Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000697
">
<
pb
pagenum
="
374
"
xlink:href
="
016/01/023.jpg
"/>
aëris attinet, palàm eſt illam eſſe frigidiſſi
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg54
"/>
<
lb
/>
mam: quia (vt oſtendemus) omnia elemen
<
lb
/>
ta talia ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000698
">Nam quod de vaporibus dici
<
lb
/>
tur, & vocata antiſpaſi, fabulæ ſimilius eſt,
<
lb
/>
quàm hiſtoriæ rei naturalis. </
s
>
<
s
id
="
s.000699
">Quamobrem ſi
<
lb
/>
ignis in concauo Lunæ ponatur, ac ocyſ
<
lb
/>
ſimè ibi circumuolui, erit hic frigidiſſimus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000700
">Ergo nos illud oppugnamus, non experi
<
lb
/>
mentum deſerimus. </
s
>
<
s
id
="
s.000701
">Quippe luce manifeſtius
<
lb
/>
eſt aërem illic eſſe frigidiſſimum, tum verò
<
lb
/>
magis eum qui in concauo Lunæ eſt: ſed
<
lb
/>
temperatur propinquitate ſyderum, & ma
<
lb
/>
ximè Lunæ. </
s
>
<
s
id
="
s.000702
">Et quanquam Luna tantum vni
<
lb
/>
parti paruæ è directo ſit, quia tamen totum
<
lb
/>
miſcetur ſimul ac tenuiſſimæ eſt ſubſtantiæ,
<
lb
/>
ideo aër ille eſt temperatiſſimus, idem etiam
<
lb
/>
puriſſimus ac limpidiſſimus, ac totus ſynce
<
lb
/>
rus: qua de cauſa æthera ipſum antiqui, & re
<
lb
/>
ctè, imò & philoſophus ipſe quandoque ap
<
lb
/>
pellauit. </
s
>
<
s
id
="
s.000703
">Congruit hic belliſſimè loco ac cœ
<
lb
/>
li naturæ, vt qui tenuitate & qualitatis tem
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg55
"/>
<
lb
/>
peramento fermè ſit ſimilis. </
s
>
<
s
id
="
s.000704
">Neque enim æ
<
lb
/>
ther ideò temperatus eſt, quia æqualiter
<
lb
/>
commiſtus ex calido & frigido, ſed quia
<
lb
/>
vtriuſ que ſit expers qualitatis. </
s
>
<
s
id
="
s.000705
">Similiter nec
<
lb
/>
ſiccus dici poteſt, qui fluit: nec humidus,
<
lb
/>
quia non madefacit: ſed purus ( vt dixi ) ac
<
lb
/>
limpidus, atque hic ad generationem aptiſſi
<
lb
/>
mus, de quo inferiùs dicemus.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg56
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000706
">
<
margin.target
id
="
marg54
"/>
1. Meteoro
<
lb
/>
rum c.4.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000707
">
<
margin.target
id
="
marg55
"/>
Æther quid
<
lb
/>
ſit, & vbi.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000708
">
<
margin.target
id
="
marg56
"/>
Aër frigidus
<
lb
/>
eſt natura,
<
lb
/>
non calidus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000709
">Quòd verò aër calidiſſimus ſit, hoc nullum
<
lb
/>
experimentum dolet, nulla ratio cogit, imò
<
lb
/>
ſpontè quidem frigidiſſimus: atque hæc om
<
lb
/>
nia experimentis quidem conſentiunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000710
">Chi
<
lb
/>
mærica illa Ariſtotelicorum, ne illum accu
<
lb
/>
ſare videar,
<
expan
abbr
="
cõmenta
">commenta</
expan
>
in inexplicabiles quæ
<
lb
/>
ſtiones, quæ adhuc ſub iudice ſunt,
<
expan
abbr
="
terminã-tur
">terminan
<
lb
/>
tur</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.000711
">Itaque melius eſt paucis immutatis tue
<
lb
/>
ri veritatem atque experimenta ipſa, quàm
<
lb
/>
in perpetuum cum illis nugantes de rerum
<
lb
/>
natura nihil ſcire. </
s
>
<
s
id
="
s.000712
">Quis enim niſi amens au
<
lb
/>
diat diſſerentem atque affirmantem, aërem
<
lb
/>
eſſe calidum in extremo ac ſummo, deinde
<
lb
/>
ob ſolum motum, aut vapores abſque motu,
<
lb
/>
vt ſub ſeptentrione, adeò fieri frigidum, vt
<
lb
/>
glaciem, niuem ac grandinem gignat, nemo
<
lb
/>
que citra Solis vim de aëris calore conque
<
lb
/>
ſtus ſit, de frigore omnes quærantur, & ta
<
lb
/>
men audeant aëri non aliam fermè quam
<
lb
/>
igni tribuere caliditatem. </
s
>
<
s
id
="
s.000713
">Cur ignis cùm te
<
lb
/>
nuiore ſit ſubſtantia quàm aër, nunquam à
<
lb
/>
ſuo immenſo calore deſtituitur, aut illius na
<
lb
/>
tura ac feruor miteſcit? </
s
>
<
s
id
="
s.000714
">non dicam vt frigi
<
lb
/>
dus euadat. </
s
>
<
s
id
="
s.000715
">Quòd ſi dicant, aërem hunc non
<
lb
/>
eſſe aërem qui mouetur, aut qui vapores ex
<
lb
/>
cipiat, impoſſibile enim eſt tanta facta tranſ
<
lb
/>
mutatione ex calidiſſimo in frigidiſſimum,
<
lb
/>
vel Ariſtotele iudice, manere ſubſtantiam:
<
lb
/>
palàm eſt, cùm totus aër frigidus ſit, qui nos
<
lb
/>
ambit, aut ſaltem temperatus, vt qui iuxta
<
lb
/>
cœlum Lunæ ſitus eſt: nam vniuerſa aëris
<
lb
/>
moles vt ex æthereis flammis ſæpius depre
<
lb
/>
henſum eſt, motus cœli in viginti quatuor
<
lb
/>
horis circumfertur, quod etiam admittit ipſe
<
lb
/>
Ariſtoteles vniuerſam aëris machinam hanc
<
lb
/>
frigidam eſſe, aut temperatam: quæ ſi non ſit
<
lb
/>
aër, alius nobis quærendus aër, forſan ſupra
<
lb
/>
cœlum, aut in imo terræ.
<
arrow.to.target
n
="
marg57
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000716
">
<
margin.target
id
="
marg57
"/>
Elemento
<
lb
/>
rum nume
<
lb
/>
rus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000717
">Tria igitur ſunt elementa: terra, quæ den
<
lb
/>
ſiſſima eſt atque grauiſſima, in imoque poſi
<
lb
/>
ta: aër, qui rariſſimus, leuiſſimus, in ſuprema
<
lb
/>
parte collocatur: & aqua, quæ medium in
<
lb
/>
omnibus his inter hæc poſſidet. </
s
>
<
s
id
="
s.000718
">Communia
<
lb
/>
omnibus ſunt, quòd expertia ſint innatæ ca
<
lb
/>
liditatis, nullus enim calor niſi à cœlo, atque
<
lb
/>
ideo ab anima vel luce. </
s
>
<
s
id
="
s.000719
">Terra quòd nimis
<
lb
/>
craſſa, aër quòd nimis tenuis, minus frigida
<
arrow.to.target
n
="
marg58
"/>
<
lb
/>
eſſe videntur: ſed aqua cum media ſit ſub
<
lb
/>
ſtantia, frigidiſſima apparet. </
s
>
<
s
id
="
s.000720
">Aër igitur cum
<
lb
/>
ingraueſcit, frigidior videtur. </
s
>
<
s
id
="
s.000721
">Sed ſi non af
<
lb
/>
ficiatur, ob tenuitatem quaſi temperatus exi
<
lb
/>
ſtimatur. </
s
>
<
s
id
="
s.000722
">Porrò frigida iam ſpontè cùm den
<
lb
/>
ſantur, frigidiora fiunt, veluti glacies. </
s
>
<
s
id
="
s.000723
">Terra
<
lb
/>
autem ob raritatem calorem admittit,
<
expan
abbr
="
atq;
">atque</
expan
>
<
lb
/>
ideò minus frigida eſſe creditur: ob id ſaxa
<
lb
/>
ſunt ipſa longè frigidiora. </
s
>
<
s
id
="
s.000724
">Aër autem ob lu
<
lb
/>
cem quaſi temperatus, & ob raritatem faci
<
lb
/>
lè mutatus, non ſolùm minimè frigidus, ſed
<
lb
/>
& calidus iudicatur, cum omnia elementa
<
lb
/>
ex æquo natura propria ſint frigidiſſima.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000725
">Indicio ſunt regiones ſub Vrſa, & noctes &
<
lb
/>
montium cacumina: ſed & ratio id oſtendit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000726
">Omnis enim calor ab aſtris eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000727
">
<
expan
abbr
="
Elemẽta
">Elementa</
expan
>
au
<
lb
/>
tem
<
expan
abbr
="
cũ
">cum</
expan
>
pura ſint, caloris ab aſtris ſunt exper
<
lb
/>
tia. </
s
>
<
s
id
="
s.000728
">Calor enim aſtrorum illicò mutat: &
<
lb
/>
quod mutatur, diſſimile eſt ei ex quo muta
<
lb
/>
tum eſt: quare miſtum erit elementum ex
<
lb
/>
puro atque mutato, non autem ſimplex. </
s
>
<
s
id
="
s.000729
">Om
<
lb
/>
nia igitur elementa ſunt frigidiſſima, id eſt,
<
lb
/>
caloris omnis expertia. </
s
>
<
s
id
="
s.000730
">Siquidem nihil aliud
<
lb
/>
eſt frigiditas, quam caloris priuatio. </
s
>
<
s
id
="
s.000731
">In hu
<
lb
/>
mido etiam diſſident:
<
expan
abbr
="
nã
">nam</
expan
>
terra eſt ſicciſſima,
<
lb
/>
vt aër humidiſſimus, & aqua in medio collo
<
lb
/>
catur. </
s
>
<
s
id
="
s.000732
">Siccum dico humido priuatum, atque
<
lb
/>
ideo graue, quia
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
eſt extenſum. </
s
>
<
s
id
="
s.000733
">Cùm enim
<
lb
/>
materia prima ſeu hyle non extenditur, mul
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg59
"/>
<
lb
/>
ta eſt, & ideo formæ multum & grauitatis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000734
">Ideò aqua media in omnibus etiam his eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000735
">Conſtat igitur ex hoc ſydera omnia eſſe ca
<
lb
/>
lida: nam ſi omnia ſydera habent lucem, om
<
lb
/>
nia etiam miſcent. </
s
>
<
s
id
="
s.000736
">Elementa autem natura
<
lb
/>
ſua expertia ſunt omnis caloris ac lucis: ni
<
lb
/>
hil autem minus eſſe poteſt eo quòd nihil
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000737
">Omnis igitur lux calida eſt & miſcet, &
<
lb
/>
omne aſtrum ob id calidum. </
s
>
<
s
id
="
s.000738
">Dicitur autem
<
lb
/>
Saturnus frigidus
<
expan
abbr
="
tãtum
">tantum</
expan
>
comparatione, quia
<
lb
/>
non tantum miſcet vt generationem in ho
<
lb
/>
noribus iuuet, ſed impedit, velut aqua tepida
<
lb
/>
feruenti miſta, minus efficit calidam. </
s
>
<
s
id
="
s.000739
">Ob id
<
lb
/>
ſatis magis
<
expan
abbr
="
cõducit
">conducit</
expan
>
Saturnus quàm Iupiter,
<
lb
/>
quia ſata moderatiore calore
<
expan
abbr
="
indigẽt
">indigent</
expan
>
, qualis
<
lb
/>
eſt in Saturno, non in Ioue. </
s
>
<
s
id
="
s.000740
">Non tamen mo
<
lb
/>
deratus eſt pro hominum propagatione. </
s
>
<
s
id
="
s.000741
">Om
<
lb
/>
nia igitur aſtra calida, omnia elementa fri
<
lb
/>
gida. </
s
>
<
s
id
="
s.000742
">Rurſus cœlum
<
expan
abbr
="
neq;
">neque</
expan
>
calidum, neque fri
<
lb
/>
gidum. </
s
>
<
s
id
="
s.000743
">Decipiuntur plurimi in elementis ob
<
lb
/>
calorem violentum, aut impreſſum. </
s
>
<
s
id
="
s.000744
">Nam ex
<
lb
/>
actione aſtrorum elementorum partes ad
<
lb
/>
miſtionem veniunt, fiuntque potentia tales,
<
lb
/>
vt piper
<
expan
abbr
="
calidũ
">calidum</
expan
>
: ſed hoc non eſt
<
expan
abbr
="
elementũ
">elementum</
expan
>
, ſed
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
miſtũ
">miſtum</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.000745
">Ignis
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
qui
<
expan
abbr
="
lapidũ
">lapidum</
expan
>
colliſione accen
<
lb
/>
ditur, eſt caliditas
<
expan
abbr
="
aſtrorũ
">aſtrorum</
expan
>
in corpore rarefa
<
lb
/>
cto. </
s
>
<
s
id
="
s.000746
">Violenta igitur caliditate miſta profundi
<
lb
/>
poſſunt, alia corrupta, vt in putridis: alia po
<
lb
/>
tentia, vt in ſatis & ſeminibus maximè: alia
<
lb
/>
impreſſa, vt in aëre æſtatis tempore: alia na
<
lb
/>
turali, vt in animalibus. </
s
>
<
s
id
="
s.000747
">Manifeſtum eſt igi
<
lb
/>
tur cur vita in montium iugis ſit perennis,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg60
"/>
<
lb
/>
ob puritatem aëris: non autem in Æthiopia,
<
lb
/>
ob calorem: neque in vallibus, quia aër ſim
<
lb
/>
plex non eſt, ſed calidus ac miſtus eſſe poſſit. </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>