235223De Flamma & Fumo.
re, memini me legiſſe apparatam ab ijs lucernam, quæ noctu lu-
cem præberet, & ad eam rem fuiſſe vſurpatam vrſi pinguedinem
liquefactam lampadi impoſitam; & die 12 Februarij 1597 ex vr-
ſi cadauere aperto penè centum axungiæ libras exemptas, quas
eliquârunt ad lucernarum vſum. Quin & bitumen ipſum ab aliqui-
bus adhibitum ad depellendas tenebras memorat Aldrouandus de
Miner. lib. 3. cap. 14. pag. 388. , nam alicubi in Saxonia bitumine ad
currus inungendos & ad lucernarum lumina vtuntur, atque ex
caulibus aridi Verbaſci bitumine imbutis faces nuptiales effor-
mant: immò in Valachiâ bituminis quandam ſpeciem reperiri
narrat odoris cerei, ex quo optimæ candele pro vſu regionis con-
ficiuntur. Sic ex Atlante Sinico pag. 114. in X Prouinciâ Chekiang,
Pinguedo quędam eſt ex arboribus nata, ex qua, veluti ex ſebo,
optimę atque albæ fiunt candelę, quæ manus non inficiunt, etſi
tangantur, nec fœtorem exhalant, dum extinguuntur. A Sinis
Kieu yeu vocari ſolet. Arbor eſt ſatis magna, pyros noſtrates &
folijs & formâ refert; florem album emittit, vt ceraſi: florem
excipit bacca rotunda omnino, ceraſo mole æqualis: tegit hanc
ſubniger, & tenuis cortex, alba intus caro eſt, quæ, cùm bac-
ca matura eſt, diſrupto cortice apparet. Has baccas colligunt,
ac aquâ calidâ excoquunt, tum caro liquefit; at frigida iterum
omninò, vt ſebum ſolet, ſpiſſatur: Nucleus dein remanet; hunc
oleo plenum, vt oliuas nos, macerant, & oleum non ad cibos,
ſed ad lucernas aptum exprimunt. Hyberno tempore arboris fo-
lia, quaſi cuprea eſſent, omnino rubeſcunt: demum folia deci-
dunt, & quia pinguedine quadam prædita ſunt, gratiſſimum oui-
bus, ac vaccis cibum preſtant, ex quorum eſitatione egregiè pin-
gueſcunt. Hæcibi. Siigitur ex Ariſtotele, *Flamma fumus ar-*
*dens eſt*, quidni fumus ſit exhalatio, in quam reſoluitur accenſa
pinguedo, aut bitumen, cùm flammam emittunt? Certè *lignei*
*corporis exhalatio, Fumus; * Piceam autem, & Pinum, ſimileſque
reſinoſas arbores, ex quibus vi ignis elici poteſt pix naualis, lignea
eſſe corpora nemo neget, ideoque incenſa fumum exhalare: &
Betulla arbor vtique lignea eſt; accenſa igitur fumum emittit; ex
eius verò delibrato & contorto cortice, ad nocturna lumina, faces
concinnant, quæ inſtar tędæ flagrant, & reſinoſum quiddam ni-
grum ſimile pici ſudant; idcirco ex Betullâ in Gallijs bitumen ex-
coquebatur, vt docet Plinius lib. 16. cap. 18. Non video
cem præberet, & ad eam rem fuiſſe vſurpatam vrſi pinguedinem
liquefactam lampadi impoſitam; & die 12 Februarij 1597 ex vr-
ſi cadauere aperto penè centum axungiæ libras exemptas, quas
eliquârunt ad lucernarum vſum. Quin & bitumen ipſum ab aliqui-
bus adhibitum ad depellendas tenebras memorat Aldrouandus de
Miner. lib. 3. cap. 14. pag. 388. , nam alicubi in Saxonia bitumine ad
currus inungendos & ad lucernarum lumina vtuntur, atque ex
caulibus aridi Verbaſci bitumine imbutis faces nuptiales effor-
mant: immò in Valachiâ bituminis quandam ſpeciem reperiri
narrat odoris cerei, ex quo optimæ candele pro vſu regionis con-
ficiuntur. Sic ex Atlante Sinico pag. 114. in X Prouinciâ Chekiang,
Pinguedo quędam eſt ex arboribus nata, ex qua, veluti ex ſebo,
optimę atque albæ fiunt candelę, quæ manus non inficiunt, etſi
tangantur, nec fœtorem exhalant, dum extinguuntur. A Sinis
Kieu yeu vocari ſolet. Arbor eſt ſatis magna, pyros noſtrates &
folijs & formâ refert; florem album emittit, vt ceraſi: florem
excipit bacca rotunda omnino, ceraſo mole æqualis: tegit hanc
ſubniger, & tenuis cortex, alba intus caro eſt, quæ, cùm bac-
ca matura eſt, diſrupto cortice apparet. Has baccas colligunt,
ac aquâ calidâ excoquunt, tum caro liquefit; at frigida iterum
omninò, vt ſebum ſolet, ſpiſſatur: Nucleus dein remanet; hunc
oleo plenum, vt oliuas nos, macerant, & oleum non ad cibos,
ſed ad lucernas aptum exprimunt. Hyberno tempore arboris fo-
lia, quaſi cuprea eſſent, omnino rubeſcunt: demum folia deci-
dunt, & quia pinguedine quadam prædita ſunt, gratiſſimum oui-
bus, ac vaccis cibum preſtant, ex quorum eſitatione egregiè pin-
gueſcunt. Hæcibi. Siigitur ex Ariſtotele, *Flamma fumus ar-*
*dens eſt*, quidni fumus ſit exhalatio, in quam reſoluitur accenſa
pinguedo, aut bitumen, cùm flammam emittunt? Certè *lignei*
*corporis exhalatio, Fumus; * Piceam autem, & Pinum, ſimileſque
reſinoſas arbores, ex quibus vi ignis elici poteſt pix naualis, lignea
eſſe corpora nemo neget, ideoque incenſa fumum exhalare: &
Betulla arbor vtique lignea eſt; accenſa igitur fumum emittit; ex
eius verò delibrato & contorto cortice, ad nocturna lumina, faces
concinnant, quæ inſtar tędæ flagrant, & reſinoſum quiddam ni-
grum ſimile pici ſudant; idcirco ex Betullâ in Gallijs bitumen ex-
coquebatur, vt docet Plinius lib. 16. cap. 18. Non video