1hemitonium ſeſquiquintam accedit, dedu
cta octogeſima, vt in Arithmeticis docui.
Integris etiam penè conſtant proportioni
bus lex vocum interualla: altera ſupertripar
tiens quintas, reliqua ſuperbipartiens ter
tias habens. Secunda ratio eſt, quòd mode
rata omnia placent: non grauis ille ac adeò
magnus in Hiſpaniæ inſulæ montibus, qui
homines exurdat, nec qui adeò paruus, vt
eum, qui audit audiendo fatiget. Idem de ce
leri, & tardo, acuto, graui, molli, quódque
maius eſt, aſpero. Tertia ratio eſt, vt in om
nibus meliora delectent, pòſt deteriora: ver
ſa vice verò offendant. Sic lux poſt tenebras
dulce poſt amarum, roſæ poſt ancethum, con
ſonæ voces poſt diſſonas. Delectatio enim
ac voluptas neceſſariò in aliquo ſenſu ſunt:
ſenſus autem omnis cum mutatione eſt, mu
tatio autem ex contrariis: igitur vel ex bono
in malum, atque hæc eſt triſtitia: delectatio
igitur mutatione mali in bonum erit, ma
lum igitur præfuiſſe neceſſe eſt. Quis edendo
voluptatem capit abſque fame? bibendo
abſque ſiti? Veneris vſu, non præcedente
tentigine? Lucrando abſque cupiditate? Inde
ludendi voluptas adeò magna, propter vi
ciſſitudinem frequentem amittendi, lucran
díque. Hinc etiam delectationis iteratio fre
quens. Et in dicendo quoque voluptas eſt:
quia quæ non nouimus, diſcimus. Vtrum
verò in contemplatione eorum, quæ iam no
uimus, delectatio ſit? Certè aut nulla, aut
minor, quàm quæ ſit, dum diſcimus. Conti
nuata verò actione non delectamur, quia
ignorantia non præceſſit. Eſt autem primus
actus ignorantia quædam. Videntur igitur
pauperes, diuitibus, & principibus maiore
frui delectatione, quia maiore triſtitia affi
ciuntur. Ea quoque ratione fit, vt diapente
in acutis, diateſſaron in grauibus offendat
aurem, contrario ordine delectet: nam grauis
vox poſt acutam, ferit aurem ac manet: igi
tur cùm fuerit grauis ſimplicior acuta dele
ctabit: ſi contrario modo, aurem offendet. At
iam ſuprà oſtendimus, ſimpliciorem eſſe
conſonantiam diapente, quàm diateſſaron:
eadem ratione diateſſaron ſupra ditonum
mulcet aurem, infrà lædit: nam faciliùs perci
pitur ſeſquiquarta, quàm ſeſquitertia, quòd
ſeſquiquarta à ſeſquialtera pendeat. Igitur
tam in ſonis, quàm picturis, quæ effendunt,
miſcenda ſunt his, quæ delectant, ſed dupli
ci lege obſeruata, prima, vt quæ offendunt,
minùs imprimant in ſenſum his, quæ dele
ctant: altera, netam minutim diſſecentur,
quòd ſenſus non percipiat: diximus enim
conſonantiam, ſeu armoniam eſſe plurimum
vocum, perceptam auri rationem. Si igitur
adeò minutiſſimè concidantur, vt non per
cipiantur à ſenſu, non ſolùm non delecta
bunt, ſed etiam offendent. Ideò pictura flo
rum minutiſſimorum, neque grata eſt, neque
delectat: ſic nec literæ adeò paruæ. Sed in his
tum in gemmarum ſculturis minimus er
ror, vel obliquitas deformes reddit: nam ſin
gula ad comparationem ſenſu, diiudicat: ita
in magnis rebus magnos errores, in paruis
paruos ſentit. Verùm auditus minores etiam
agnoſcit differentias viſu, quare & omni
alio ſenſu. Siquidem in acutis vna de tri
ginta tribus: imò ex octoginta pulcherrimè
deprehendit: ditonum enim abſque ea dimi
nutione aſperum iudicat, ea detracta ſuauem.
In temporibus ictum vnum in ſexdecim di
uiditur partes. Subtilior igitur auditus viſu,
vel quia (vt dixi) illius ſenſus ſolus fit cum
motu, aut quia viſus obiecta, ſcilicet colores,
ob vehementiam contiguitate vitiant ſe mu
tuò, aut quia viſus ſit multorum, auditus au
tem ſimpliciſſimi atque vnici obiecti. Itaque
auxiſſe ictus tempus ac extendiſſe, non pa
rum facit ad voluptatem, vt loco hemioliæ,
quam ſolam noſtri temporis Muſicinorunt
in tempore differentiam, diuiſio in quinas,
aut ſeptenas extendatur partes: hanc cùm
ſemel tantùm audiuerim, iure illud protuli,
Omne rarum precioſum: affectus enim
cùm moueat ſonus, vis in illo eſt manife
ſtiſſima.
cta octogeſima, vt in Arithmeticis docui.
Integris etiam penè conſtant proportioni
bus lex vocum interualla: altera ſupertripar
tiens quintas, reliqua ſuperbipartiens ter
tias habens. Secunda ratio eſt, quòd mode
rata omnia placent: non grauis ille ac adeò
magnus in Hiſpaniæ inſulæ montibus, qui
homines exurdat, nec qui adeò paruus, vt
eum, qui audit audiendo fatiget. Idem de ce
leri, & tardo, acuto, graui, molli, quódque
maius eſt, aſpero. Tertia ratio eſt, vt in om
nibus meliora delectent, pòſt deteriora: ver
ſa vice verò offendant. Sic lux poſt tenebras
dulce poſt amarum, roſæ poſt ancethum, con
ſonæ voces poſt diſſonas. Delectatio enim
ac voluptas neceſſariò in aliquo ſenſu ſunt:
ſenſus autem omnis cum mutatione eſt, mu
tatio autem ex contrariis: igitur vel ex bono
in malum, atque hæc eſt triſtitia: delectatio
igitur mutatione mali in bonum erit, ma
lum igitur præfuiſſe neceſſe eſt. Quis edendo
voluptatem capit abſque fame? bibendo
abſque ſiti? Veneris vſu, non præcedente
tentigine? Lucrando abſque cupiditate? Inde
ludendi voluptas adeò magna, propter vi
ciſſitudinem frequentem amittendi, lucran
díque. Hinc etiam delectationis iteratio fre
quens. Et in dicendo quoque voluptas eſt:
quia quæ non nouimus, diſcimus. Vtrum
verò in contemplatione eorum, quæ iam no
uimus, delectatio ſit? Certè aut nulla, aut
minor, quàm quæ ſit, dum diſcimus. Conti
nuata verò actione non delectamur, quia
ignorantia non præceſſit. Eſt autem primus
actus ignorantia quædam. Videntur igitur
pauperes, diuitibus, & principibus maiore
frui delectatione, quia maiore triſtitia affi
ciuntur. Ea quoque ratione fit, vt diapente
in acutis, diateſſaron in grauibus offendat
aurem, contrario ordine delectet: nam grauis
vox poſt acutam, ferit aurem ac manet: igi
tur cùm fuerit grauis ſimplicior acuta dele
ctabit: ſi contrario modo, aurem offendet. At
iam ſuprà oſtendimus, ſimpliciorem eſſe
conſonantiam diapente, quàm diateſſaron:
eadem ratione diateſſaron ſupra ditonum
mulcet aurem, infrà lædit: nam faciliùs perci
pitur ſeſquiquarta, quàm ſeſquitertia, quòd
ſeſquiquarta à ſeſquialtera pendeat. Igitur
tam in ſonis, quàm picturis, quæ effendunt,
miſcenda ſunt his, quæ delectant, ſed dupli
ci lege obſeruata, prima, vt quæ offendunt,
minùs imprimant in ſenſum his, quæ dele
ctant: altera, netam minutim diſſecentur,
quòd ſenſus non percipiat: diximus enim
conſonantiam, ſeu armoniam eſſe plurimum
vocum, perceptam auri rationem. Si igitur
adeò minutiſſimè concidantur, vt non per
cipiantur à ſenſu, non ſolùm non delecta
bunt, ſed etiam offendent. Ideò pictura flo
rum minutiſſimorum, neque grata eſt, neque
delectat: ſic nec literæ adeò paruæ. Sed in his
tum in gemmarum ſculturis minimus er
ror, vel obliquitas deformes reddit: nam ſin
gula ad comparationem ſenſu, diiudicat: ita
in magnis rebus magnos errores, in paruis
paruos ſentit. Verùm auditus minores etiam
agnoſcit differentias viſu, quare & omni
alio ſenſu. Siquidem in acutis vna de tri
ginta tribus: imò ex octoginta pulcherrimè
deprehendit: ditonum enim abſque ea dimi
nutione aſperum iudicat, ea detracta ſuauem.
In temporibus ictum vnum in ſexdecim di
uiditur partes. Subtilior igitur auditus viſu,
vel quia (vt dixi) illius ſenſus ſolus fit cum
motu, aut quia viſus obiecta, ſcilicet colores,
ob vehementiam contiguitate vitiant ſe mu
tuò, aut quia viſus ſit multorum, auditus au
tem ſimpliciſſimi atque vnici obiecti. Itaque
auxiſſe ictus tempus ac extendiſſe, non pa
rum facit ad voluptatem, vt loco hemioliæ,
quam ſolam noſtri temporis Muſicinorunt
in tempore differentiam, diuiſio in quinas,
aut ſeptenas extendatur partes: hanc cùm
ſemel tantùm audiuerim, iure illud protuli,
Omne rarum precioſum: affectus enim
cùm moueat ſonus, vis in illo eſt manife
ſtiſſima.
Voluptas om
nis ac dele
ctatio dolo
rem præſup
ponit, aut
triſtitiam.
nis ac dele
ctatio dolo
rem præſup
ponit, aut
triſtitiam.
Ludus cur
adeò dele
ctet.
adeò dele
ctet.
Cur diateſ
ſaron ſub
diapento diſ
ſonet.
ſaron ſub
diapento diſ
ſonet.
Præceptum
ad volupta
tem in ſenſi
libus.
ad volupta
tem in ſenſi
libus.
In literis, &
gemmarum
ſculpturis,
errores etiam
minimi ma
gnam pariunt
deformitatem.
gemmarum
ſculpturis,
errores etiam
minimi ma
gnam pariunt
deformitatem.
Modus au
gendi dela
ctationem in
muſica.
gendi dela
ctationem in
muſica.
Inter multa antiquorum exempla, duo
inuenio præclara, virtutis ſoni ad commo
uendos animi affectus. Alterum Timothei,
qui modo mutato Alexandrum coëgit ala
critate impulſum exilire è conuiuio. Reli
quum, quòd Agamemnon diſceſſurus è pa
tria, profecturúſque Troiam, de vxoris pu
dicitia dubitans Clytemneſtræ ( ſic enim ea
vocabatur)citharædum reliquit, qui ſono il
lam citharæ adeò ad pudicitiam, & conti
nentiam incitabat, vt Ægyſtus non niſi oc
ciſo citharœdo, ea potiri potuerit.
inuenio præclara, virtutis ſoni ad commo
uendos animi affectus. Alterum Timothei,
qui modo mutato Alexandrum coëgit ala
critate impulſum exilire è conuiuio. Reli
quum, quòd Agamemnon diſceſſurus è pa
tria, profecturúſque Troiam, de vxoris pu
dicitia dubitans Clytemneſtræ ( ſic enim ea
vocabatur)citharædum reliquit, qui ſono il
lam citharæ adeò ad pudicitiam, & conti
nentiam incitabat, vt Ægyſtus non niſi oc
ciſo citharœdo, ea potiri potuerit.
Mira exem
pla mouendi
affectus ſono.
pla mouendi
affectus ſono.
Qui verò maximè delectant ſoni, & ipſi
ad incontinentiam trahunt, ſtudioſos dum
nimis muſicæ reddunt: velut hydraulica or
gana, quorum Nero ſuauitate mira delini
tus, etiam inter vitæ, & imperij pericula,
exercituum, & ducum defectiones, immi
nénſque exitium manifeſtum, curam non ne
glexit. Aquam hæc continent, pluribúſque
fiſtulis aër immiſtus aquæ modulationem
cum ſuſurro miſtum emittit. Tradit Vitru
uius horum rationem. ſed poſtquam Nero
nis ætate, Vitruuij libros vulgatos conſtat,
veriſimile mihi non videtur ea fuiſſe tam
chara Neroni, quæ adeò vulgata ratione con
ſtructa eſſent. Itaque Vitruuij normam pro
modulo potiùs, quàm exquiſita ratione ha
bendam cenſeo.
ad incontinentiam trahunt, ſtudioſos dum
nimis muſicæ reddunt: velut hydraulica or
gana, quorum Nero ſuauitate mira delini
tus, etiam inter vitæ, & imperij pericula,
exercituum, & ducum defectiones, immi
nénſque exitium manifeſtum, curam non ne
glexit. Aquam hæc continent, pluribúſque
fiſtulis aër immiſtus aquæ modulationem
cum ſuſurro miſtum emittit. Tradit Vitru
uius horum rationem. ſed poſtquam Nero
nis ætate, Vitruuij libros vulgatos conſtat,
veriſimile mihi non videtur ea fuiſſe tam
chara Neroni, quæ adeò vulgata ratione con
ſtructa eſſent. Itaque Vitruuij normam pro
modulo potiùs, quàm exquiſita ratione ha
bendam cenſeo.
Hydraulica
organa
organa
Sed non ſolùm nepoti Cæſari adeò pla
cuerunt muſica inſtrumenta, ſed & Daui
dem regem fortiſſimum, virúmque ſeuerum,
Pſalterij dulcedo detinuit, quæ & Saulem
furientem lenibat. Neque vulgarem harmo
niam huius inſtrumenti eſſe credendum eſt,
cuius toties ſacra pagina meminerit, quódque
vnum inter reliqua ad laudes diuinas cele
brandas aptum fuiſſe iudicarint. Conſtat
fidibus ſeptuaginta duobus, forma triquetra
ad vnguem, cuius ſymphonia incomparabi
lis eſt. Vidimus & alia inſtrumenta ſingula
ris voluptatis atque artificij, vt quæ tubarum,
tympanorum, fiſtularum, tibiæ, lyræ, cor
nuum, teſtudinis, phormingis, ſyringæ, hep
tachordij, organorum propriæ dictorum,
ſambucæque vocem exprimerent. Hydrau
lica auium cantus, vt niſi videas, ementiun
tur, ita autem vt dixeris: cornua humanis
vocibus ſunt proxima, additis foraminibus:
cuerunt muſica inſtrumenta, ſed & Daui
dem regem fortiſſimum, virúmque ſeuerum,
Pſalterij dulcedo detinuit, quæ & Saulem
furientem lenibat. Neque vulgarem harmo
niam huius inſtrumenti eſſe credendum eſt,
cuius toties ſacra pagina meminerit, quódque
vnum inter reliqua ad laudes diuinas cele
brandas aptum fuiſſe iudicarint. Conſtat
fidibus ſeptuaginta duobus, forma triquetra
ad vnguem, cuius ſymphonia incomparabi
lis eſt. Vidimus & alia inſtrumenta ſingula
ris voluptatis atque artificij, vt quæ tubarum,
tympanorum, fiſtularum, tibiæ, lyræ, cor
nuum, teſtudinis, phormingis, ſyringæ, hep
tachordij, organorum propriæ dictorum,
ſambucæque vocem exprimerent. Hydrau
lica auium cantus, vt niſi videas, ementiun
tur, ita autem vt dixeris: cornua humanis
vocibus ſunt proxima, additis foraminibus:
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib