237231
ALHAZEN FILII
ALHAYZEN OPTICAE
LIBER SEPTIMVS.
SEptimi tractat{us} ſunt ſeptem partes.
Prima pars eſt proœmium.
Secunda, quòd lux
tranſeat diaphana corpora ſecundum uerticationes linearum rectarum, & refrin
gatur, cum occurrit corpori, cui{us} diaphanit{as} fuerit diuerſa à diaphanitate corporis, in
quo existit. Tertia de qualitate refractionis luminum in diaphanis corporib{us}. Quarta,
quòd quicquid comprehenditur à uiſu ultra diaphana corpora, quorũ diaphanit{as} dif-
fert à diaphanitate corporis, in quo uiſ{us} exiſtit, cum fuerit decliue à perpendicularib{us},
exeuntib{us} ſuper ſuperficiem eorum, comprehenditur ſecundum refractionem. Quinta
de phantaſmatib{us}. Sexta, quomodo uiſ{us} comprehendat uiſibilia ſecundum refractio-
nem. Septima de fallacijs uiſ{us}, quæ accidunt ex refractione.
tranſeat diaphana corpora ſecundum uerticationes linearum rectarum, & refrin
gatur, cum occurrit corpori, cui{us} diaphanit{as} fuerit diuerſa à diaphanitate corporis, in
quo existit. Tertia de qualitate refractionis luminum in diaphanis corporib{us}. Quarta,
quòd quicquid comprehenditur à uiſu ultra diaphana corpora, quorũ diaphanit{as} dif-
fert à diaphanitate corporis, in quo uiſ{us} exiſtit, cum fuerit decliue à perpendicularib{us},
exeuntib{us} ſuper ſuperficiem eorum, comprehenditur ſecundum refractionem. Quinta
de phantaſmatib{us}. Sexta, quomodo uiſ{us} comprehendat uiſibilia ſecundum refractio-
nem. Septima de fallacijs uiſ{us}, quæ accidunt ex refractione.
PROOEMIVM LIBRI. CAP. I.
1. Viſio fit trifariam: rectè, reflexè & refractè. In præfat. 1. 10 libr. Idem 1 n 4.
PRædictum eſt in proœmio quarti tractatus huius libri [1 n] quòd uiſus tribus modis
comprehendat uiſibilia, uidelicet ſecundum rectitudinem: ſecundum reflexionem
à terſis corporibus: & ſecundũ refractionẽ ultra diaphana corpora, quæ differunt in
diaphanitate à diaphanitate aeris: & quòd uiſus nihil cõprehẽdit ex uiſibilibus, niſi
aliquo iſtorũ triũ modorũ: & quòd quolibet iſtorũ modorum cõprehendit uiſus uiſi
bilia & omnes res, quæ ſunt in uiſibilibus, & omnibus modis uiſionis, quorũ diſtin-
ctio declarata eſt in ultima differentia ſecundi tractatus. In præcedentibus autem tractatibus decla
ratum eſt, qualiter uiſus comprehendat uiſibilia ſecundum rectitudinem, & ſecundum reflexionẽ:
& oſtendimus diuerſitatem comprehenſionis uiſus ad uiſibilia ſecundum utrumq; iſtorum modo-
rum. Remanet ergo declararare, quomodo uiſus comprehendat uiſibilia ſecundum refractionem
ultra corpora diaphana. Nos autem in iſto tractatu ſolummodo de refractione tractabimus: & ma-
nifeſtabimus formam refractionis: & diſtinguemus eius modos: & diuidemus proprietates eius: &
declarabimus, quomodo accidat uiſui in huiuſmodi uiſione. Et primò proponemus fundamenta,
quæ certificant, quicquid dependet ab hac re.
comprehendat uiſibilia, uidelicet ſecundum rectitudinem: ſecundum reflexionem
à terſis corporibus: & ſecundũ refractionẽ ultra diaphana corpora, quæ differunt in
diaphanitate à diaphanitate aeris: & quòd uiſus nihil cõprehẽdit ex uiſibilibus, niſi
aliquo iſtorũ triũ modorũ: & quòd quolibet iſtorũ modorum cõprehendit uiſus uiſi
bilia & omnes res, quæ ſunt in uiſibilibus, & omnibus modis uiſionis, quorũ diſtin-
ctio declarata eſt in ultima differentia ſecundi tractatus. In præcedentibus autem tractatibus decla
ratum eſt, qualiter uiſus comprehendat uiſibilia ſecundum rectitudinem, & ſecundum reflexionẽ:
& oſtendimus diuerſitatem comprehenſionis uiſus ad uiſibilia ſecundum utrumq; iſtorum modo-
rum. Remanet ergo declararare, quomodo uiſus comprehendat uiſibilia ſecundum refractionem
ultra corpora diaphana. Nos autem in iſto tractatu ſolummodo de refractione tractabimus: & ma-
nifeſtabimus formam refractionis: & diſtinguemus eius modos: & diuidemus proprietates eius: &
declarabimus, quomodo accidat uiſui in huiuſmodi uiſione. Et primò proponemus fundamenta,
quæ certificant, quicquid dependet ab hac re.
QVÒD LVX PERTRANSEAT PER DIAPHANA CORPORA SECVN
dum uerticationes linearũ rectarum, & refringatur, cum occurrit cor-
pori, cuius diaphanitas fuerit diuerſa à diaphanitate
corporis, in quo exiſtit. Cap. II.
dum uerticationes linearũ rectarum, & refringatur, cum occurrit cor-
pori, cuius diaphanitas fuerit diuerſa à diaphanitate
corporis, in quo exiſtit. Cap. II.
2. Constructio organi refractionis. 1 p 2.
QVòd lumen quidem tranſeat in aerem, & extendatur ſecundum lineas rectas, declaratũ eſt
in tractatu primo huius operis: [14. 17. 28 n] aer autem eſt unum de corporibus diaphanis:
per aquam autem, uitrũ, & diaphanos lapides lumen tranſit, & extenditur ſecundum lineas
rectas: hoc autem comprehenditur per experientiam. Si quis ergo experiri uoluerit: accipiat lami-
nam ex ære rotundam, cuius diameter nõ ſit minor uno cubito: & ſit ſpiſsitudo eius aliquantulum
fortis: & habeat oras rotundas, perpendiculares ſuper ſuperficiem eius: & ſit altitudo orarum eius
non minor latitudine duorum digitorũ. In medio autem dorſi laminæ ſit aliquod corpus paruum,
columnare, rotundũ, cuius longitudo non minor latitudine trium digitorum: & ſit perpendiculare
ſuper ſuperficiem laminæ. Et ponamus hoc inſtrumentũ in tornatorio, in quo tornant tornarij in-
ſtrumenta cupri, & ponamus alterum dentem tornatorij in medio laminæ, & reliquũ in medio ex-
tremitatis corporis, quod eſt in dorſo laminæ: & radamus reuoluendo hoc inſtrumentum abraſio-
ne uera, quouſq; uerificetur rotunditas orarum ſuarum intus & extrà, & adæquetur ſuperficies inte
rior & exterior, & fiant duæ ſuperficies æquidiſtantes: & abrademus etiam corpus, quod eſt in dor-
ſo, donec fiat rotundum. Cum ergo hoc inſtrumentum fuerit perfectum per abraſionem: ſignemus
in ſuperficie eius interiore duas diametros ſecantes ſe perpendiculariter: & ſunt tranſeũtes per cen
trum eius: deinde ſignemus punctum in baſi oræ inſtrumenti, cuius diſtantia ab extremitate alte-
rius duarum diametrorum ſecantium ſe, eſt latitudo unius digiti: deinde extrahamus exiſto pun-
cto tertiam diametrum tranſeuntem per centrum laminę: quę quidem diameter extendatur in tota
ſuperficie eius: deinde extrahamus à duobus extremis huius diametri duas lineas in ſuperficie oræ
in tractatu primo huius operis: [14. 17. 28 n] aer autem eſt unum de corporibus diaphanis:
per aquam autem, uitrũ, & diaphanos lapides lumen tranſit, & extenditur ſecundum lineas
rectas: hoc autem comprehenditur per experientiam. Si quis ergo experiri uoluerit: accipiat lami-
nam ex ære rotundam, cuius diameter nõ ſit minor uno cubito: & ſit ſpiſsitudo eius aliquantulum
fortis: & habeat oras rotundas, perpendiculares ſuper ſuperficiem eius: & ſit altitudo orarum eius
non minor latitudine duorum digitorũ. In medio autem dorſi laminæ ſit aliquod corpus paruum,
columnare, rotundũ, cuius longitudo non minor latitudine trium digitorum: & ſit perpendiculare
ſuper ſuperficiem laminæ. Et ponamus hoc inſtrumentũ in tornatorio, in quo tornant tornarij in-
ſtrumenta cupri, & ponamus alterum dentem tornatorij in medio laminæ, & reliquũ in medio ex-
tremitatis corporis, quod eſt in dorſo laminæ: & radamus reuoluendo hoc inſtrumentum abraſio-
ne uera, quouſq; uerificetur rotunditas orarum ſuarum intus & extrà, & adæquetur ſuperficies inte
rior & exterior, & fiant duæ ſuperficies æquidiſtantes: & abrademus etiam corpus, quod eſt in dor-
ſo, donec fiat rotundum. Cum ergo hoc inſtrumentum fuerit perfectum per abraſionem: ſignemus
in ſuperficie eius interiore duas diametros ſecantes ſe perpendiculariter: & ſunt tranſeũtes per cen
trum eius: deinde ſignemus punctum in baſi oræ inſtrumenti, cuius diſtantia ab extremitate alte-
rius duarum diametrorum ſecantium ſe, eſt latitudo unius digiti: deinde extrahamus exiſto pun-
cto tertiam diametrum tranſeuntem per centrum laminę: quę quidem diameter extendatur in tota
ſuperficie eius: deinde extrahamus à duobus extremis huius diametri duas lineas in ſuperficie oræ
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib