1
in illo: nunc ratio diuiſionis ineſt in reliquis mobilibus propter ſubiectum, quia .ſ. moueri ad lo
cum ineſt in iis quæ cęteris motibus aguntur: nec in illo cauſſam habet quæ ſit eius prædicati
propria; quinimmo neque per ſe. Dicemus igitur probabilius diuiſionem ineſſe in omni mo
bili per ſe, nanque huius conditiones in illa demonſtratione exquiruntur: idcirco illuminatio
nes, & reliquæ mutationes huiuſmodi, multoque. minus ſentire & cogitare nihil ad eam pertine
bunt. ita excluditur mutatio loci in elemento quod genitum eſt. Argumento illud eſt, quòd in
vacuo fieri poſſet in non tempore: in iis autem non inficiabor, vt mouentur per accidens, eaſdem
participare conditioneis. Ob id, quia ad per ſe mobilia referuntur. Sed ſtatuimus analogiam pro
ratione diuiſionis, nam hæc duplex eſt, vt ſæpe diximus. quanquàm diuiſio ſecundùm quantum
videtur eſſe prima radix omnium aliatum diuiſionum, vſque adeò, vt quod ſubit quomodocun
que rationem diuiſionis, etiam rationem quanti in ſe contineat, & primò ineſſe in eo appareat
quod per ſe de loco mouetur, ſed ſi rectè animaduertas, ea diuiſio ſecundum quale item eſt, ſiqui
dem illa diuiſio quæ ineſt ſecundùm formam, ea eſt quæ in ipſo eſt quanta, locus enim & ſpatium
naturale & ipſum vbi per ſe quanta ſunt. in cęteris ferè motibus ratio diuiſionis ſecundum qua
le, longè admodum diſtat ab ea quæ eſt ſecundùm quantum, cùm ſit ſecundùm latitudinem po
teſtatis non extentionem materiæ, tametſi de his vberius infrà. Quapropter multò melius iudi
co ſeruari id quod per ſe eſt, & analogiam in motibus, ſi diuiſio ſecundùm formam in hac demon
ſtratione ſumatur. Nanque eodem modo & prædicatum & ratio prædicati communis erit.
Neque hîc cauſſa quærenda erit propter quam diuiſio quæ in cęteris mobilibus ineſt, ad hanc de
monſtrationem referatur; quoniam exoritur ex initiis, mobilis, quatenus eſt huiuſmodi. tale enim
eſt, vt poſsit diuidi ſecundùm formam quæ in motu qui eſt ad locum, per ſe conſtat è quanto.
Ita erit vniuerſalis demonſtratio cunctis mobilibus, & erit eorum quæ per ſe inſunt, licet analo
gicè illis conueniat, quam tamen hoc medio non compleri cenſuerim, ſed id prætereà poſtulare quod
Ariſtoteles in fine 6. effecit: nempè indiuiduum non poſſe moueri, quia nequeat eſſe partim in
termino à quo, partim in termino ad quem, id autem propriis rationibus peragetur. Ea verò quę
docuimus, quà de ortu quæſitum eſt, vtrùm puncto temporis obeatur, an tempus requirat, oſten
dunt, vt partim ſit id quod gignitur in termino à quo, partim in termino ad quem. Non eſſe enim
& eſſe ſimpliciter ſunt termini, & quod fit partim eſt, partim non eſt, quod omne eſt de prędica
mento ſubſtantiæ, & à nobis relatum eſt ad materiam quæ per gradus quæ genita & facta voca
mus, ad vltimum vſque motus euehitur: in iis verò quidam actus analogicè ineſt, ex participa
tione termini ad quem; itaque imperfectus: ob id nec quidem vniuoca ſunt; attamen aliquid
ſunt eius, quod futurum eſt, & tunc erit ſimpliciter, vbi generatio fuerit abſoluta. quorum meri
to, vt vides, etiam id quod gignitur, ſub hac demonſtratione comprehenditur; cùm & ipſum
quoque partim ſit in termino à quo, partim in termino ad quem. Neque idcirco forma ſubſtan
tiæ diuidua ponenda erit, & nihilominus in puncto temporis exiſtet. Quæ verò de elementorum
latione docebimus, oſtendent acquiſitionem loci & ſpatij ſecundùm naturam eſſe inſitam in ele
mento & potentiam ſubſtantiæ conſequi, quando per ſe mouetur, quod tum eſt, dum gignitur.
Hæc ſi ita ſint, perſpicuum quoque fit exemplum quod attulit Ariſtoteles à fuſco acceptum opti
mè reſpondere: ſiquidem diuiſio ſecundùm formam quæ ineſt in qualitate à noſtra demonſtra
tione continetur. Patet etiam, quid dicendum ſit ad quæſtionem ab Auerroë inductam: An'ne
demonſtratio præſens omne genus motuum complectatur. Nam dicimus eam illa comprehen
dere, quæ per ſe mutantur: neque neceſſarium eſſe illam ad omne mobile pertinere; tùm quòd
ea quæ per accidens arcentur à methodis; tùm quòd in iis quæ ſunt ad vnum, ratio primi accipi
tur. Neque item proptereà ſequitur aſſumptionem fore mendacem ex eo, quia reliqua mobilia
non ſint capacia diuiſionis: quòd illis etiam diuiſio conuenit analogicè. Nec medium huiuſce
rationis pertinet ad indiuiduum; cùm ipſum ſanè in puncto eſſe poſsit, non autem in ſpatio: nam
punctum ſpatij pars non eſt, neque terminatum, ſed terminus, ſiue actu exiſtat, ſiue potentia; ne
que item capax eſſe valet alterius mutationis, quia non eſt vlli diuiſioni obnoxium, non modò
ſecundùm quantum; verumetiam ſecundùm quale, & ſecundùm formam. quare neque item
participat formam per productionem, ſed eius merito in quo eſt, & exiſtit, & mutat locum.
Itaque omni ratione poteſtatis ipſi repugnante non eſt primùm in loco & ſpatio per ſe, ſed neque
etiam vllius prædicamenti notionem nobis per ſeſe offert. Neque enim punctum eſt quantum,
ſed aliquid quanti, nec etiam quale. Omnibus igitur modis per ſe & ab omni cauſſa mutatio
nis abhorret indiuiduum, quia nulli diuiſioni, neque ſecundùm ſubiectum, neque ſecundùm for
mam obnoxium eſt. Itaque efficitur, vt id quod motui ſubiicitur, ſit neceſſariò corpus.
in illo: nunc ratio diuiſionis ineſt in reliquis mobilibus propter ſubiectum, quia .ſ. moueri ad lo
cum ineſt in iis quæ cęteris motibus aguntur: nec in illo cauſſam habet quæ ſit eius prædicati
propria; quinimmo neque per ſe. Dicemus igitur probabilius diuiſionem ineſſe in omni mo
bili per ſe, nanque huius conditiones in illa demonſtratione exquiruntur: idcirco illuminatio
nes, & reliquæ mutationes huiuſmodi, multoque. minus ſentire & cogitare nihil ad eam pertine
bunt. ita excluditur mutatio loci in elemento quod genitum eſt. Argumento illud eſt, quòd in
vacuo fieri poſſet in non tempore: in iis autem non inficiabor, vt mouentur per accidens, eaſdem
participare conditioneis. Ob id, quia ad per ſe mobilia referuntur. Sed ſtatuimus analogiam pro
ratione diuiſionis, nam hæc duplex eſt, vt ſæpe diximus. quanquàm diuiſio ſecundùm quantum
videtur eſſe prima radix omnium aliatum diuiſionum, vſque adeò, vt quod ſubit quomodocun
que rationem diuiſionis, etiam rationem quanti in ſe contineat, & primò ineſſe in eo appareat
quod per ſe de loco mouetur, ſed ſi rectè animaduertas, ea diuiſio ſecundum quale item eſt, ſiqui
dem illa diuiſio quæ ineſt ſecundùm formam, ea eſt quæ in ipſo eſt quanta, locus enim & ſpatium
naturale & ipſum vbi per ſe quanta ſunt. in cęteris ferè motibus ratio diuiſionis ſecundum qua
le, longè admodum diſtat ab ea quæ eſt ſecundùm quantum, cùm ſit ſecundùm latitudinem po
teſtatis non extentionem materiæ, tametſi de his vberius infrà. Quapropter multò melius iudi
co ſeruari id quod per ſe eſt, & analogiam in motibus, ſi diuiſio ſecundùm formam in hac demon
ſtratione ſumatur. Nanque eodem modo & prædicatum & ratio prædicati communis erit.
Neque hîc cauſſa quærenda erit propter quam diuiſio quæ in cęteris mobilibus ineſt, ad hanc de
monſtrationem referatur; quoniam exoritur ex initiis, mobilis, quatenus eſt huiuſmodi. tale enim
eſt, vt poſsit diuidi ſecundùm formam quæ in motu qui eſt ad locum, per ſe conſtat è quanto.
Ita erit vniuerſalis demonſtratio cunctis mobilibus, & erit eorum quæ per ſe inſunt, licet analo
gicè illis conueniat, quam tamen hoc medio non compleri cenſuerim, ſed id prætereà poſtulare quod
Ariſtoteles in fine 6. effecit: nempè indiuiduum non poſſe moueri, quia nequeat eſſe partim in
termino à quo, partim in termino ad quem, id autem propriis rationibus peragetur. Ea verò quę
docuimus, quà de ortu quæſitum eſt, vtrùm puncto temporis obeatur, an tempus requirat, oſten
dunt, vt partim ſit id quod gignitur in termino à quo, partim in termino ad quem. Non eſſe enim
& eſſe ſimpliciter ſunt termini, & quod fit partim eſt, partim non eſt, quod omne eſt de prędica
mento ſubſtantiæ, & à nobis relatum eſt ad materiam quæ per gradus quæ genita & facta voca
mus, ad vltimum vſque motus euehitur: in iis verò quidam actus analogicè ineſt, ex participa
tione termini ad quem; itaque imperfectus: ob id nec quidem vniuoca ſunt; attamen aliquid
ſunt eius, quod futurum eſt, & tunc erit ſimpliciter, vbi generatio fuerit abſoluta. quorum meri
to, vt vides, etiam id quod gignitur, ſub hac demonſtratione comprehenditur; cùm & ipſum
quoque partim ſit in termino à quo, partim in termino ad quem. Neque idcirco forma ſubſtan
tiæ diuidua ponenda erit, & nihilominus in puncto temporis exiſtet. Quæ verò de elementorum
latione docebimus, oſtendent acquiſitionem loci & ſpatij ſecundùm naturam eſſe inſitam in ele
mento & potentiam ſubſtantiæ conſequi, quando per ſe mouetur, quod tum eſt, dum gignitur.
Hæc ſi ita ſint, perſpicuum quoque fit exemplum quod attulit Ariſtoteles à fuſco acceptum opti
mè reſpondere: ſiquidem diuiſio ſecundùm formam quæ ineſt in qualitate à noſtra demonſtra
tione continetur. Patet etiam, quid dicendum ſit ad quæſtionem ab Auerroë inductam: An'ne
demonſtratio præſens omne genus motuum complectatur. Nam dicimus eam illa comprehen
dere, quæ per ſe mutantur: neque neceſſarium eſſe illam ad omne mobile pertinere; tùm quòd
ea quæ per accidens arcentur à methodis; tùm quòd in iis quæ ſunt ad vnum, ratio primi accipi
tur. Neque item proptereà ſequitur aſſumptionem fore mendacem ex eo, quia reliqua mobilia
non ſint capacia diuiſionis: quòd illis etiam diuiſio conuenit analogicè. Nec medium huiuſce
rationis pertinet ad indiuiduum; cùm ipſum ſanè in puncto eſſe poſsit, non autem in ſpatio: nam
punctum ſpatij pars non eſt, neque terminatum, ſed terminus, ſiue actu exiſtat, ſiue potentia; ne
que item capax eſſe valet alterius mutationis, quia non eſt vlli diuiſioni obnoxium, non modò
ſecundùm quantum; verumetiam ſecundùm quale, & ſecundùm formam. quare neque item
participat formam per productionem, ſed eius merito in quo eſt, & exiſtit, & mutat locum.
Itaque omni ratione poteſtatis ipſi repugnante non eſt primùm in loco & ſpatio per ſe, ſed neque
etiam vllius prædicamenti notionem nobis per ſeſe offert. Neque enim punctum eſt quantum,
ſed aliquid quanti, nec etiam quale. Omnibus igitur modis per ſe & ab omni cauſſa mutatio
nis abhorret indiuiduum, quia nulli diuiſioni, neque ſecundùm ſubiectum, neque ſecundùm for
mam obnoxium eſt. Itaque efficitur, vt id quod motui ſubiicitur, ſit neceſſariò corpus.