Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="219"/>
                <arrow.to.target n="marg1515"/>
                <lb/>
              do: dices'ne tu hoc motus ſpecie differre, cum differant per accidens? </s>
              <s>eſt enim vtrobique aſcen­
                <lb/>
              ſus, quòd eſt à centro ad circunferentiam; accidit autem, vt id quod ſuopte nixu ferretur, inde
                <lb/>
              aliqua vi allata declinet; attamen à termino à quo qui eſt infrà, ad terminum ad quem qui eſt
                <lb/>
              ſuprà nihilominus euehatur. </s>
              <s>At ex his aſcenſus exiſtit; cętera ſunt per accidens: itaque ſpe­
                <lb/>
              ciem variare nequeunt. </s>
              <s>Fortè reſpondebis, eum motum eſſe compoſitum; ob
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>cauſſam ſpe­
                <lb/>
              cie differre cum ſimplici. </s>
              <s>Sed enim reſoluetur hæc quoque cauſſa in terminos rectæ lationis: &
                <lb/>
              accidens erit, quòd orbem deſcribat; inde enim diſcriminis cauſſæ petuntur. </s>
              <s>Eodem modo con­
                <lb/>
              tinget, vt manentibus eiſdem terminis in latione & conuerſione
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              ſit ad ſpeciem motus, quem­
                <lb/>
              admodum alicubi aſſumpſit Ariſtoteles. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Ego verò, tametſi arbitror ipſum ſpatia ſola omni cor­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1516"/>
                <lb/>
                <expan abbr="porũ">porum</expan>
              propenſione circunſcripta conſideraſſe,
                <expan abbr="nullamq́">nullamque</expan>
              . </s>
              <s>rationem illius medij quod eſt ſecundùm
                <lb/>
              formam, habuiſſe, & terminos non vt motus ſed vt quantitatis aſſumpſiſſe, ſiue per ſeipſam ſpe­
                <lb/>
              ctauerit magnitudinem, ſeu quòd in cęlo nulla ſit differentia terminorum; cùm omne punctum
                <lb/>
              in circunferentia ſit initium motus & finis; proinde nulla ratione ſpecificę diſtinctionis interce­
                <lb/>
              dente confidenter accepiſſe eos motus, vbi ſint ad terminos eoſdem, non differre: tamen opinor
                <lb/>
              etiam, vbi & animaduertatur propenſio, & accipiantur termini motus, extare item ſpeciei diſcri­
                <lb/>
              men. </s>
              <s>Itaque qui de his permixtim & ſine diſtinctione decernunt, vt mea fert opinio, diſſen­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1517"/>
                <lb/>
              tiunt ab Ariſtotele. </s>
              <s>De altero illo puncto noſtrę quæſtionis eſt item quòd conſideremus, tùm
                <lb/>
              ponant'ne diſcrimen ſpecificum inter motus per ſeipſa naturale & contra naturam; tùm etiam
                <lb/>
              ſint'ne ſpecificę differentiæ, vel potius modi. </s>
              <s>Ac de primo quidem, ſi in motu tractando ſeruari
                <lb/>
              debet illa analogia de qua ſępius egimus; & in motu naturali ad locum propenſio ſubiecto fun­
                <lb/>
              datur, & quod nos ſubiectum facimus, habet illam habilitatem ad motum ſecundùm quam ope­
                <lb/>
              rans moueri dicitur. </s>
              <s>At hoc eſt moueri ſecundùm naturam. </s>
              <s>Proptereà naturale in motu na­
                <lb/>
              ſcitur à propenſione ſubiecti, quinimmo ſignificat ipſam ſubiecti propenſionem. </s>
              <s>Quòd ſi hoc
                <lb/>
              adfert aliquam differentiam ſpecificam motui, non eſt illa extrinſecùs, ſed inſita in motu.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quamobrem nos omneis ſpecificas differentias motus à principiis internis duci defendemus,
                <lb/>
              quippe duobus terminis & ſubiecto. </s>
              <s>Quantum verò eſt de eo, quòd naturale & non naturale
                <lb/>
              ſint differentiæ per ſe an per accidens, ſeu potius modi; non ſine aliqua conditione decerni meo
                <lb/>
              quidem iudicio poteſt. </s>
              <s>Primùm quidem naturale & non naturale, cùm pertineant ad diuerſa
                <lb/>
              rerum genera, ſubſtantiam, quantum, quale, & vbi, quemadmodum motus; non poſſunt eſſe ge­
                <lb/>
              nera, vel differentię ſimpliciter: hæc enim vniuoca eſſe oportet. </s>
              <s>at naturale &
                <expan abbr="">non</expan>
              naturale ſunt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1518"/>
                <lb/>
              communia ad vnum: itaque non genera, vel differentiæ, ſed oppoſita in vniuerſitate entis haben­
                <lb/>
              da ſunt, vt vnum & multa, idem & diuerſum, contingens & neceſſarium. </s>
              <s>Verùm ſicuti motus
                <lb/>
              ſpeciatim ſumitur, & ita vniuocus redditur; ſic naturale ſeorſum ſecundùm ſingulas rationeis
                <lb/>
              accipiatur: adhuc motum ſpectare oportet: aut enim accipitur motus ſimpliciter & formali­
                <lb/>
              ter; aut cum ſubiecto confertur. </s>
              <s>Neque verò ſic accipi volo quod dixi; quaſi motus à ſubiecto
                <lb/>
              ſegregetur: id enim neque mens ipſa poteſt vllo modo præſtare; ſed à ſubiecti conditionibus,
                <lb/>
              quòd ipſius notio non applicet ſeſe ad vllam certam
                <expan abbr="cõditionem">conditionem</expan>
              ſubiecti, vel quòd ipſi inſideat
                <lb/>
              cùm aliqua
                <expan abbr="cõditione">conditione</expan>
              , vel quòd in eo reperiat
                <expan abbr="habilitatẽ">habilitatem</expan>
              , vel quòd omninò pendeat ab externo.
                <lb/>
              </s>
              <s>Si motum ſimpliciter ſpectes, profectò neque ad illius eſſentiam variandam quicquam facient
                <lb/>
              naturale & non naturale; quippe quòd à centro ad circunferentiam ſit ſemper aſcenſus, ſiue is
                <lb/>
              ex natura fuerit, ſiue contra naturam. </s>
              <s>Veruntamen ſi motum cum ſubiecto conferas, aſſero
                <lb/>
              has eſſe differentias per ſe. </s>
              <s>Quapropter non ſemel diſtinguit Ariſtoteles de corporibus ſimpli­
                <lb/>
              cibus, quòd vno hoc, alterum motu oppoſito ſecundùm naturam moueatur; aut quòd eodem
                <lb/>
              motu vnum ex natura moueatur, alterum verò contra naturam. </s>
              <s>Quanuis autem Philoſophus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1519"/>
                <lb/>
              aſsignauerit regulas dignoſcendi ſpecificas differentias à modis & accidentibus, quòd modi per­
                <lb/>
              uagari poſsint vniuerſas ſpecies,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              differentiæ verò nequaquam; ſimiliter quòd oppoſita acci­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1520"/>
                <lb/>
              dentium in eodem ſubiecto reperiri poſsint, vt in Socrate album & nigrum, quorum nihil ab in­
                <lb/>
              genio naturalis & non naturalis abhorrere videatur; quandò pertinet ad omne motuum genus,
                <lb/>
              ſiue ſit latio, ſiue incrementum, & in eorum quaque ſpecie ineſt, vt idem motus & naturalis &
                <lb/>
              non naturalis habeatur. </s>
              <s>hęc quidem ſic ſe habent ad
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              ſimpliciter conſideratum, &, vt aiunt,
                <lb/>
              formaliter: at habita ratione ſubiecti differentiæ ponuntur. </s>
              <s>Quoniam verò poſsis hîc obiicere
                <lb/>
              irritum eſſe Philoſophi præceptum, nam ſemper dicere licebit ea per ſe non eſſe differentias, ſed
                <lb/>
              modos & accidentia; differentias autem eſſe ad ſubiectum: quapropter nil obſtiturum, quomi­
                <lb/>
              nus ob diuerſas habitudineis idem ſit differentia ſimul & modus, vt velox & tardum, ad motum
                <lb/>
              ſimpliciter vt modus, vel accidens, ad ſubiectum verò vt differentia. </s>
              <s>Tum deinde vbi reſpiciant
                <lb/>
              motum ſimpliciter, non eſſe modos, ſed differentias nihilominus, aut ſpecies: quia quod per ſe
                <lb/>
              eſt, eſſentia diſtinguatur ab eo quod eſt per accidens: aliter vna foret ſpecies; vna igitur ratio &
                <lb/>
              cauſſa vna. </s>
              <s>Sic id quod eſt per accidens, & hoc modo
                <expan abbr="">non</expan>
              neceſſarium, degeneraret in id quod
                <lb/>
              eſt per ſe, & neceſſarium contra Peripateticorum placita. </s>
              <s>Quamobrem cùm id quod eſt </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>