Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="215"/>
                <arrow.to.target n="marg1497"/>
                <lb/>
              liberum ab omni motu cum per ſe, tum per accidens, eo ſolum excepto, quod ab intelligendo &
                <lb/>
              appetendo naſci poteſt & eſſe neceſſarium, ſi qua ſit mens infra primam. </s>
              <s>Neque probabile eſt,
                <lb/>
              id quod ſupra naturam eſt, ex eo perfici quod eſt ſecundùm naturam:
                <expan abbr="multoq́">multoque</expan>
              . </s>
              <s>minus credibile
                <lb/>
              eſt ex eo perfici quod eſt præter naturam, & adhuc multò minus, quòd ſit illi ſupra naturam hic
                <lb/>
              motus: cùm alioquin aliæ ſpecies indiuidui quæ manent in corpore, tametſi nullo modo per ſe
                <lb/>
              mouentur; at ad motum corporis & per accidens ipſa locum mutare, ſic perſpicuum eſt, vt non
                <lb/>
              ſit dubitandum. </s>
              <s>Quanquam illud dubitatum, an'ne qualitatem mutare poſsit. </s>
              <s>Verùm quia
                <lb/>
              ſeorſum de alteratione diſputabimus, ad illum locum tota hæc diſceptatio referuabitur. </s>
              <s>Patet
                <lb/>
              igitur indiuiduum, per ſe nulli prorſus motui ſubiici. </s>
              <s>Sed enim cùm eiuſmodi ſubſtantiarum
                <lb/>
              motus compertus ſit apud homineis pios; ſic ego de hac re diſputabo. </s>
              <s>Equidem vt ignotum
                <lb/>
              fuiſſe arbitror Ariſtoteli genus aliquod eſſe illius ſubſtantiæ quam numerat in rebus honeſtis
                <lb/>
              præter menteis beatas quæ mouent cęlum; ita eum ſic ſenſus iudicium approbaturum fuiſſe pu­
                <lb/>
              to, vt ſicubi diuino beneficio ſeſe tale ſubſtantiæ genus obtuliſſet, & pro conſtanti habiturum, &
                <lb/>
              cauſſas illius motus,
                <expan abbr="aliorumq́">aliorumque</expan>
              . </s>
              <s>attributorum pro viribus allaturum. </s>
              <s>Sed cùm ſubſtantia ſepa­
                <lb/>
              rata neceſſariò mobilis futura ſit, vel per ſe, vel per accidens; etiam puto illa diſplicitura fuiſſe
                <lb/>
              quę longo progreſſu peracta fuerunt 8. Phyſicorum.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1498"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1492"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1493"/>
              a 6. Met.
                <lb/>
              T.
                <gap/>
              7.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1494"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1495"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1496"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1497"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1498"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Ea declarantur ex quibus vnus ad ſpeciem motus conſtituitur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XLII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>SVNT igitur duo primi termini quorum è communi participatione motus exiſtit; atque illi
                <lb/>
              quidem ſi motum tempori ſubiiciunt,
                <expan abbr="eumq́">eumque</expan>
              ; partibilem faciunt, non modò ſpecie, verùm
                <lb/>
              etiam re ſeiungantur oportet ab initio motus. </s>
              <s>Et in omnibus quidem motibus (vnam conuer­
                <lb/>
              ſionem excipio, neque enim ita euidens hoc eſt) re & ſpecie diſtinguntur: aliter puncto tempo­
                <lb/>
              ris exiſteret omnis mutatio, quemadmodum in mutationibus metaphoricè dictis accepimus in
                <lb/>
              quibus idem re ſunt mutari & mutatum eſſe, & in extremo interitu, vbi
                <expan abbr="vltimũ">vltimum</expan>
              non eſſe & pri­
                <lb/>
              mum eſſe re idem ſunt, cùm ſola ratione ſeparentur. </s>
              <s>Nanque in mutationibus perficientibus
                <lb/>
              ſolum rationis diſcrimen intercedit quo per mutationem quæ eſt verbale, prioris ſtatus ratio ſi­
                <lb/>
              mul habetur; quaſi notetur anteà non ſic extitiſſe; permutatum eſſe quod eſt participium, deſi­
                <lb/>
              gnatur conditio præſens. </s>
              <s>ita in vltimo non eſſe & primo, eſſe res eadem eſt, ratio diuerſa, quòd
                <lb/>
              vltimum non eſſe refertur ad præcedentia; primum verò eſſe ad ea quæ ſequuntur. </s>
              <s>In conuer­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1499"/>
                <lb/>
              ſione verò videbitur idem fortaſſe punctum in circunferentia deſignatum, vicem vtriuſque ter­
                <lb/>
              mini ſubire docente Ariſtotele cauſſam perpetui motus in cęlo inter alias eſſe, quòd idem pun­
                <lb/>
              ctum ſit finis & initium motus, & vnà terminus à quo & terminus ad quem. </s>
              <s>Sed re vera etiam
                <lb/>
              ea principia reapſe diſtincta ſint neceſſe eſt. </s>
              <s>Nanque etſi ſimpliciter nullum eſt in circunferen­
                <lb/>
              tia
                <expan abbr="punctũ">punctum</expan>
              quod non ſit initium & finis; at non ſunt finis eiuſdem motus, ſeu partis motus ſim­
                <lb/>
              pliciter: neque ad idem ſpatium: ad idem verò ſpatium & ad eandem partem motus, etiam ter­
                <lb/>
              minos tantiſper diſtare neceſſe eſt. </s>
              <s>Ergo duo termini re diſiuncti in omni motu requiruntur,
                <lb/>
              atque illi primi & perfecti. </s>
              <s>Nanque etiam non primos & imperfectos, cuiuſmodi ſunt in quo­
                <lb/>
              que continuo, contingit eſſe infinitos, ex quorum participatione non modò motus exiſtit, ſed
                <lb/>
              ille quidem continuus & vnus; latio primùm, mox analogicè reliqui motus. </s>
              <s>Cùm verò conti­
                <lb/>
              nuum ſit vnum, & planè ad numerum; id verò & vnum ſpecie ſimul & genere eſſe oportet: igno­
                <lb/>
              rato verò genere ſpecies & partes ignorantur; præſtat item, vt de ſingulis vnius modis aliqua
                <lb/>
              perquiramus. </s>
              <s>Occaſionem verò dubitandi de motu qui ſpecie vnus eſt, præbuit decretum Ari­
                <lb/>
              ſtotelis, quòd ipſe ex eo quòd terminus ad quem vnus eſſet, vnum ad ſpeciem motum eſſe conſti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1500"/>
                <lb/>
              tuit, vna eſt enim dealbatio, ſiue à nigro, ſiue à fuſco ad album natura præcedat. </s>
              <s>Multa verò ob­
                <lb/>
              ſtare videntur; tum, quòd ad eundem terminum in omni propemodum ſpecie motus à diuerſis,
                <lb/>
              atque adeò oppoſitis terminis accedere contingit, vbi vnus non eſt ad ſpeciem motus, ſed planè
                <lb/>
              diuerſus, vt cum ab extremis natura procedit ad medium in alteratione, item ad loca elemento­
                <lb/>
              rum mediorum, tum etiam ad mediam quantitatem. </s>
              <s>Quapropter à nigro ad fuſcum & ab al­
                <lb/>
              bo quoque erit idem ad ſpeciem motus. </s>
              <s>Sic cum progreſſus à nigro ſit dealbatio, ab albo verò
                <lb/>
              denigratio; erit idem motus dealbatio & denigratio, quòd ſi id abſurdum eſt: ergo etiam neceſ­
                <lb/>
              ſe eſt motus illi ſpecie diſtinguantur. </s>
              <s>Similiter cùm à minore quanto ad maius ſit incrementum,
                <lb/>
              contrà decrementum à maiore ad minus, quoniam ad diuerſa eadem quantitas maior eſſe po­
                <lb/>
              teſt & minor, ad eandem quantitatem erit auctio & diminutio;
                <expan abbr="pariq́">parique</expan>
              . </s>
              <s>pacto deſcenſus & aſcen­
                <lb/>
              ſus, ſiquidem aër in ſuum locum è centro terræ, & è ſummo igni moueatur. </s>
              <s>Nec non idem ad
                <lb/>
              ſpeciem foret motus violens & naturalis; cùm ad aëris locum è terra lapis aſcendit,
                <expan abbr="idemq́">idemque</expan>
              . </s>
              <s>eò
                <lb/>
              de ſuperiore loco deſcendit, aut etiam lapis à centro, & ignis ſimul aſcendunt; & ad centrum la­
                <lb/>
              pis ex natura ſua mouetur ad quod ignis contra naturam deſcenderet. </s>
              <s>Etiam media, quanuis
                <lb/>
              diuerſa forent, variam quoque ſpeciem motus non efficerent: nam & ita ſequeretur, vt fuſcatio </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>