Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
221
221
222
222
223
223
224
224
225
225
226
226
227
227
228
228
229
229
230
230
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.010085">
                <pb pagenum="574" xlink:href="016/01/221.jpg"/>
              cùm olim abſque illis, ad prælium milites
                <lb/>
              excitarentur. </s>
              <s id="s.010086">Vnde Virgilius:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
              ——
                <emph type="italics"/>
              Crepuerunt cornua cantu.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
                <lb/>
              Incondita ſanè muſica abſque modulis, to­
                <lb/>
              nitruíque ſimilior. </s>
              <s id="s.010087">Sed tonitrus ſonum edit
                <lb/>
              grauem, vehementem, & inconditum, adeò
                <lb/>
              vt pullos in ouo, & fœtus in vtero quando­
                <lb/>
              que perimat. </s>
              <s id="s.010088">Itaque hic maximè à muſica
                <lb/>
              abhorret. </s>
              <s id="s.010089">Nec tamen eſt impoſſibile ex plu­
                <lb/>
              ribus talibus inter ſe diſtantibus, concentum
                <lb/>
              fieri, qui exauditus pro miraculo habeatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010090">At verò de ſonis, eorúmque affectibus in li­
                <lb/>
              bris Muſicæ à nobis abundè tractatum eſt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1418"/>
                <lb/>
              Nunc verò tantùm adieciſſe ſufficiat, quòd
                <lb/>
              ſonus maior eò fit, quò impetu maiore col­
                <lb/>
              liſio contingit: omnis enim ſonus ex colli­
                <lb/>
              ſione: acutior verò, quò perarctiora loca fer­
                <lb/>
              tur, quod colliditur. </s>
              <s id="s.010091">Indicio ſunt glandium
                <lb/>
              calyces inter digitos retenti auerſa parte,
                <lb/>
              qui vbi vehementer inſufflaueris, acutiſſi­
                <lb/>
              mos reddunt cibilos, & validiſſimos: acutiſſi­
                <lb/>
              mi quidem ob loci anguſtiam, validiſſimi ob
                <lb/>
              impetum. </s>
              <s id="s.010092">Sed impetum etiam adiuuat loci
                <lb/>
              anguſtia, igitur acuti ſoni grauibus longiùs
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1419"/>
                <lb/>
              exaudiuntur. </s>
              <s id="s.010093">Sed qui ſpontè fiunt in auribus
                <lb/>
              tenuioréſque ſunt, quàm qui in tinnitu, cre­
                <lb/>
              diti ſunt aliquid inaugurari, dextra quidem
                <lb/>
              laudem, ſiniſtra vituperationem aliis in dæ­
                <lb/>
              monas quorum exiliores eſſe tradunt voces,
                <lb/>
              aliis in ſenſus acumen referentibus: nam ſa­
                <lb/>
              nis hoc contingit auribus, ac procul à mor­
                <lb/>
              bi ſuſpicione. </s>
              <s id="s.010094">Aliis per vocatam ſympa­
                <lb/>
              thiam: nam vis ea, quæ alium mouet, mouet
                <lb/>
              & ſenſum eius, in quem fertur. </s>
              <s id="s.010095">Hoc autem
                <lb/>
              neque in omnibus, neque ſemper.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1420"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010096">
                <margin.target id="marg1416"/>
              Pſalterium
                <lb/>
              quale.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010097">
                <margin.target id="marg1417"/>
                <expan abbr="Inſtrumentũ">Inſtrumentum</expan>
                <lb/>
              muſicum I 2
                <gap/>
                <lb/>
              ſimul inſtru­
                <lb/>
              mentorum
                <lb/>
              vocem refe­
                <lb/>
              rens.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010098">Inſtrumento
                <lb/>
              rum muſico­
                <lb/>
              rum imita­
                <lb/>
              tio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010099">
                <margin.target id="marg1418"/>
              Senſibili
                <lb/>
              acutiſſimi
                <lb/>
              vnde fiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010100">
                <margin.target id="marg1419"/>
              Sonitus au­
                <lb/>
              rium, qui
                <lb/>
              ſpontè fit, an
                <lb/>
              aliquid por­
                <lb/>
              tendat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010101">
                <margin.target id="marg1420"/>
              Odoris priui­
                <lb/>
              legium.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010102">Proximus ſono odor nobilitate eſt, cuius
                <lb/>
              proprium, virtutem aut recreare, aut proſter­
                <lb/>
              nere, quòd cerebrum ipſum per ſe petat: ne­
                <lb/>
              que enim ſonus, color, ſaporve, aut calor, fri­
                <lb/>
              guſve, rectà feruntur ad cerebrum. </s>
              <s id="s.010103">Igitur ſo­
                <lb/>
              lus odor ex his, quæ ſentiuntur, aut occide­
                <lb/>
              re, aut recreare hominem poteſt. </s>
              <s id="s.010104">Nam ſpiri­
                <lb/>
              tum, in quo animæ opus eluceſcit, aut bonus
                <lb/>
              nutrit, aut malus deſtruit. </s>
              <s id="s.010105">Itáque ea de cauſa
                <lb/>
              thura aliis
                <expan abbr="adolẽtur">adolentur</expan>
              , quòd diuina pars in no­
                <arrow.to.target n="marg1421"/>
                <lb/>
              bis odoribus gaudeat. </s>
              <s id="s.010106">Atque etiam ob id
                <lb/>
              optimum omen cenſetur, præſentíſque ali­
                <lb/>
              cuius diuinitatis, quum odor bonus abſque
                <lb/>
              cauſa ſentitur. </s>
              <s id="s.010107">Et corpora ſanctorum, quum
                <lb/>
              cætera fœteant, bene olere ob id creditum
                <lb/>
              eſt, vt diuinitatis aduerſus naturæ decreta pu­
                <lb/>
              gnante. </s>
              <s id="s.010108">Nec tamen ſecundùm naturam im­
                <lb/>
              poſſibile eſt humanum cadauer recens non
                <lb/>
              malè olere, vt de Alexandro fertur, aut anti­
                <lb/>
              quum, & ſiccatum benè. </s>
              <s id="s.010109">Nam quum quo­
                <lb/>
              rundam animalium bene oleat mortuorum,
                <lb/>
              hominis verò temperies ad cuiuſque anima­
                <lb/>
              lis ſimilitudinem extendatur, manifeſtum eſt
                <lb/>
              cadauera aliqua hominum poſſe benè olere:
                <lb/>
              eſt enim odor bonus, vel in animalia ſicciſ­
                <lb/>
              ſimo, vel in illius parte ſicciſſima. </s>
              <s id="s.010110">Hoc au­
                <lb/>
              tem eò magis, quod multa corpora, quæ in
                <lb/>
              veneratione habentur, balſamo vel aromati­
                <lb/>
              bus, vnguentiſve ſpicatis condiri ſolent. </s>
              <s id="s.010111">So­
                <lb/>
              lus igitur hic ſenſus animæ, & corpori com­
                <lb/>
              munis eſſe videtur, & ideò cum vaporibus
                <lb/>
              transfertur, vt quæ tanguntur, guſtantúrque:
                <lb/>
              & ſine his materia omni carens, vt quæ vi­
                <lb/>
              dentur, aut audiuntur, ob id eos, qui olfactu
                <lb/>
              præſtant, non aliis ſenſibus, ſagaces voca­
                <lb/>
              mus: vt canes, vulteréſque. </s>
              <s id="s.010112">Homines verò,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1422"/>
                <lb/>
              qui olfactu præſtant, ſunt ingenioſiores,
                <lb/>
              quoniam calida, & ſicca cerebri temperies
                <lb/>
              olfactu præſtat: talis verò ad imaginandum
                <lb/>
              prompta ob caliditatem, & imaginum te­
                <lb/>
              nax, ob ſiccitatem eſt. </s>
              <s id="s.010113">Nullum verò aliud
                <lb/>
              animal odore ipſo oblectatur, ſed homo ſo­
                <lb/>
              lus: nam & ſi canes ſentiant florum odores,
                <lb/>
              non tamen his oblectantur. </s>
              <s id="s.010114">Non enim po­
                <lb/>
              tuerunt, aut expediebat belluas delectari,
                <lb/>
              niſi in guſtu aut tactu. </s>
              <s id="s.010115">His quidem neceſſe
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1423"/>
                <lb/>
              fuit, vt fame non perirent, aut generationem
                <lb/>
              negligerent, aut lædentia non vitarent, ſi
                <lb/>
              guſtu, & tactu voluptatem ac dolorem non
                <lb/>
              ſentirent: ſed in aliis ſenſilibus (vt dixi)non
                <lb/>
              potuit eſſe delactatio, aut dolor: quia dele­
                <lb/>
              ctatio, in cognitione proportionis poſita eſt
                <lb/>
              ipſorum, quæ ſentiuntur: vt duplæ, & hemio­
                <lb/>
              liæ: at has cognoſcere, altioris eſt virtutis
                <lb/>
              quam quæ belluis ineſt: igitur nec triſtari,
                <lb/>
              nec dolere, aut delectari potuerunt. </s>
              <s id="s.010116">Multò
                <lb/>
              minùs etiam expediebat illis: nam facillimè
                <lb/>
              allecti picturis, aut ſpinis, odoribuſve, inci­
                <lb/>
              derent in laqueos. </s>
              <s id="s.010117">Indicio eſt, quòd cerui,
                <lb/>
              qui ſolùm ſtupent, non delectantur lyræ ſo­
                <lb/>
              no, ſic exponuntur inſidiis hominum: & co­
                <lb/>
              turnices, ſimulata fœminæ voce, & agreſtes
                <lb/>
              auiculæ à concluſis cauea. </s>
              <s id="s.010118">Quanta lupis, &
                <lb/>
              piſcibus ex odore iactura, miſeríque homi­
                <lb/>
              num dolis ſubiiciuntur. </s>
              <s id="s.010119">Sed carere odoratu
                <lb/>
              miſerius fuiſſet, quia erat neceſſarius. </s>
              <s id="s.010120">Fruſtrà
                <lb/>
              igitur in aliis ſenſibus natura delectationem
                <lb/>
              belluis adieciſſet, nulli vſui præterquam ad
                <lb/>
              perniciem pro futuram. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010121">
                <margin.target id="marg1421"/>
              Odoris
                <lb/>
              omen.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010122">
                <margin.target id="marg1422"/>
              Cur homines
                <lb/>
              olfactu præ­
                <lb/>
              ſtantes inge­
                <lb/>
              nioſi ſint.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010123">
                <margin.target id="marg1423"/>
                <expan abbr="Nullũ">Nullum</expan>
              ani­
                <lb/>
              mal potuit,
                <lb/>
              aut debuit
                <lb/>
              delectari
                <lb/>
              alio ſenſu,
                <lb/>
              quam guſtus
                <lb/>
              & tactus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010124">Adduntur ſaporibus odores à cocis meri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1424"/>
                <lb/>
              tò, quod illis nihil per ſe præcipuum adſit,
                <lb/>
              cùm tamen quidam ſaporibus adiecti pla­
                <lb/>
              ceant, qui per ſe diſplicent, vt allij. </s>
              <s id="s.010125">Nam al­
                <lb/>
              lium obſoniis inditum delectat eius odor
                <lb/>
              perſe malus, & poſtquam ederis, halitum in­
                <lb/>
              ficit odore teterrimo. </s>
              <s id="s.010126">Sed & in quibuſdam
                <lb/>
              etiam magis poſt diem, quoniam craſſa ſub­
                <lb/>
              ſtantia multo tempore amplam vaporum
                <lb/>
              multitudinem, tenuiorémque generat. </s>
              <s id="s.010127">Et
                <lb/>
              ſanguis etiam, qui ad pulmones fertur, odo­
                <lb/>
              rem retinet: & excrementa ipſa allium olent
                <lb/>
              corruptum, aliquid quoque ex ventriculo
                <lb/>
              per gulam reſudat in pulmones. </s>
              <s id="s.010128">Huius cauſa
                <lb/>
              excogitatum eſt, vt ſolùm guſtando odor
                <lb/>
              ſentiatur, non reddatur, nec offendat: id fiet
                <lb/>
              ſi allium in aceto dimiſeris, affricueris etiam
                <lb/>
              lancibus, ipſius verò ſubſtantiam abie­
                <lb/>
              ceris. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010129">
                <margin.target id="marg1424"/>
              Cur ſapori­
                <lb/>
              bus odores
                <lb/>
              iungantur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010130">Allij vis mi
                <lb/>
              ra.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010131">Quæ ratio in pipere, & gingibere, ac cina­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1425"/>
                <lb/>
              momo obſeruanda, vbi ſapor, & odor illo­
                <lb/>
              rum te delectent, calorem tamen eorum ve­
                <lb/>
              rearis. </s>
              <s id="s.010132">Modus verò alius in his Apitij ad
                <lb/>
              compendium rei familiaris, quo odor, & ſa­
                <lb/>
              por manet, ſemunciáque cinamomi in totum
                <lb/>
              annum ſufficit. </s>
              <s id="s.010133">Cinamomum tenue odora­
                <lb/>
              tum, diuiſúmque in fruſtula ſemunciæ pon­
                <lb/>
              dere inter 12. aut 16. amygdalas excorticatas
                <lb/>
              reponito, ac conſtringito: his pro vſu ſubla­
                <lb/>
              tis alias reponito. </s>
              <s id="s.010134">Sic etiam parua impenſa
                <lb/>
              edes omnia moſchi odore fragrantia. </s>
              <s id="s.010135">Quòd
                <lb/>
              ſi ſaporem addere vis, incoquito, vt ſi acrem
                <lb/>
              ſinapis. </s>
              <s id="s.010136">Quæ etiam facit, vt legumina, &
                <lb/>
              carnes celerrimè, & vſque ad diſſolutionem </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>