Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of Notes

< >
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
< >
page |< < (174) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="174" file="0226" n="226" rhead="THEORIÆ"/>
            illam combinationem ſpectemus, corpora omnia, quæ obſervamus,
              <lb/>
            mixta ſunt ex ſubſtantiis admodum diſſimilibus, quæ tamen omnes
              <lb/>
            ad ejus corporis conſtitutionem pertinent. </s>
            <s xml:space="preserve">Id in animalium corpo-
              <lb/>
            ribus, in plantis, in marmoribus pleriſque, oculis etiam pa-
              <lb/>
            tet, in omnibus autem corporibus Cbemia docet, quæ mixtionem
              <lb/>
            illam diſſolvit.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:space="preserve">379. </s>
            <s xml:space="preserve">Ex alia parte tenuiſſima ætherea materia, quæ omnino
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0226-01" xlink:href="note-0226-01a" xml:space="preserve">Plures ſubſtan-
                <lb/>
              tiæ non perti-
                <lb/>
              nentes ad ſub-
                <lb/>
              ſtantiam corpo-
                <lb/>
              ris.</note>
            eſt aliqua noſtro aere rarior, ad conſtitutionem maſſæ nequaquam
              <lb/>
            pertinere cenſetur, ut nec pro corporibus pleriſque aer, qui mea-
              <lb/>
            tibus internis interjacet. </s>
            <s xml:space="preserve">Sic aer incluſus ſpongiæ meatibus, ad
              <lb/>
            ipſius conſtitutionem nequaquam cenſetur pertinere. </s>
            <s xml:space="preserve">Idem autem
              <lb/>
            ad multorum corporum conſtitutionem pertinet: </s>
            <s xml:space="preserve">ſaltem ad fixam
              <lb/>
            naturam redactus, ut Haleſius demonſtravit, plures & </s>
            <s xml:space="preserve">animalis
              <lb/>
            regni, & </s>
            <s xml:space="preserve">vegetabilis ſubſtantias magna ſui parte conſtare aere
              <lb/>
            fixitatem adepto. </s>
            <s xml:space="preserve">Rurſus ſubſtantiæ volatiles, aere ipſo tenuiores
              <lb/>
            multo, quæ in corporum diſſolutione chemica in halitus, & </s>
            <s xml:space="preserve">fumos
              <lb/>
            abeunt, & </s>
            <s xml:space="preserve">plures fortaſſe, quas nos nullo ſenſu percipimus, ad
              <lb/>
            ipſa corpora pertinebant.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:space="preserve">380. </s>
            <s xml:space="preserve">Nec illud aſſumi poteſt, quidquid ſolidum, & </s>
            <s xml:space="preserve">fixum eſt,
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0226-02" xlink:href="note-0226-02a" xml:space="preserve">Nec excludi o-
                <lb/>
              mnia fluida,
                <lb/>
              nec ea omnia
                <lb/>
              includi poſſe,
                <lb/>
              quæ translato
                <lb/>
              corpore cum i-
                <lb/>
              pſo transferun-
                <lb/>
              t
                <unsure/>
              ur.</note>
            id tantummodo pertinere ad corporis maſſam: </s>
            <s xml:space="preserve">quis enim a corporis
              <lb/>
            bumani maſſa ſanguinem omnem, & </s>
            <s xml:space="preserve">tot lympbas excludat, a li-
              <lb/>
            gnis reſectis ſuccos nondum concretos? </s>
            <s xml:space="preserve">Præterquam quod maſſæ
              <lb/>
            idea non ad ſolida ſolum corpora pertinet, ſed etiam ad fluida,
              <lb/>
            in quibus ipſis alia tenuiora aliorum denſiorum meatibus interja-
              <lb/>
            cent. </s>
            <s xml:space="preserve">Nec vero dici poteſt, pertinere ad corporis conſtitutionem,
              <lb/>
            quidquid materiæ translato corpore, ſimul cum ipſo transfertur;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">nam aer, qui intra ſpongiam eſt, partim mutatur in ea transla-
              <lb/>
            tione, is nimirum, qui orificio eſt propior, partim manet, qui ni-
              <lb/>
            mirum intinvior, & </s>
            <s xml:space="preserve">qui aliquandiu manet, mutatur deinde.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">381. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc, & </s>
            <s xml:space="preserve">alia mibi diligentius perpendenti, illud vide-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0226-03" xlink:href="note-0226-03a" xml:space="preserve">Hinc indiſtin-
                <lb/>
              ctam eſſe & maſ-
                <lb/>
              ſæideam. Quid
                <lb/>
              denſitas, & ra-
                <lb/>
              ritas: utranque
                <lb/>
              augeri, & mi-
                <lb/>
              nui poſſe in hac
                <lb/>
              theoria in qua
                <lb/>
              cunque ratione.</note>
            tur demum, ideam maſſæ non eſſe accurate determinatam, & </s>
            <s xml:space="preserve">di-
              <lb/>
            ſtinctam, ſed admodum vagam, arbitrariam, & </s>
            <s xml:space="preserve">confuſam. </s>
            <s xml:space="preserve">Erit
              <lb/>
            maſſa materia omnis ad corporis conſtitutionem pertinens: </s>
            <s xml:space="preserve">ſed a
              <lb/>
            craſſa quadam, & </s>
            <s xml:space="preserve">arbitraria æſtimatione pendebit illud, quod eſt
              <lb/>
            pertinere ad ipſam ejus conſtitutionem. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc ego ibi; </s>
            <s xml:space="preserve">tum ad
              <lb/>
            molem tranſeo, de cujus indeterminatione jam hic ſuperius
              <lb/>
            egimus, ac deinde ad denſitatem, quæ eſt relatio maſſæ ad mo-
              <lb/>
            lem, eo major, quo pari mole eſt major maſſa, vel quo pari
              <lb/>
            maſſa eſt minor moles. </s>
            <s xml:space="preserve">Hinc menſura denſitatis eſt maſſa di-
              <lb/>
            viſa per molem; </s>
            <s xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:space="preserve">quæcunque vulgo proferuntur de compara-
              <lb/>
            tionibus inter maſſam, molem, & </s>
            <s xml:space="preserve">denſitatem, hæc omnia & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            mihi communia ſunt. </s>
            <s xml:space="preserve">Maſſa eſt ut factum ex mole & </s>
            <s xml:space="preserve">denſi-
              <lb/>
            tate; </s>
            <s xml:space="preserve">moles ut maſſa diviſa per denſitatem. </s>
            <s xml:space="preserve">Raritas autem et-
              <lb/>
            iam mihi, ut & </s>
            <s xml:space="preserve">aliis, eſt denſitatis inverſa, ut nimirum idem
              <lb/>
            ſit dicere, corpus aliquod eſſe decuplo minus denſum alio ali-
              <lb/>
            quo corpore, ac dicere, eſſe decuplo magis rarum. </s>
            <s xml:space="preserve">Verum
              <lb/>
            quod ad denſitatem & </s>
            <s xml:space="preserve">raritatem pertinet, in eo ego quidem
              <lb/>
            a communi ſententia diſcrepo, uti expoſui num. </s>
            <s xml:space="preserve">89, </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>