1nihil tamen ſine ea.
Si enim alimentum tra
hit, ſi viua aut augetur, etiamſi non viuat, à
terra trahit, oportet autem id quod trahit, ei
à quo trahit iunctum eſſe: pars autem quam
iungitur, radix eſt:
hit, ſi viua aut augetur, etiamſi non viuat, à
terra trahit, oportet autem id quod trahit, ei
à quo trahit iunctum eſſe: pars autem quam
iungitur, radix eſt:
Nulla plan
ta abſque
radice.
ta abſque
radice.
In vniuerſum igitur, generationes plan
tarum omnium, & incrementa, & figuræ, &
ſapores, & odores, coloreſque, ac ſubſtantiæ,
etſi quid aliud eſt, ſiunt mutatione locorum,
& alimenti, & permutatione ſeminum ab
his quibus infunduntur, & coniunctione
cum aliis, & præciſione partium, & vincu
lis, aut vaſis, & corruptione ſubſtantiæ, vt
quæ fit cum contuſione, & tranſplantatio
ne, inſitioneque ac longa propagatione.
Quædam verò à ſimilibus, quædam à diſſi
milibus propagantur, vt fungi. Hos non
vtilitate genus humanum excoluit, ſed gula.
tarum omnium, & incrementa, & figuræ, &
ſapores, & odores, coloreſque, ac ſubſtantiæ,
etſi quid aliud eſt, ſiunt mutatione locorum,
& alimenti, & permutatione ſeminum ab
his quibus infunduntur, & coniunctione
cum aliis, & præciſione partium, & vincu
lis, aut vaſis, & corruptione ſubſtantiæ, vt
quæ fit cum contuſione, & tranſplantatio
ne, inſitioneque ac longa propagatione.
Quædam verò à ſimilibus, quædam à diſſi
milibus propagantur, vt fungi. Hos non
vtilitate genus humanum excoluit, ſed gula.
Cardui ge
nera.
nera.
Tutius eduntur cardui.
Hi ſunt globoſa
quædam capita ſpinis ſuprà vndique obſita:
hæcque velut floris calix, ex quo ſemen.
Vernales deliciæ Lutetiæ, & Venetiis, inſi
pidiores qui ſpinis carent. Ob id ſi inter
aculeatos ſerantur, à muribus non exedun
tur, verum aculeati. Huic nobiliſſimo gene
ri, alia plura ſuccedunt, atque ita vt totus an
nus per illa diſtributus videatur. Nam ſub
æſtatis fine, & autumno, cardui agreſtes mi
nores, ſed eò guſtu iucundiores. Inde initio
hyemis & per totam hyemem cardi, planta
alba fruticoſa, ſubamara, ſpinis obſita, cuius
non ſolùm folia, ſed etiam trunci pars ima,
& ſuprema radicis, quæ bulboſa quaſi eſt,
manditur. Vere ineunte rurſus & vſque ad æ
ſtatem cardi ſylueſtres, non foliis ob lanu
ginem, nec radice ob duritiem, ſed ima trun
ci & ſuprema radicis lignea parte commen
dantur: quoniam in omnibus fermè plantis
amaris lignea pars vbi in folia expullulat
abundantia ſucci, mollis & minus amara,
gratiam ſaporis retinet, quod guſtui ingra
tum eſt amittit. Eduntur talia omnia ſale,
aceto, oleo, pipere, non ſolùm iucundè, ſed
etiam ſalubriter. Nam ſal concoquit, & gra
tum reddit ſaporem: piper etiam præter hæc
odorem commendat: acetum caliditatem
omnium reliquorum frangit, vt oleum ſicci
tatem, quum præter id etiam ad ſaporis gra
tiam non parum conferat.
quædam capita ſpinis ſuprà vndique obſita:
hæcque velut floris calix, ex quo ſemen.
Vernales deliciæ Lutetiæ, & Venetiis, inſi
pidiores qui ſpinis carent. Ob id ſi inter
aculeatos ſerantur, à muribus non exedun
tur, verum aculeati. Huic nobiliſſimo gene
ri, alia plura ſuccedunt, atque ita vt totus an
nus per illa diſtributus videatur. Nam ſub
æſtatis fine, & autumno, cardui agreſtes mi
nores, ſed eò guſtu iucundiores. Inde initio
hyemis & per totam hyemem cardi, planta
alba fruticoſa, ſubamara, ſpinis obſita, cuius
non ſolùm folia, ſed etiam trunci pars ima,
& ſuprema radicis, quæ bulboſa quaſi eſt,
manditur. Vere ineunte rurſus & vſque ad æ
ſtatem cardi ſylueſtres, non foliis ob lanu
ginem, nec radice ob duritiem, ſed ima trun
ci & ſuprema radicis lignea parte commen
dantur: quoniam in omnibus fermè plantis
amaris lignea pars vbi in folia expullulat
abundantia ſucci, mollis & minus amara,
gratiam ſaporis retinet, quod guſtui ingra
tum eſt amittit. Eduntur talia omnia ſale,
aceto, oleo, pipere, non ſolùm iucundè, ſed
etiam ſalubriter. Nam ſal concoquit, & gra
tum reddit ſaporem: piper etiam præter hæc
odorem commendat: acetum caliditatem
omnium reliquorum frangit, vt oleum ſicci
tatem, quum præter id etiam ad ſaporis gra
tiam non parum conferat.
Cardi.
Quintum aculeatorum genus eſt ſcoly
mos, ad medicinæ vſum, non ad cibos vti
lis. Quum enim omnia aculeatarum planta
rum genera ventriculo maximè proſint, &
renes purgent, veneniſque reſiſtant, miro ta
men modo peſtilentes morbos id genus car
dui ſanat, quod diuiſam habet naturaliter ra
dicem.
mos, ad medicinæ vſum, non ad cibos vti
lis. Quum enim omnia aculeatarum planta
rum genera ventriculo maximè proſint, &
renes purgent, veneniſque reſiſtant, miro ta
men modo peſtilentes morbos id genus car
dui ſanat, quod diuiſam habet naturaliter ra
dicem.
Perfertur ex India ſextum genus Cerium
vocatum, quòd haſtis rectis & candidis ce
reas candelas referat, ſed magnitudine tanta
vt lanceas, æquet, fructu qui nucem non ex
cedat ſatis iucundo, rubro, granis pleno.
Eſt & pithaia ibi, fructu vt melongena,
ſed inſignis magnitudine, vt quæ cucur
biti nos pepones, quos Arabes bathecas vo
cant.
vocatum, quòd haſtis rectis & candidis ce
reas candelas referat, ſed magnitudine tanta
vt lanceas, æquet, fructu qui nucem non ex
cedat ſatis iucundo, rubro, granis pleno.
Eſt & pithaia ibi, fructu vt melongena,
ſed inſignis magnitudine, vt quæ cucur
biti nos pepones, quos Arabes bathecas vo
cant.
Vltimum ex nobiliſſimis aculeatarum
herbarum generibus quod & India habet,
tuna vocatur, cuius fructus citra omne pe
riculum multùm ſanguinis cum vrina edu
cit, nec ſecus tamen minorem ventriculo
vtilitatem affert.
herbarum generibus quod & India habet,
tuna vocatur, cuius fructus citra omne pe
riculum multùm ſanguinis cum vrina edu
cit, nec ſecus tamen minorem ventriculo
vtilitatem affert.
Parum ab his omnibus oliuæ guſtu diffe
runt, ſed inuenit ars quod adderet: incluſas
in tabulæ cauo malleis tundunt ligneis, ex
cluduntque oſſa: nec aliter eduntur Ianuæ.
Mirum quòd oleo oliuarum oliuæ meliores
multo euadant, inſigne argumentum egre
giæ ſiccitatis. Optimæ inter omnes maxime
que Hiſpaniæ colymbades ex oliuarum ſunt
genere, cùm ramulis enim excipiuntur,
lauantur in aqua, per diem ſiccantur, in
de ſubſtrato ſale & ſuperfuſa muria, quam
ſuperius docuimus, ſeruantur.
runt, ſed inuenit ars quod adderet: incluſas
in tabulæ cauo malleis tundunt ligneis, ex
cluduntque oſſa: nec aliter eduntur Ianuæ.
Mirum quòd oleo oliuarum oliuæ meliores
multo euadant, inſigne argumentum egre
giæ ſiccitatis. Optimæ inter omnes maxime
que Hiſpaniæ colymbades ex oliuarum ſunt
genere, cùm ramulis enim excipiuntur,
lauantur in aqua, per diem ſiccantur, in
de ſubſtrato ſale & ſuperfuſa muria, quam
ſuperius docuimus, ſeruantur.
Oliuæ quo
modo à nu
cleis libe
rentur.
modo à nu
cleis libe
rentur.
Oliuæ co
lympades.
lympades.
Fructus humidiores, vt mala punica, pira,
vuę, maximè ſeruantur, ſi collecti longa ſere
nitate præcedente, purgatique ab acinis, ſi
vuæ ſint, vitiatis, pediculo in feruente pi
ce, aut ſi deeſt vino torreantur, inde biduo
ſiccentur in Sole, & inter paleas, ne mu
tuò ſe tangant, diſponantur: quum enim
putredo ab aqueo humido ortum habeat,
vt alibi oſtenſum eſt, neceſſe erit eo abſum
pto non corrumpi fructum, abſumitur autem
maximè parte ea, qua inducitur, ſcilicet pe
diculo.
vuę, maximè ſeruantur, ſi collecti longa ſere
nitate præcedente, purgatique ab acinis, ſi
vuæ ſint, vitiatis, pediculo in feruente pi
ce, aut ſi deeſt vino torreantur, inde biduo
ſiccentur in Sole, & inter paleas, ne mu
tuò ſe tangant, diſponantur: quum enim
putredo ab aqueo humido ortum habeat,
vt alibi oſtenſum eſt, neceſſe erit eo abſum
pto non corrumpi fructum, abſumitur autem
maximè parte ea, qua inducitur, ſcilicet pe
diculo.
Fructus om
nes quomodo
ſeruantur.
nes quomodo
ſeruantur.
Verùm alia arte cucumeres ſeruantur: in
fæce enim dulcis vini collocati tandiu con
cluſo dolio incorrupti manent, quamdiu &
fæx. Aliter cucumeres, meloneſque dulci
muſto immerſos ſeruare licet: nec falleris,
modò muſtum dulce eſſe non deſinat: nam ſi
deſinat, vinoſi redduntur: Quòd ſi hos præ
coces habere conſilium ſit, in calathis ſeri
to, aquaque calida perfundito, calidoque lo
co ſeruato, nubiloſo tempore igni: ſere
no Soli exgonens. Nam cùm præhumida
hæc ſint, ac viuacia, ſponteque luxurient,
ignis non lædit, nec exurit, ſed illius vis re
tunditur, quæ in ſiccioribus, aut minus vi
uacibus læderet plantam ac occideret. Ergo
verno tempore è calathis effoſſi cum tota
terra tranſplantantur ſub dio in areas. Hi
etiam fructus ſi contecti à Sole & ventis tu
ti reddantur, mirum in quam excreſcant ma
gnitudinem. Quòd ſi per hyemem ſeruare
virentes conſilium eſt, iuxta puteum ſeran
tur, & poſtquam adoleuerint iuxta aquam
in puteo demittantur, ſic enim non ſiccan
tur: quoniam neque Sole ſiccantur, neque
ventis tabeſcunt, ſed vapore, ac calore aquæ
vireſcunt. Quòd ſi vt iterum naſcantur con
ſilium fuerit, immaturos fructus vſque ad ter
ram præcide, inde plantam ipſam terra obrue
& conculca, virides enim radices, cauleſque
fructum reſtaurant. Quæ ratio etiam in flo
ribus generaliter obſeruanda eſt. Reliqua
turba quæ ab oleribus ducit originem, vt ra
pæ, cretanus, naſturtia, ſolo vt expertus ſum
aceto ſeruantur, ſed omnibus commodé ad
ditur fœniculus. Alia melius condiuntur, vt
cucurbitæ, melonum cortices, & citrangu
lorum, caro mali medicę, tota nux, atque li
munium. Quę integra condiuntur, non per
fecta decerpi ſolent, vt rapæ, nuces, limunia
que. Macerantur diu aqua, quæ aſſiduè per
mutanda eſt: coquuntur vt molles fiant, ſic
canturque in vmbra, inde mel, ſaccharum
ve defæcatum igne ſuperinfundito. Poſt
dies ſeptem detractum liquorem coquito,
fæce enim dulcis vini collocati tandiu con
cluſo dolio incorrupti manent, quamdiu &
fæx. Aliter cucumeres, meloneſque dulci
muſto immerſos ſeruare licet: nec falleris,
modò muſtum dulce eſſe non deſinat: nam ſi
deſinat, vinoſi redduntur: Quòd ſi hos præ
coces habere conſilium ſit, in calathis ſeri
to, aquaque calida perfundito, calidoque lo
co ſeruato, nubiloſo tempore igni: ſere
no Soli exgonens. Nam cùm præhumida
hæc ſint, ac viuacia, ſponteque luxurient,
ignis non lædit, nec exurit, ſed illius vis re
tunditur, quæ in ſiccioribus, aut minus vi
uacibus læderet plantam ac occideret. Ergo
verno tempore è calathis effoſſi cum tota
terra tranſplantantur ſub dio in areas. Hi
etiam fructus ſi contecti à Sole & ventis tu
ti reddantur, mirum in quam excreſcant ma
gnitudinem. Quòd ſi per hyemem ſeruare
virentes conſilium eſt, iuxta puteum ſeran
tur, & poſtquam adoleuerint iuxta aquam
in puteo demittantur, ſic enim non ſiccan
tur: quoniam neque Sole ſiccantur, neque
ventis tabeſcunt, ſed vapore, ac calore aquæ
vireſcunt. Quòd ſi vt iterum naſcantur con
ſilium fuerit, immaturos fructus vſque ad ter
ram præcide, inde plantam ipſam terra obrue
& conculca, virides enim radices, cauleſque
fructum reſtaurant. Quæ ratio etiam in flo
ribus generaliter obſeruanda eſt. Reliqua
turba quæ ab oleribus ducit originem, vt ra
pæ, cretanus, naſturtia, ſolo vt expertus ſum
aceto ſeruantur, ſed omnibus commodé ad
ditur fœniculus. Alia melius condiuntur, vt
cucurbitæ, melonum cortices, & citrangu
lorum, caro mali medicę, tota nux, atque li
munium. Quę integra condiuntur, non per
fecta decerpi ſolent, vt rapæ, nuces, limunia
que. Macerantur diu aqua, quæ aſſiduè per
mutanda eſt: coquuntur vt molles fiant, ſic
canturque in vmbra, inde mel, ſaccharum
ve defæcatum igne ſuperinfundito. Poſt
dies ſeptem detractum liquorem coquito,
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib