Buonamici, Francesco, De motu libri X
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="202"/>
              ſtate conſiſtat. </s>
              <s>Tertiò quoniam res quæ mouentur, non mouentur ſanè merito formæ quam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1439"/>
                <lb/>
              aſſecutæ iam ſunt, in illa enim conquieſcunt: ergo mouentur propter formam quam nondum
                <lb/>
              habent, ſed planè poſſunt habere. </s>
              <s>Proptereà motus potiſsime fit ob poteſtatem. </s>
              <s>Poſtremò
                <lb/>
              ponatur aqua quæ ad ignem calefiat & ferueat, ac dum feruet, calefaciat aliud: certè non calefit,
                <lb/>
              & calefacit propter idem principium; verùm propter actum calefacit quem iam adepta erat, ca­
                <lb/>
              lefit autem merito caloris illius quem nondum habet, ſed ad quem eſt in potentia. </s>
              <s>Hæc nobis
                <lb/>
              perpendenda non ociosè, vt iis ventilatis, & probè diſcuſsis experiamur an'ne germanam præce­
                <lb/>
              ptoris noſtri ſententiam aſſequi valeamus. </s>
              <s>Quod vt rite peragatur, docebimus in primis non­
                <lb/>
              modò terminum ad quem, verùm etiam terminum à quo, constare eſſentiam motus, tametſi ter­
                <lb/>
              minus ad quem ſibi primos honores in motu aſſumit: quanquam ego neminem obſeruo qui id
                <lb/>
              neget. </s>
              <s>Prætereà ſedulò diſquiremus an'ne poteſtas priorem locum occupet in motu;
                <expan abbr="itidemq́ue">itidemque</expan>
                <lb/>
              an'ne potius terminum ad quem reſpiciat quàm terminum à quo, vt illi dicere coguntur, quo­
                <lb/>
              rum rationes anteà recitauimus. </s>
              <s>Nunc audiamus ea quæ mihi perſuadent terminum à quo per­
                <lb/>
              tinere ad eſſentiam motus. </s>
              <s>In primis quòd cauſſa prima propterquam ineſt aliquid cuipiam,
                <lb/>
              demum eſt eſſentia; ſed eſſe diuiduum ineſt in motu, per id primum quod eſt partim eſſe in ter­
                <lb/>
              mino à quo, partim in termino ad quem: ergo terminus vterque eſt eſſentia motus. </s>
              <s>In ſubie­
                <lb/>
              cto enim eiuſmodi naturam contineri neceſſe eſt, vnde propenſio fluat ex qua attributi eiuſmo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1440"/>
                <lb/>
              di reddatur particeps quod ineſt per ſe. </s>
              <s>Ita enim ea decernebat Ariſtoteles ineſſe per ſe, & de­
                <lb/>
              monſtrationi ſubiici quæ cognata eſſent, & ex ſubiecti principiis ortum ducerent. </s>
              <s>Sed eſſe diui­
                <lb/>
              duum, hoc eſt, habere partium productionem & terminos poteſtate, quanuis communi quadam
                <lb/>
              ratione ſit ingenitum quantitati, propria tamen ratione, qua motus eſt, hoc eſt, qua eſt imperfe­
                <lb/>
              ctum quid, & in eo poſitum quod eſt fieri, eſt vtriuſque termini participem eſſe; ex quo etiam
                <lb/>
              6. Phyſ. ab Ariſtotele demonſtratur, vt in hoc eodem volumine ſcriptum eſt, omne id quod mo­
                <lb/>
              uetur, eſſe diuiduum. </s>
              <s>Vt certè ſi quatenus mouetur, quippiam eſt diuiduum, credi oporteat,
                <lb/>
              motui per ſe eſſe diuiduum, ita ineſſe, vt illi primò inſit, & per motum ei quod mouetur. </s>
              <s>àc ſiquis
                <lb/>
              eius rationis ſummam in primos ſuos terminos diſſoluere ſtudeat, ita poterit fabricare demon­
                <lb/>
              ſtrationem. </s>
              <s>Motui ineſſe vtriuſque termini eſſe particeps, vtriuſque termini participi ineſſe
                <lb/>
              eſſe diuiduum. </s>
              <s>At corpori ineſt motus, ergo & vtrunque terminum participare, & eſſe diui­
                <lb/>
              duum. </s>
              <s>Itaque terminus à quo, & terminus ad quem ſunt de eſſentia motus. </s>
              <s>Deinde quę con­
                <lb/>
              tinentur in definitione motus, ſunt eius eſſentia. </s>
              <s>Terminus autem à quo continetur in ea defi­
                <lb/>
              nitione. </s>
              <s>igitur etiam pertinet ad eſſentiam motus. </s>
              <s>Aſſumptio ſic approbatur. </s>
              <s>Quod eſt poten­
                <lb/>
              tia, continetur in definitione motus; terminus à quo eſt id quod eſt in potentia, aut per quod
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1441"/>
                <lb/>
              ineſt poteſtas in ſubiecto motus, ergo continetur in ea definitione. </s>
              <s>Approbatur autem huius
                <lb/>
              proſyllogiſmi aſſumptio rurſus alio proſyllogiſmo, ſic. </s>
              <s>Contraria ſunt ea quæ ſunt in potentia.
                <lb/>
              </s>
              <s>Terminus à quo contrarius eſt termino ad quem: ergo terminus à quo eſt potentia. </s>
              <s>Prætereà,
                <lb/>
              dum enumerarent Ariſtoteles
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              & Auerroes ea quæ conueniunt ad conſtituendum motum,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1442"/>
                <lb/>
              docent ea eſſe quinque: terminos duos à quo & ad quem; ſubiectum, tempus, & efficiens. </s>
              <s>tem­
                <lb/>
              pus autem & efficiens extrinſeca eſſe monent; reſtat igitur terminos vtroſque ineſſe intrinſecus
                <lb/>
              in motu. </s>
              <s>Neque obſtat quòd etiam terminus ad quem ſit contrarius, & ideò etiam ille vim po­
                <lb/>
              tentiæ retineat; quoniam & ipſe eſt potentia; non tamen operatur ſecundùm potentiam quam
                <lb/>
              habet, ſed ſecundùm actum; quòd ſi ſecundùm ſuam potentiam operaretur, vtique iam obtine­
                <lb/>
              ret potentiæ rationem, & locum termini à quo, & eſſet motus ſuperiori contrarius. </s>
              <s>Præterà ni­
                <lb/>
              ſi terminus à quo eſſet de eſſentia motus, idem eſſet motus ab albo ad fuſcum, atque à nigro ad
                <lb/>
              fuſcum: neque enim differunt quo ad terminum ad quem, ſed ſolùm quo ad terminum à quo.
                <lb/>
              </s>
              <s>Adde item quòd Ariſtoteles diffinit aſcenſum per terminum à quo, dicens ipſum eſſe à centro.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Accedit eòdem, quòd conuerſio vtroſque terminos complectitur, cùm ſic definiatur, quòd ſit
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1443"/>
                <lb/>
              circum centrum, & à centro ad centrum. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              Igitur in definitione motus vtrique termini compre­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1444"/>
                <lb/>
              henduntur. </s>
              <s>Vtrum'ne verò magis terminus à quo quàm terminus ad quem, dubium non eſt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1445"/>
                <lb/>
              terminum ad quem, eo quod terminus à quo notat imperfectionem, eius autem perfectio eſt ter­
                <lb/>
              minus ad quem. </s>
              <s>Ille, vti dictum eſt, notat priuationem & potentiam, hic verò actum &
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Sicut ergo imperfectum perfecto, & priuatio atque potentia actu & forma determinantur ſecun­
                <lb/>
              dùm naturam; ſic & terminus à quo determinabitur termino ad quem, & ex conſequenti mo­
                <lb/>
              tus ex termino ad quem potiſsimè conſtituetur. </s>
              <s>Ex quibus etiam ſumi poterit occaſio diluendi
                <lb/>
              cæteras quæſtioneis. </s>
              <s>ſiquidem contrarium quod item occupat locum priuationis, eſt
                <expan abbr="potẽtiæ">potentiæ</expan>
              fun­
                <lb/>
              damentum, vt etiam nos optimè docuit Alexander,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              quòd aut dandum eſt, poteſtatem non ob­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1446"/>
                <lb/>
              tinere primas in definitione motus; aut ſi primas obtinuerit, terminum à quo termino ad quem
                <lb/>
              eſſe præponendum. </s>
              <s>Quia verò vtrique termini in motu perpetuò requirantur, quorum alter
                <lb/>
              eſt vt actus, alter autem veluti poteſtas: inde efficitur etiam, vt poteſtas cum actu perpetuò co­
                <lb/>
              pulata reperiatur in motu. </s>
              <s>Falsò verò illud acceptum eſſe conſtat (vt iam veniam ad exitum </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>