad ipſum tendit, humidum quod in via
eſt, diſſoluit, & in flatum vertit: ex quo in
pumicoſam membra carnem intruſo, ſtatim
ipſum tenditur. Vnde patet primam animam, &
totam eſſe in corde. Corque calidum ad Vene
rem multum facere. Hinc variarum affectionum
cauſæ patent: nam quibus facilè ac diu ten
ditur, multum eſt concocti pinguis humidi,
quibus autem facilè tenditur ac laxatur te
nuis: quibus verò à priore coitu magis erigi
tur, virga his frigidior pars eiecta eſt: quod
contingit in his, quibus ex mora ſemen cor
ruptum eſt. Senibus verò ob meatuum laxi
tatem contingit, vt extenſa virga flatus per
ventris crepitum erumpat. Lachrymæ verò
vim patientibus profluunt, quòd in dolore
cum ſpe contrahatur cor, & cerebrum, in
de à calore quicquid eſt humidi non ſolùm
in cerebro, ſed etiam in toto ſanguine
exprimitur per oculorum fontes. Lachry
mantur & equi, & phaſiani, dum immi
nens periculum cernunt. Sed vbi ſpes deeſt,
non fit motus, nec lachryma. Ob id in
extremis timoribus aut triſtitia non lachry
mantur. Benè igitur Poëtæ, Nioben in mor
te filiorum lapideam factam finxêre, non
lachrymantem.
Vitruuij ra
tio ſubtiliſſi
ma explica
tur.
Tria quæ
runtur ad
Veneris vo
luptatem.
tio ſubtiliſſi
ma explica
tur.
Tria quæ
runtur ad
Veneris vo
luptatem.
Minùs amant
qui acutè
vident.
qui acutè
vident.
Cur nonnul
li vel inuiti
ament.
li vel inuiti
ament.
Cur amantes
quandoque
prohibentur.
ne vti poſſint
Venere cum
amata.
Quomodo
imaginando
Venus exci
tetur.
Lachrymæ
cauſa.
quandoque
prohibentur.
ne vti poſſint
Venere cum
amata.
Quomodo
imaginando
Venus exci
tetur.
Lachrymæ
cauſa.
Fluunt & præ gaudio lachrymæ, quia &
in illo ſanguis extràfertur cum impetu. Ob
id etiam præ gaudio nonnulli mortui ſunt.
in illo ſanguis extràfertur cum impetu. Ob
id etiam præ gaudio nonnulli mortui ſunt.
Omnes animi affectus, imo & mores,
oculi oſtendunt, maximè tamen lætitiam, &
triſtitiam.
oculi oſtendunt, maximè tamen lætitiam, &
triſtitiam.
Aures vt oculis ſunt longè in his infe
riores, ita in duobus illis præſtant ad diſ
ciplinam tradendam, & affectus animi exci
tandos.
riores, ita in duobus illis præſtant ad diſ
ciplinam tradendam, & affectus animi exci
tandos.
Aurium du
plex priui
legium.
plex priui
legium.
Sunt ſoni differentiæ trium generum,
acutus, grauis, & medius: qui à celeri, vel
tardo, mediove, magnus, & paruus, mediuſ
que ab impetus magnitudine procedentes.
Sed mollis, & aſper ab inſtrumenti natura.
Sunt & rari, & frequentes ac medij, tum
verò diſſoni, ac conſoni, mediique. Igitur
ſonus inter omnes, quæ ſenſum mouere poſ
ſunt, affectus mouet ſolus, maximè, quòd
ſolus cùm manifeſto ſit motu. Magnus igi
tur aſper, & concitatus, nec conſonus: ad
modum ad iram ac prælia mouet, adeò vt
faciat obliuiſci hominem ſuiipſius. Ob id
rectè in præliis tum maximè in initiis, tu
bis, & tympanis obſtrepunt, & clamorem
edunt milites: etenim magna res eſt morti
ſe offerre: nec niſi gloria, qui nobiles, aut
mente perturbati, quòd maximè inconditis
ſonis ac clamoribus contingit, ſpontè id
agerent. Itaque Pompeium rectè Cæſar re
darguebat, qui velut ituros ad luctam, vel
diſceptaturos de nugis Philoſophorum, mi
lites in initio pugnæ ab impetu cohibuiſſet.
Molles, rari, parui, concini, ad commiſera
tionem hominem inducunt. Molles, celeres,
parui, concini, ad alacritatem. Graues in fi
ne mediocres, mixtique ex aſperis, & me
diocribus tardi ac parui, ad caſtitatem, ac
prudentiam.
acutus, grauis, & medius: qui à celeri, vel
tardo, mediove, magnus, & paruus, mediuſ
que ab impetus magnitudine procedentes.
Sed mollis, & aſper ab inſtrumenti natura.
Sunt & rari, & frequentes ac medij, tum
verò diſſoni, ac conſoni, mediique. Igitur
ſonus inter omnes, quæ ſenſum mouere poſ
ſunt, affectus mouet ſolus, maximè, quòd
ſolus cùm manifeſto ſit motu. Magnus igi
tur aſper, & concitatus, nec conſonus: ad
modum ad iram ac prælia mouet, adeò vt
faciat obliuiſci hominem ſuiipſius. Ob id
rectè in præliis tum maximè in initiis, tu
bis, & tympanis obſtrepunt, & clamorem
edunt milites: etenim magna res eſt morti
ſe offerre: nec niſi gloria, qui nobiles, aut
mente perturbati, quòd maximè inconditis
ſonis ac clamoribus contingit, ſpontè id
agerent. Itaque Pompeium rectè Cæſar re
darguebat, qui velut ituros ad luctam, vel
diſceptaturos de nugis Philoſophorum, mi
lites in initio pugnæ ab impetu cohibuiſſet.
Molles, rari, parui, concini, ad commiſera
tionem hominem inducunt. Molles, celeres,
parui, concini, ad alacritatem. Graues in fi
ne mediocres, mixtique ex aſperis, & me
diocribus tardi ac parui, ad caſtitatem, ac
prudentiam.
Cur ſolus ſo
nus animi
affectus mo
ueat.
nus animi
affectus mo
ueat.
Illud ſanè mirum, quod quiſque tamen
poteſt experiri, lanceam ad lyram appoſi
tam, vt tangat, vel ad hominis os, ſi quis
caput lanceæ reliquum dentibus teneat, tan
quam in dentibus ſit auditus ſonum: voces
ac verba procul exaudiet, quorum nec ſo
num ſecùs audire poſſet. Denique vide qua
les motus in ſpiritibus creant affectus, tales
ſonos elige ad eoſdem affectus mouendos.
Etenim in ſonos magis conueniunt homi
nes, quàm in aliis ſenſibilibus, quòd ſonus
ſimpliciſſima res ſit, & generalibus tantùm
differentiis varietur. Sapores, & odores, &
colores etiam à mixtione primarum quali
tatem prodeunt.
poteſt experiri, lanceam ad lyram appoſi
tam, vt tangat, vel ad hominis os, ſi quis
caput lanceæ reliquum dentibus teneat, tan
quam in dentibus ſit auditus ſonum: voces
ac verba procul exaudiet, quorum nec ſo
num ſecùs audire poſſet. Denique vide qua
les motus in ſpiritibus creant affectus, tales
ſonos elige ad eoſdem affectus mouendos.
Etenim in ſonos magis conueniunt homi
nes, quàm in aliis ſenſibilibus, quòd ſonus
ſimpliciſſima res ſit, & generalibus tantùm
differentiis varietur. Sapores, & odores, &
colores etiam à mixtione primarum quali
tatem prodeunt.
Lanceæ expe
rimentum.
rimentum.
Cur in ſonis
omnes fermè
homines con
ueniant, non
in ſaporibus
aut colori
bus.
Tria omni
bus ſenſibili
bus commu
nia.
omnes fermè
homines con
ueniant, non
in ſaporibus
aut colori
bus.
Tria omni
bus ſenſibili
bus commu
nia.
Sunt porrò communes omnium ſenſibi
lium conditiones tres. Prima, quòd ( vt
dixi ) proportione conſtent: nam talia no
ta ſunt, & ob id delectant: inde fit, vt eum
diapoſon dupla conſtet, ea maximè dele
ctet aures: inde bis diapoſon quadrupla, pòſt
diapaſon alia diapente tripla, inde diapente
ſeſquialtera, pòſt ſeſquitertia diateſſa
ron. Ditonus ad ſeſquiquartam, & tris
lium conditiones tres. Prima, quòd ( vt
dixi ) proportione conſtent: nam talia no
ta ſunt, & ob id delectant: inde fit, vt eum
diapoſon dupla conſtet, ea maximè dele
ctet aures: inde bis diapoſon quadrupla, pòſt
diapaſon alia diapente tripla, inde diapente
ſeſquialtera, pòſt ſeſquitertia diateſſa
ron. Ditonus ad ſeſquiquartam, & tris
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib