Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

List of thumbnails

< >
231
231 (179)
232
232 (180)
233
233 (181)
234
234 (182)
235
235 (183)
236
236 (184)
237
237 (185)
238
238 (186)
239
239 (187)
240
240 (188)
< >
page |< < (179) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="179" file="0231" n="231" rhead="PARS TERTIA."/>
            colliſiones deduximus in ſecunda parte, & </s>
            <s xml:space="preserve">ex qua multa phæ-
              <lb/>
            nomena pendent, in Aſtronomia inprimis.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">390. </s>
            <s xml:space="preserve">Illud unum hic adnotandum cenſeo, per hanc ipſam le-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0231-01" xlink:href="note-0231-01a" xml:space="preserve">Inde an motus
                <lb/>
              maſſæ prove-
                <lb/>
              niat a viribus
                <lb/>
              internis, an ab
                <lb/>
              externis.</note>
            gem comprobari plurimum ipſas vires mutuas inter materiæ
              <lb/>
            particulas, & </s>
            <s xml:space="preserve">deveniri ad originem motuum plurimorum, quæ
              <lb/>
            inde pendet; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi nimirum particulæ maſſæ cujuslibet ingentem
              <lb/>
            habeant motum reciprocum hac, illac, & </s>
            <s xml:space="preserve">interea centrum com-
              <lb/>
            mune gravitatis iiſdem iis motibus careat; </s>
            <s xml:space="preserve">id ſane indicio eſt,
              <lb/>
            eos motus provenire ab internis viribus mutuis inter puncta
              <lb/>
            ejuſdem maſſæ. </s>
            <s xml:space="preserve">Id vero accidit inprimis in fermentationibus,
              <lb/>
            quæ habentur poſt quarundam ſubſtantiarum permixtionem,
              <lb/>
            quarum particulæ non omnes ſimul jam in unam feruntur pla-
              <lb/>
            gam, jam in aliam, ſed ſingillatim motibus diverſiſſimis, & </s>
            <s xml:space="preserve">in-
              <lb/>
            ter ſe etiam contrariis, quos idcirco motus omnes illarum cen-
              <lb/>
            tra gravitatis habere non poſſunt: </s>
            <s xml:space="preserve">ii motus provenire omnino
              <lb/>
            debent a mutuis viribus, & </s>
            <s xml:space="preserve">commune gravitatis centrum inte-
              <lb/>
            rea quieſcet reſpectu ejus vaſis, in quo fermentatio fit, & </s>
            <s xml:space="preserve">Ter-
              <lb/>
            ræ, reſpectu cujus quieſcit vas.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">391. </s>
            <s xml:space="preserve">Quod ad diviſibilitatem pertinet, eam quidem in in-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0231-02" xlink:href="note-0231-02a" xml:space="preserve">Diviſibilitas in
                <lb/>
              infinitum ſpa-
                <lb/>
              tii continui; &
                <lb/>
              materiæ itidem
                <lb/>
              ſi ſit continua,
                <lb/>
              & ſine virtuali
                <lb/>
              extenſione.</note>
            finitum progredientem ſine ullo limite in ſpatio continuo ille
              <lb/>
            ſolus non agnoſcet, qui Geometriæ etiam elementaris vim non
              <lb/>
            ſentiat, a qua pro ejuſmodi diviſibilitate in infinitum tam mul-
              <lb/>
            ta, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſimplicia, & </s>
            <s xml:space="preserve">perſpicua ſane argumenta deſumuntur. </s>
            <s xml:space="preserve">Ubi
              <lb/>
            ad materiam fit tranſitus; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi, ubi de ea agitur, quæ diſtinctas
              <lb/>
            occupant loci partes, diſtincta etiam ſunt; </s>
            <s xml:space="preserve">ab illa ſpatii conti-
              <lb/>
            nui diviſibilitate in infinitum, materiæ quoque diviſibilitas in
              <lb/>
            infinitum conſequitur evidentiſſime, & </s>
            <s xml:space="preserve">utcunque prima materiæ
              <lb/>
            elementa atomos, ſive Naturæ vi inſectilia cenſeant multi, ut
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">Newtonus; </s>
            <s xml:space="preserve">adhuc tamen abſolutam eorum diviſibilitatem a-
              <lb/>
            gnoſcunt paſſim illi ipſi.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">392. </s>
            <s xml:space="preserve">Materiæ elementa extenſa per ſpatium diviſibile, ſed
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0231-03" xlink:href="note-0231-03a" xml:space="preserve">Virtualem ex-
                <lb/>
              tenſionem non
                <lb/>
              haberi.</note>
            omnino ſimplicia, & </s>
            <s xml:space="preserve">carentia partibus, admiſerunt nonnul-
              <lb/>
            li e Peripateticis, & </s>
            <s xml:space="preserve">eſt etiam nunc, qui recentiorem Philo-
              <lb/>
            ſophiam profeſſus admittat; </s>
            <s xml:space="preserve">at eam ſententiam non ex præju-
              <lb/>
            dicio quodam, quanquam id etiam eſt ingens, & </s>
            <s xml:space="preserve">commune,
              <lb/>
            ſed ex inductionis principio, & </s>
            <s xml:space="preserve">analogia impugnavi in prima
              <lb/>
            parte num. </s>
            <s xml:space="preserve">83. </s>
            <s xml:space="preserve">Quamobrem arbitror, ſi quid corporeum exten-
              <lb/>
            ſionem habeat per totum quodpiam continuum ſpatium, id
              <lb/>
            ipſum debere abſolute habere partes, & </s>
            <s xml:space="preserve">eſſe diviſibile in infini-
              <lb/>
            tum æque, ac illud ipſum eſt ſpatium.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">393. </s>
            <s xml:space="preserve">At in mea Theoria, in qua prima elementa materiæ
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0231-04" xlink:href="note-0231-04a" xml:space="preserve">Puncta eſſe
                <lb/>
              indiviſibilia:
                <lb/>
              maſſas diviſi-
                <lb/>
              biles uſque ad
                <lb/>
              certum limi-
                <lb/>
              tem ſingulas.</note>
            mihi ſunt ſimplicia, ac inextenſa, nullam eorum diviſibilita-
              <lb/>
            tem haberi conſtat. </s>
            <s xml:space="preserve">Maſſæ autem, quæcunque actu exiſtant,
              <lb/>
            ſunt mihi congeries punctorum ejuſmodi numero finitæ. </s>
            <s xml:space="preserve">Hinc
              <lb/>
            eæ congeries dividi utique poſſunt in partes, ſed non plures,
              <lb/>
            quam ſit ipſe punctorum numerus maſſam conſtituentium, cum
              <lb/>
            nulla pars minus continere poſſit, quam unum ex iis punctis.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Nec Geometrica argumenta quidquam probant in mea </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>