Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="199"/>
                <arrow.to.target n="marg1424"/>
                <lb/>
              nus eſt finitus: habet igitur vtrinque terminos. </s>
              <s>Prætereà ſi non detur primum in motu; cùm
                <lb/>
              partem formæ ponat motus;
                <expan abbr="iſq́ue">iſque</expan>
              ſit diuiduus in infinitum; ſequetur, vt danda ſit minor mi­
                <lb/>
              nima qualitate. </s>
              <s>Eſt aliud etiam quod nos interturbet ob ea quæ de materiæ & priuationis inte­
                <lb/>
              ritu dicenda ſunt: decernendum eſt enim propter Ariſtotelis monita 1. Phyſ. materiam corrum­
                <lb/>
              pi per accidens, priuationem verò per ſe; aut, ſi malis compoſitum ex materia & priuatione per
                <lb/>
              ſe corrumpi; nihilominus ita corrumpitur, quòd in eo corrumpitur priuatio: proptereà conſi­
                <lb/>
              militer dubitari continget. </s>
              <s>Quo igitur pacto dabimus vltimum non eſſe in interitum? </s>
              <s>Nam ſi
                <lb/>
              vltimum eſſe eſt eius quod anteà fuerit; poſt verò non eſt amplius priuatio, quia non erat ens,
                <lb/>
              non videtur terminari non eſſe. </s>
              <s>Aut igitur priuatio eſt ens, aut non eſt dandum vltimum non
                <lb/>
              eſſe, aut malè ab Ariſtotele conſtitutum eſt priuationem per ſe corrumpi. </s>
              <s>An, vt hinc exordiar,
                <lb/>
              huic malo remedium ſic adhibebimus, ſi dixerimus Ariſtotelem id obſeruaſſe quod ſenſum mo­
                <lb/>
              uet, & quod pleroſque tentat, nimirùm compoſitum quod per ſe ſenſile eſt (nam priuatio ſola
                <lb/>
              mente comprehenditur, cùm priuatio nihil per ſe ſit, ſed merito, ſubiecti in quo eſt, & formę cu­
                <lb/>
              ius ipſa eſt abſentia,
                <expan abbr="eodemq́">eodemque</expan>
              . </s>
              <s>modo compoſitum ex materia & priuatione) & quod manifeſtè
                <lb/>
              conſpicitur, ex eo quod eſt, in aliud conuerti, nec retinere ſuam naturam, priuationem verò ne­
                <lb/>
              glexiſſe, quia nobis perſpicua non ſit. </s>
              <s>Attamen ſiquis velit Ariſtotelicum præceptum
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              vſque in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1425"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1426"/>
                <lb/>
              elementa diſſoluere; ſtatuet priuationem eſſe illam quæ per ſe interit, & aduentu nouæ formæ
                <lb/>
              non amplius eſt,
                <expan abbr="eiq́">eique</expan>
              . </s>
              <s>adſcribet eſſe quo ſuum ipſius proprium eſt, & ex nouæ formæ præſentia
                <lb/>
              prorſus delebitur,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>iudicium de compoſito ex materia & priuatione faciet. </s>
              <s>Nec incom­
                <lb/>
              modi quicquam inde reſurget: ſed cùm & ipſa cum antecedente forma permaneat, & quia non
                <lb/>
              amplius extet, vbi noua forma ſuccedit; ſic verè eſſe & non eſſe tribuentur compoſito ex mate­
                <lb/>
              ria & forma, quod non conſeruatur; priuationi verò & compoſito ex ipſa, quod ſuum ipſorum
                <lb/>
              proprium eſt. </s>
              <s>Ad reliqua atque alia conſimilia ſic reſpondetur. </s>
              <s>Primò ſolet notari ratio diſpar
                <lb/>
              lineę ac motus, puncti & mutati eſſe: nam lineæ poteſt aliquod initium deſignari, ante quod nul­
                <lb/>
              la ſit alia linea; ſic ante punctum non eſt punctus: ſed nulla pars motus aſsignari poteſt, ante­
                <lb/>
              quam non ſit motus; ſemper enim diuidi poteſt in alios motus; ſic mutatum eſſe ſemper habet
                <lb/>
              ante ſe alia mutata eſſe propter inconſtantiam, puto, eius rei; neque enim manet id quod moue­
                <lb/>
              tur, in eodem ſtatu plus quam per vnicum inſtans; ob id datur primus punctus in linea; & in
                <lb/>
              motu non poteſt dari primum mutatum eſſe. </s>
              <s>Idem quoque de tempore dicendum foret, cùm
                <lb/>
              per ſe conſideratur: nam fortè ſi ſpectatur quatenus applicatur ad rem quæ eſt in tempore, di­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1427"/>
                <lb/>
              cendum ſit aliter, quia tunc dicitur eſſe aliquod primum tempus atque aliquod primum nunc
                <lb/>
              ante quod motus non erat, & aliquod nunc cui nullum aliud præcedat. </s>
              <s>Sed iſti perperam hæc
                <lb/>
              tempori per ſe ſumpto adſcribunt,
                <expan abbr="mihiq́">mihique</expan>
              . </s>
              <s>ſolutio hæc pluribus vitiis, obnoxia videtur. </s>
              <s>Etenim
                <lb/>
              id ineſt primùm quod ab Ariſtotele notatum eſt contra Zenonem: nanque hæc videtur eſſe ſo­
                <lb/>
              lutio ad hominem & rationem, non autem ad rem. </s>
              <s>Impeditur enim proceſſus rationis indi­
                <lb/>
              cata diſsimilitudine puncti, & mutati eſſe. </s>
              <s>Sed tamen adhuc dubitatio ſeruat robur: proptereà
                <lb/>
              quòd è non motu fit motus; ergo fuit factus aliquando motus, ſi non ſimpliciter; at hic atque
                <lb/>
              ille: & fuit aliquando tempus quo licebat dicere, nunc non eſt motus, poſteà motus eſt. </s>
              <s>Quid
                <lb/>
              igitur de tali principio dicendum eſt? </s>
              <s>aut enim diuiduum eſt, aut indiuiduum; ac ſi diuiduum
                <lb/>
              fuerit, mutationis termini eſſe poterunt diuiſi. </s>
              <s>iam enim accipio tanquam perſpicuum eſſe cu­
                <lb/>
              iuſque mutationis terminos indiuiduos, & in puncto temporis ex non hoc eſſe hoc: licet fieri
                <lb/>
              poſsit, vt non ſubitò quidem, ſed tempore ex non hoc fiat hoc, & quod mutatio eſt, cùm è non
                <lb/>
              motu fit motus, neque idcirco ſequi motus eſſe aliquem motum, quia non eſt motus, ſeu muta­
                <lb/>
              tio illa motus
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              tanquam ſubiecti, ſed tanquam termini ſolùm; cùm cęteroquin ea quæ conclu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1428"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1429"/>
                <lb/>
              ſerat Ariſtoteles; motum non eſſe motus, tanquam de ſubiecto ſint accipienda. </s>
              <s>non igitur diui­
                <lb/>
              duum eſt tale principium. </s>
              <s>quòd ſi fuerit indiuiduum, iam erit primum motus, quod ab Ari­
                <lb/>
              ſtotele negatum eſt. </s>
              <s>Neque ſufficit, ſi mutatum eſſe dicas requirere motum; quia tametſi ea
                <lb/>
              ratione, quà mutatum eſt, requirit motum, at non, quà primum, de quo nunc quęrimus. </s>
              <s>quo­
                <lb/>
              niam, inquam ego. </s>
              <s>eſto; non ſit hoc mutatum eſſe; at nil vetat, quominus ſit primum & fallax
                <lb/>
              eſt ea ratio, quòd motus principio careat, linea verò minimè: quandò motus ſic diuidi poſsit in
                <lb/>
              alios motus, non magis quàm linea diuidi poteſt in alias lineas, atque omnia reliqua continua.
                <lb/>
              </s>
              <s>Mitto eos nunc qui ponunt in tempore terminos ſecundum rem, & per ſe, cùm tamen ſint ſecun­
                <lb/>
              dùm cogitationem, & ad ea quæ fiunt in tempore, aut eius puncto, quanquam de hac ipſa re in
                <lb/>
              extremo voluminis agendum eſt diligentius. </s>
              <s>Neque potes dicere hoc fore primum, ſed tamen
                <lb/>
              non motus, hoc eſt, eſſe quidem terminum motus, non autem partem eo quòd neque mutatum
                <lb/>
              eſſe eſt pars motus, neque omnino diuidui, id quod eſt indiuiduum. </s>
              <s>Præterquamquòd aduer­
                <lb/>
              ſus hoc valet Ariſtotelica ratio. </s>
              <s>Primum non eſt motus; quoniam ipſe diuidi poteſt in alios mo­
                <lb/>
              tus. </s>
              <s>In re quam alij conniuent, dicam id quod mihi diutius cogitanti venit in mentem. </s>
              <s>Pri­
                <lb/>
              mùm igitur diſtinguamus de motu: ipſe autem accipitur, vt ſignificat ſucceſsionem & fluxum, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>