Clavius, Christoph
,
Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Figures
Content
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 677
>
21
22
(2)
23
(3)
24
(4)
25
(5)
26
(6)
27
(7)
28
(8)
29
(9)
30
(10)
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 410
411 - 420
421 - 430
431 - 440
441 - 450
451 - 460
461 - 470
471 - 480
481 - 490
491 - 500
501 - 510
511 - 520
521 - 530
531 - 540
541 - 550
551 - 560
561 - 570
571 - 580
581 - 590
591 - 600
601 - 610
611 - 620
621 - 630
631 - 640
641 - 650
651 - 660
661 - 670
671 - 677
>
page
|<
<
(2)
of 677
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
it
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div10
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
10
">
<
pb
o
="
2
"
file
="
0022
"
n
="
22
"
rhead
="
GNOMONICES
"/>
</
div
>
<
div
xml:id
="
echoid-div12
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
11
">
<
head
xml:id
="
echoid-head13
"
xml:space
="
preserve
">DE HOROLOGIIS IN VNIVERSVM,
<
lb
/>
eorumque neceſſitate, atque inuentione.</
head
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s175
"
xml:space
="
preserve
">HOROLOGIVM inſtrumentum eſſe, quo horæ deſignantur, deprehendun-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-01
"
xlink:href
="
note-0022-01a
"
xml:space
="
preserve
">Horologium
<
lb
/>
quid.</
note
>
turve
<
unsure
/>
, vocabulum ipſum indicat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s176
"
xml:space
="
preserve
">Significat enim horologium, quaſi horarum ra
<
lb
/>
tionem, ita vt quicquid quodammodo horas indicat, horologium dici poſſit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s177
"
xml:space
="
preserve
">Eſt
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-02
"
xlink:href
="
note-0022-02a
"
xml:space
="
preserve
">Hora quid.</
note
>
autem hora vnum ex illis ſpatijs æqualibus, in quæ dies quælibet diuidi conſue-
<
lb
/>
uit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s178
"
xml:space
="
preserve
">Quamuis enim apud veteres quatuor anni tempora, Ver, Æstas, Autum-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-03
"
xlink:href
="
note-0022-03a
"
xml:space
="
preserve
">Vnde dict@ ſint
<
lb
/>
horæ.</
note
>
nus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s179
"
xml:space
="
preserve
">Hyems, horæ dictæ ſint, {ἐπὸ} τοῦ ὁρίζ{ει}ν, vt Platoni placet in Cratylo, ꝙ
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-04
"
xlink:href
="
note-0022-04a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
illas anni partes terminẽt, atq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s180
"
xml:space
="
preserve
">definiant; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s181
"
xml:space
="
preserve
">hodie tamen æqualia illa diei ſpatia ho
<
lb
/>
ras nũcupamus, eo ꝙ, vt Macrobio placet lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s182
"
xml:space
="
preserve
">1. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s183
"
xml:space
="
preserve
">Saturnaliorũ, e{as} ſol, qui apud
<
lb
/>
Aegyptios Horus (ita enim Apollinẽ, qui idem eſt, qui ſol, appellabãt.) </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s184
"
xml:space
="
preserve
">vocaba-
<
lb
/>
tur, ſuo curſu, motu{q́ue} efficiat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s185
"
xml:space
="
preserve
">Alij tamen malunt, horas dici à nomine græco @@os, quod terminum, ſeu finẽ
<
lb
/>
ſignificat, propterea quod ſpatiũ illud continuũ temporis horis tanquam finibus diſtinguimus, ac termina-
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s186
"
xml:space
="
preserve
">Deniq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s187
"
xml:space
="
preserve
">horarum not atione inueſtig anda etiã ad ſordes ventum eſt, Non enim deſunt, qui arbitrẽtur,
<
lb
/>
æquales illas diei particul{as} hor{as} eſſe appellat{as} à verbo græco @pos, quod vrinã ſignificat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s188
"
xml:space
="
preserve
">Aiunt enim
<
lb
/>
Hermetẽ Triſmegiſtum hor{as} primum obſeruaſſe, hoc eſt, diei ſpatia æqualia, ex vrina ſacri cuiuſdam ani-
<
lb
/>
malis apud Aegyptios, quod Serapi, id eſt, ſolierat dicatũ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s189
"
xml:space
="
preserve
">Nam cum animaduertiſſet illud animal (rem
<
lb
/>
ſanè ridiculã, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s190
"
xml:space
="
preserve
">AEgyptijs magis, quàm Triſmegiſto dignam) duodecies in die, toties{q́ue} in nocte tum lon-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-05
"
xlink:href
="
note-0022-05a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
ga, tum breui, vrinam emittere, æqualibus ſemper interuallis, conſent ancum eſſe rationi put auit, diem no-
<
lb
/>
ctem{q́ue} in totidem æqualia ſpatia diſtingui, quæ horæ ab vrina illi{us} animalis nuncuparentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s191
"
xml:space
="
preserve
">Hinc for-
<
lb
/>
taſſis factum eſt, vt tota ferme antiquit{as} duodecim horis diem quemcunque, noctem{q́ue} diuiſerit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s192
"
xml:space
="
preserve
">Qua de
<
lb
/>
re paulo poſt plura dicem{us}.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s193
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">Neceſſitas ho-
<
lb
/>
rologiorum.</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s194
"
xml:space
="
preserve
">DE neceſſitate vero horologiorum non eſt, quod multa verba faciam. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s195
"
xml:space
="
preserve
">Neminem ſiquidem latere arbi-
<
lb
/>
tror, quam miſerum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s196
"
xml:space
="
preserve
">infelix foret genus humanum, ſi hor arum diſtinctionem nullam haberet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s197
"
xml:space
="
preserve
">Videm{us}
<
lb
/>
enim plerunq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s198
"
xml:space
="
preserve
">eos, (quod & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s199
"
xml:space
="
preserve
">in ſeipſo quiuis experitur) qui quota ſit hora neſciunt, ſimiliter vt eos, qui
<
lb
/>
qua in regione verſentur, ignorant, quaſi ſtupore quodam animi affectos eſſe, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s200
"
xml:space
="
preserve
">meo quidem iudicio non
<
lb
/>
immerito. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s201
"
xml:space
="
preserve
">Nam horarum diſcrimine ſinguli ſuos labores, ſua{q́ue} otia metiuntur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s202
"
xml:space
="
preserve
">certa ſibi tempora
<
lb
/>
in ſuis occupationibus omnibus præfiniunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s203
"
xml:space
="
preserve
">Immo vero cum vita hominum magna ex parte cõmertijs con-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-07
"
xlink:href
="
note-0022-07a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
ſumatur fere, at q; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s204
"
xml:space
="
preserve
">conuentibus, ægre profecto carere poſſemus vſu horologiorum, quandoquidem ipſorum
<
lb
/>
beneficio cert{as} nobis horas, certa{q́ue} temporum ſpatia præſtituim{us}, quibus ad res nostras per agend{as}
<
lb
/>
commodè, ſine vlla rei familiaris, aut aliarum rerum iactura, conuenire poſſimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s205
"
xml:space
="
preserve
">Teſtantur hoc ipſum om
<
lb
/>
nes propemodum benè inſtitutæ respublicæ, quæ in vrbib{us} at q; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s206
"
xml:space
="
preserve
">oppidis paſſim publicis, priuatis{q́ue} ſumpti
<
lb
/>
bus varia horologiorum genera tum ſolaria, tum alia fabricant, eorum{q́ue} cuſtodes ac moderatores annuis
<
lb
/>
ſtipendijs alunt: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s207
"
xml:space
="
preserve
">quod nulla ſanè ratione facerent, niſi horum vſum ſummè ciuitatibus neceſſarium iudica-
<
lb
/>
rent. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s208
"
xml:space
="
preserve
">Teſtantur quoq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s209
"
xml:space
="
preserve
">id ipſum omnes propemodum agricolæ, ac ſolitarij homines, qui cum horologia non
<
lb
/>
habeant, neq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s210
"
xml:space
="
preserve
">vero eis ſine magno incommodo poſſint carere, annituntur, quacunque id ratione poſſint,
<
lb
/>
hoc incommodum ſubleuare. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s211
"
xml:space
="
preserve
">Hinc enim videmus eos plerunq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s212
"
xml:space
="
preserve
">vmbram ſuorum corporum metiri, vel alia,
<
lb
/>
at q; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s213
"
xml:space
="
preserve
">alia radijs ſolaribus ſignafigere, vel deniq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s214
"
xml:space
="
preserve
">in ipſo cælo certa motus ſolis interdiu, noctu aliorum ſy-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-08
"
xlink:href
="
note-0022-08a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
derum interualla notare, vt hiſce ſaltem obſeruationibus quoquo modo, licet non omni ex parte accuratè,
<
lb
/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s215
"
xml:space
="
preserve
">ad vnguem, hor arum diſcrimina, ſpatia{q́ue} deprehendere, ac dimetiri queant.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s216
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s217
"
xml:space
="
preserve
">CVM igitur horarum cognitio tam vtilis ſit, atq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s218
"
xml:space
="
preserve
">adeo neceſſaria omnibus rebuspub. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s219
"
xml:space
="
preserve
">ſummo ſemper
<
lb
/>
studio maiores noſtri varia, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s220
"
xml:space
="
preserve
">ingenioſa inſtrumenta, (quæ horologia appellam{us}) quibus hor arum in-
<
lb
/>
terualla dignoſceremus, excogit arunt; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s221
"
xml:space
="
preserve
">quæ quidem omnia ad duo genera reuocari poſſunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s222
"
xml:space
="
preserve
">Quædam inter-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-09
"
xlink:href
="
note-0022-09a
"
xml:space
="
preserve
">Horologiorum
<
lb
/>
uaria genera.</
note
>
diu ex ſola vmbra ſolis, noctu vel ex Lunæ vmbra, vel ex inſpectione aliorum ſyderum, hor{as} indicant,
<
lb
/>
de quibus infra plura ſcribemus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s223
"
xml:space
="
preserve
">Quædam verò inſtrumento aliquo mechanico, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s224
"
xml:space
="
preserve
">varijs motibus oſtendũt
<
lb
/>
hor{as}, quæ multiplicia ſunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s225
"
xml:space
="
preserve
">Cum enim priora illa horologia tempore nubilo null{as} prorſus monſtrarent
<
lb
/>
hor{as}, oportuit illos aliam viam, qua hor{as} not arent, inuenire. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s226
"
xml:space
="
preserve
">Hinc effectum eſt, vt quidam hydrauli-
<
lb
/>
cis horologijs vſi ſint, in quibus beneficio motus aquæ horæ exquiruntur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s227
"
xml:space
="
preserve
">qua in re mirum in modum lau-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-0022-10
"
xlink:href
="
note-0022-10a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
dat{us} fuit Cteſibius Alexandrin{us}. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s228
"
xml:space
="
preserve
">Hic enim, vt Vitruuius lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s229
"
xml:space
="
preserve
">9. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s230
"
xml:space
="
preserve
">refert, ingenio mir abili cõſtituit (Vtor
<
lb
/>
verbis Vitruuij) cauũ ex auro perfectum, aut ex gemma terebrata, ea enim nec teruntur percuſſu aquæ,
<
lb
/>
nec ſordes recipiunt, vt obturentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s231
"
xml:space
="
preserve
">Namq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s232
"
xml:space
="
preserve
">æqualiter per id cauum influens aqua ſubleuabat ſcapbum
<
lb
/>
inuerſum, in quo collocata regula, verſatilia tympana denticulis æqualibus ſunt perfecta: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s233
"
xml:space
="
preserve
">qui denticuli
<
lb
/>
alius aliũ impellentes, verſationes modicas faciunt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s234
"
xml:space
="
preserve
">motiones, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s235
"
xml:space
="
preserve
">cætera huiuſmodi, vnde diei partes,
<
lb
/>
id eſt, horæ cognoſci poterant, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s236
"
xml:space
="
preserve
">dijudicari. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s237
"
xml:space
="
preserve
">Plinius vero ad finem lib. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s238
"
xml:space
="
preserve
">7. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s239
"
xml:space
="
preserve
">ſcribit, Scipionem Naſicam pri-
<
lb
/>
mum aqua diuiſiſſe hor{as} æquè noctium, ac dierum, anno Vrbis 595. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s240
"
xml:space
="
preserve
">Non nulli aut em ponebant vaſa quæ
<
lb
/>
dam ænea aquis plena, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s241
"
xml:space
="
preserve
">ſubtiliter perforata. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s242
"
xml:space
="
preserve
">quantum enim aquarum in aliud vas @ecidiſſet, cum ad
<
lb
/>
inſcripta inſpexiſſent ſigna, quid temporis elapſum eſſet, intelligebant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s243
"
xml:space
="
preserve
">Talia horologia à perforati vaſis
<
lb
/>
ſimilitudine clepſydr{as} appellabant, quòd furarentur quodammodo aquam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s244
"
xml:space
="
preserve
">guttat im infundendo per
<
lb
/>
anguſtum for amen de vaſe in v{as} emitterẽt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s245
"
xml:space
="
preserve
">Vnde ſæpe legimus, oratoribus tres, aut quatuor </
s
>
</
p
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>