Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Page concordance

< >
Scan Original
121 69
122 70
123 71
124 72
125 73
126 74
127 75
128 76
129 77
130 78
131 79
132 80
133 81
134 82
135 83
136 84
137 85
138 86
139 87
140 88
141 89
142 90
143 91
144 92
145 93
146 94
147 95
148 96
149 97
150 98
< >
page |< < (174) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="174" file="0226" n="226" rhead="THEORIÆ"/>
            illam combinationem ſpectemus, corpora omnia, quæ obſervamus,
              <lb/>
            mixta ſunt ex ſubſtantiis admodum diſſimilibus, quæ tamen omnes
              <lb/>
            ad ejus corporis conſtitutionem pertinent. </s>
            <s xml:space="preserve">Id in animalium corpo-
              <lb/>
            ribus, in plantis, in marmoribus pleriſque, oculis etiam pa-
              <lb/>
            tet, in omnibus autem corporibus Cbemia docet, quæ mixtionem
              <lb/>
            illam diſſolvit.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:space="preserve">379. </s>
            <s xml:space="preserve">Ex alia parte tenuiſſima ætherea materia, quæ omnino
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0226-01" xlink:href="note-0226-01a" xml:space="preserve">Plures ſubſtan-
                <lb/>
              tiæ non perti-
                <lb/>
              nentes ad ſub-
                <lb/>
              ſtantiam corpo-
                <lb/>
              ris.</note>
            eſt aliqua noſtro aere rarior, ad conſtitutionem maſſæ nequaquam
              <lb/>
            pertinere cenſetur, ut nec pro corporibus pleriſque aer, qui mea-
              <lb/>
            tibus internis interjacet. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic aer incluſus ſpongiæ meatibus, ad
              <lb/>
            ipſius conſtitutionem nequaquam cenſetur pertinere. </s>
            <s xml:space="preserve">Idem autem
              <lb/>
            ad multorum corporum conſtitutionem pertinet: </s>
            <s xml:space="preserve">ſaltem ad fixam
              <lb/>
            naturam redactus, ut Haleſius demonſtravit, plures & </s>
            <s xml:space="preserve">animalis
              <lb/>
            regni, & </s>
            <s xml:space="preserve">vegetabilis ſubſtantias magna ſui parte conſtare aere
              <lb/>
            fixitatem adepto. </s>
            <s xml:space="preserve">Rurſus ſubſtantiæ volatiles, aere ipſo tenuiores
              <lb/>
            multo, quæ in corporum diſſolutione chemica in halitus, & </s>
            <s xml:space="preserve">fumos
              <lb/>
            abeunt, & </s>
            <s xml:space="preserve">plures fortaſſe, quas nos nullo ſenſu percipimus, ad
              <lb/>
            ipſa corpora pertinebant.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:space="preserve">380. </s>
            <s xml:space="preserve">Nec illud aſſumi poteſt, quidquid ſolidum, & </s>
            <s xml:space="preserve">fixum eſt,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0226-02" xlink:href="note-0226-02a" xml:space="preserve">Nec excludi o-
                <lb/>
              mnia fluida,
                <lb/>
              nec ea omnia
                <lb/>
              includi poſſe,
                <lb/>
              quæ translato
                <lb/>
              corpore cum i-
                <lb/>
              pſo transferun-
                <lb/>
              t
                <unsure/>
              ur.</note>
            id tantummodo pertinere ad corporis maſſam: </s>
            <s xml:space="preserve">quis enim a corporis
              <lb/>
            bumani maſſa ſanguinem omnem, & </s>
            <s xml:space="preserve">tot lympbas excludat, a li-
              <lb/>
            gnis reſectis ſuccos nondum concretos? </s>
            <s xml:space="preserve">Præterquam quod maſſæ
              <lb/>
            idea non ad ſolida ſolum corpora pertinet, ſed etiam ad fluida,
              <lb/>
            in quibus ipſis alia tenuiora aliorum denſiorum meatibus interja-
              <lb/>
            cent. </s>
            <s xml:space="preserve">Nec vero dici poteſt, pertinere ad corporis conſtitutionem,
              <lb/>
            quidquid materiæ translato corpore, ſimul cum ipſo transfertur;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">nam aer, qui intra ſpongiam eſt, partim mutatur in ea transla-
              <lb/>
            tione, is nimirum, qui orificio eſt propior, partim manet, qui ni-
              <lb/>
            mirum intinvior, & </s>
            <s xml:space="preserve">qui aliquandiu manet, mutatur deinde.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">381. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc, & </s>
            <s xml:space="preserve">alia mibi diligentius perpendenti, illud vide-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0226-03" xlink:href="note-0226-03a" xml:space="preserve">Hinc indiſtin-
                <lb/>
              ctam eſſe & maſ-
                <lb/>
              ſæideam. Quid
                <lb/>
              denſitas, & ra-
                <lb/>
              ritas: utranque
                <lb/>
              augeri, & mi-
                <lb/>
              nui poſſe in hac
                <lb/>
              theoria in qua
                <lb/>
              cunque ratione.</note>
            tur demum, ideam maſſæ non eſſe accurate determinatam, & </s>
            <s xml:space="preserve">di-
              <lb/>
            ſtinctam, ſed admodum vagam, arbitrariam, & </s>
            <s xml:space="preserve">confuſam. </s>
            <s xml:space="preserve">Erit
              <lb/>
            maſſa materia omnis ad corporis conſtitutionem pertinens: </s>
            <s xml:space="preserve">ſed a
              <lb/>
            craſſa quadam, & </s>
            <s xml:space="preserve">arbitraria æſtimatione pendebit illud, quod eſt
              <lb/>
            pertinere ad ipſam ejus conſtitutionem. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc ego ibi; </s>
            <s xml:space="preserve">tum ad
              <lb/>
            molem tranſeo, de cujus indeterminatione jam hic ſuperius
              <lb/>
            egimus, ac deinde ad denſitatem, quæ eſt relatio maſſæ ad mo-
              <lb/>
            lem, eo major, quo pari mole eſt major maſſa, vel quo pari
              <lb/>
            maſſa eſt minor moles. </s>
            <s xml:space="preserve">Hinc menſura denſitatis eſt maſſa di-
              <lb/>
            viſa per molem; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">quæcunque vulgo proferuntur de compara-
              <lb/>
            tionibus inter maſſam, molem, & </s>
            <s xml:space="preserve">denſitatem, hæc omnia & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            mihi communia ſunt. </s>
            <s xml:space="preserve">Maſſa eſt ut factum ex mole & </s>
            <s xml:space="preserve">denſi-
              <lb/>
            tate; </s>
            <s xml:space="preserve">moles ut maſſa diviſa per denſitatem. </s>
            <s xml:space="preserve">Raritas autem et-
              <lb/>
            iam mihi, ut & </s>
            <s xml:space="preserve">aliis, eſt denſitatis inverſa, ut nimirum idem
              <lb/>
            ſit dicere, corpus aliquod eſſe decuplo minus denſum alio ali-
              <lb/>
            quo corpore, ac dicere, eſſe decuplo magis rarum. </s>
            <s xml:space="preserve">Verum
              <lb/>
            quod ad denſitatem & </s>
            <s xml:space="preserve">raritatem pertinet, in eo ego quidem
              <lb/>
            a communi ſententia diſcrepo, uti expoſui num. </s>
            <s xml:space="preserve">89, </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>