239233OPTICAE LIBER VII.
mus has duas ſuperfluitates, & ponemus illas ſuper duas extremitates regulę, ita ut ponamus duas
extremitates ſuperfluitatum ſuper duas extremitates illius, quod remanſit de regula, & applicabi-
mus ſuperficiem extremitatum cum ſuperficie dorſi inſtrumenti: & erit illud, quod ponetur ex u-
traq; duarum ſuperfluitatum ſuper reſiduum regulæ æquale latitudini unius digiti. Hac autem po-
ſitione conſiderata eminebunt duæ ſuperfluitates ſuper duas extremitates regulę. Et ſi perforatum
fuerit illud, quod ſuperfluit de corpore in dorſo inſtrumenti, & immiſſus fuerit in foramen eius ſti-
lus ferreus, qui ipſum prohibeat exire, erit melius. Hoc autem perfecto, perfectum erit inſtrumen-
tum. Deinde accipiat experimentator regulam cupream paruæ latitudinis, cuius latitudo ſit dupla
diametri foraminis, quod eſt in ora inſtrumenti: & cuius ſpiſsitudo ſit æqualis diametro foraminis,
& cuius longitudo non ſit minor medietate cubiti: & uerificabitur regula iſta, donec fiat ualde re-
cta & uera: & fiant ſuperficies elus æquales & æquidiſtantes. Deinde obliquè ſecabimus altera par
te làtitudinem eius, quouſq; finis longitudinis eius contineat cum fine latitudinis eius angulum a-
cutum, ut poſsit ſic facilius declinare & mouere eam quocunq; quis uoluerit: & ponet latitudinem
eius ex alia extremitate perpendicularem ſuper finem longitudinis eius. Deinde diuidemus hanc
latitudinem in duo æqualia, & extrahemus ex loco diuiſionis lineam in ſuperficie faciei regulæ,
quæ extendatur in longitudine eius, & erit perpendicularis ſuper latitudinem eius. Cum ergo hæc
regula fuerit ſuperpoſita ſuperficiei laminæ, erit ſuperficies eius ſuperior in ſuperficie circuli me-
dij trium circulorum figuratorum in interiore ora inſtrumenti. Nam ſpiſsitudo huius regulæ eſt æ-
qualis diametro foraminis, & diameter foraminis eſt æqualis perpendiculari exeunti è centro fo-
raminis, quod eſt in ora inſtrumenti ad ſuperficiem laminæ: quia diameter foraminis eſt æqua-
lis duabus lineis trium linearum paruarum, quæ diſtinctæ ſunt de linea perpendiculari in interio-
re ora inſtrumenti. Cum ergo hæc regula fuerit erecta ſuper oram ipſius, & fuerit ſuperficies latitu-
dinis eius ſuper ſuperficiem laminę: tunc linea deſcripta in medio eius, erit in ſuperficie medij cir-
culi prædicti: quia perpendicularis, quę egreditur à quolibet puncto huius lineę ad finem longitu-
dinis regulę, eſt æqualis perpendiculari, quę egreditur à centro foraminis ad ſuperficiem laminę:
nam utraq; iſtarum perpendicularium eſt æqualis diametro foraminis.
extremitates ſuperfluitatum ſuper duas extremitates illius, quod remanſit de regula, & applicabi-
mus ſuperficiem extremitatum cum ſuperficie dorſi inſtrumenti: & erit illud, quod ponetur ex u-
traq; duarum ſuperfluitatum ſuper reſiduum regulæ æquale latitudini unius digiti. Hac autem po-
ſitione conſiderata eminebunt duæ ſuperfluitates ſuper duas extremitates regulę. Et ſi perforatum
fuerit illud, quod ſuperfluit de corpore in dorſo inſtrumenti, & immiſſus fuerit in foramen eius ſti-
lus ferreus, qui ipſum prohibeat exire, erit melius. Hoc autem perfecto, perfectum erit inſtrumen-
tum. Deinde accipiat experimentator regulam cupream paruæ latitudinis, cuius latitudo ſit dupla
diametri foraminis, quod eſt in ora inſtrumenti: & cuius ſpiſsitudo ſit æqualis diametro foraminis,
& cuius longitudo non ſit minor medietate cubiti: & uerificabitur regula iſta, donec fiat ualde re-
cta & uera: & fiant ſuperficies elus æquales & æquidiſtantes. Deinde obliquè ſecabimus altera par
te làtitudinem eius, quouſq; finis longitudinis eius contineat cum fine latitudinis eius angulum a-
cutum, ut poſsit ſic facilius declinare & mouere eam quocunq; quis uoluerit: & ponet latitudinem
eius ex alia extremitate perpendicularem ſuper finem longitudinis eius. Deinde diuidemus hanc
latitudinem in duo æqualia, & extrahemus ex loco diuiſionis lineam in ſuperficie faciei regulæ,
quæ extendatur in longitudine eius, & erit perpendicularis ſuper latitudinem eius. Cum ergo hæc
regula fuerit ſuperpoſita ſuperficiei laminæ, erit ſuperficies eius ſuperior in ſuperficie circuli me-
dij trium circulorum figuratorum in interiore ora inſtrumenti. Nam ſpiſsitudo huius regulæ eſt æ-
qualis diametro foraminis, & diameter foraminis eſt æqualis perpendiculari exeunti è centro fo-
raminis, quod eſt in ora inſtrumenti ad ſuperficiem laminæ: quia diameter foraminis eſt æqua-
lis duabus lineis trium linearum paruarum, quæ diſtinctæ ſunt de linea perpendiculari in interio-
re ora inſtrumenti. Cum ergo hæc regula fuerit erecta ſuper oram ipſius, & fuerit ſuperficies latitu-
dinis eius ſuper ſuperficiem laminę: tunc linea deſcripta in medio eius, erit in ſuperficie medij cir-
culi prædicti: quia perpendicularis, quę egreditur à quolibet puncto huius lineę ad finem longitu-
dinis regulę, eſt æqualis perpendiculari, quę egreditur à centro foraminis ad ſuperficiem laminę:
nam utraq; iſtarum perpendicularium eſt æqualis diametro foraminis.
3. Radius medio denſiori perpendicularis, irrefract{us} penetrat. 42. p 2. Idem 17 n 1.
CVm ergo experimentator uoluerit experiri tranſitum luminis in aqua per hoc inſtrumen-
tum: accipiet uas rectarum orarum, ut cadum cupreum, aut ollam figulinam, aut conſimile:
& ſit altitudo orarum eius non minor medietate cubiti: & ſit diameter circumferentię eius
non minor diametro inſtrumenti: & adæquentur orę eius, donec ſuperficies, quę tranſit per oras
eius, ſit ſuperficies æqualis: & ponamus in fundo eius corpus diuerſarum partium aut diuerſorum
colorum, ut annulum, aut argentum depictum, aut depingatur in fundo eius pictura manifeſta: de-
inde infundatur aqua clara in uas, donec impleatur: & expectetur donec motus eius quieſcat. Cum
ergo motus eius quieuerit, erigatur aſpiciens, aut ſedeat erectus, & aſpiciat ad uas, & apponat ui-
ſum ſuum corpori, quod eſt in fundo aquę, aut picturę, quę eſt in fundo aquę, donec linea inter ui-
ſum & medium illius corporis aut picturę illius, ſit perpendicularis ſuper ſuperficiem aquę quò ad
ſenſum, & aſpiciat corpus, quod eſt in fundo, aut picturam: tunc inueniet illam eo modo, quo eſt, &
inueniet ordinationem ſuarum partium inter ſe eo modo, quo ordinarentur, ſi aſpiceret illud, cum
uas eſſet uacuum. Hoc autem declarato, certificatur, quòd illud, quod comprehenditur in fundo a-
quæ, cum aſpexerit illud eadem poſitione, qua aſpexit corpus, quòd eſt in fundo aquæ, aut pictu-
ram: comprehenditur ſecundum ordinationem ſuarum partium. Hoc autem certificato, ſi quis uo-
luerit experiri tranſitum lucis: eligat locum, ſuper quem oritur lux ſolis, in quo ponat uas, & obſer-
uet, ut ſuperficies circumferentię uaſis ſit æquidiſtans horizonti: hoc autem poteſt obſeruari hoc
modo: ut ſit circumferentia ſuperficiei aquę æquidiſtans circumferentię uaſis: & ſi intus in uaſè
prope circumferentiam eius fuerit ſignatus circulus, æquidiſtans circumferentię uaſis, erit melius
ad hoc, ut circumferentia ſuperficiei aquę comparetur ad circumferentiam circuli. Deinde expe-
rimentator debet imponere inſtrumentum rotundum intra hoc uas, ita ut duę regulę paruę po-
ſitæ ſuper duo extrema regulæ maioris, ſuperponantur oræ uaſis ex utraque parte: tunc medietas
inſtrumenti, & regula extenſa in longitudine inſtrumenti erunt intra uas: deinde addatur aqua, aut
diminuatur de ea, donec fiat ſuperficies aquę una cum centro inſtrumenti: & ſit aqua clara: deinde
reuoluatur inſtrumentum in circuitu uaſis, donec obumbretur illud, quod eſt intra aquam ex oris
eius: tunc teneatur regula altera manu, & reuoluatur reliqua manu inſtrumentum ſuper ſe in cir-
cuitu centri eius, donec foramen, quod eſt in ora inſtrumenti, ſit oppoſitum corpori ſolis, & tran-
ſeat lumen ſolis per foramen oræ inſtrumenti, & perueniat ad alterum foramen tabulę paruæ, &
tranſeat per illud. Cum ergo pertranſierit forma lucis per duo foramina, perueniet ad fundum a-
quæ: tunc experimentator obſeruabit, ut ſitus lucis in regula de ſecundo foramine, ſit ſitus æqua-
lis: hoc autem ſitu præſeruato, & luce perueniente ad ſuperficiem aquæ, auferat experimentator
manus ſuas ab inſtrumento, & ſtet uel ſedeat erectus, & inſpiciat ad fundum aquæ, ex quarta, cu-
ius oræ ſunt abſciſſę, & ſeruet poſitionem, quam ſeruauerat, cum aſpexerat corpus, quod erat in
fundo aquæ, ut ſit certus, quòd illud, quod uidet, eſt, ſecundum quod eſt: tunc ergo cum intue-
bitur illud, quod eſt intra aquam de ora inſtrumenti: inueniet lumen pertranſiens ex duobus fo-
tum: accipiet uas rectarum orarum, ut cadum cupreum, aut ollam figulinam, aut conſimile:
& ſit altitudo orarum eius non minor medietate cubiti: & ſit diameter circumferentię eius
non minor diametro inſtrumenti: & adæquentur orę eius, donec ſuperficies, quę tranſit per oras
eius, ſit ſuperficies æqualis: & ponamus in fundo eius corpus diuerſarum partium aut diuerſorum
colorum, ut annulum, aut argentum depictum, aut depingatur in fundo eius pictura manifeſta: de-
inde infundatur aqua clara in uas, donec impleatur: & expectetur donec motus eius quieſcat. Cum
ergo motus eius quieuerit, erigatur aſpiciens, aut ſedeat erectus, & aſpiciat ad uas, & apponat ui-
ſum ſuum corpori, quod eſt in fundo aquę, aut picturę, quę eſt in fundo aquę, donec linea inter ui-
ſum & medium illius corporis aut picturę illius, ſit perpendicularis ſuper ſuperficiem aquę quò ad
ſenſum, & aſpiciat corpus, quod eſt in fundo, aut picturam: tunc inueniet illam eo modo, quo eſt, &
inueniet ordinationem ſuarum partium inter ſe eo modo, quo ordinarentur, ſi aſpiceret illud, cum
uas eſſet uacuum. Hoc autem declarato, certificatur, quòd illud, quod comprehenditur in fundo a-
quæ, cum aſpexerit illud eadem poſitione, qua aſpexit corpus, quòd eſt in fundo aquæ, aut pictu-
ram: comprehenditur ſecundum ordinationem ſuarum partium. Hoc autem certificato, ſi quis uo-
luerit experiri tranſitum lucis: eligat locum, ſuper quem oritur lux ſolis, in quo ponat uas, & obſer-
uet, ut ſuperficies circumferentię uaſis ſit æquidiſtans horizonti: hoc autem poteſt obſeruari hoc
modo: ut ſit circumferentia ſuperficiei aquę æquidiſtans circumferentię uaſis: & ſi intus in uaſè
prope circumferentiam eius fuerit ſignatus circulus, æquidiſtans circumferentię uaſis, erit melius
ad hoc, ut circumferentia ſuperficiei aquę comparetur ad circumferentiam circuli. Deinde expe-
rimentator debet imponere inſtrumentum rotundum intra hoc uas, ita ut duę regulę paruę po-
ſitæ ſuper duo extrema regulæ maioris, ſuperponantur oræ uaſis ex utraque parte: tunc medietas
inſtrumenti, & regula extenſa in longitudine inſtrumenti erunt intra uas: deinde addatur aqua, aut
diminuatur de ea, donec fiat ſuperficies aquę una cum centro inſtrumenti: & ſit aqua clara: deinde
reuoluatur inſtrumentum in circuitu uaſis, donec obumbretur illud, quod eſt intra aquam ex oris
eius: tunc teneatur regula altera manu, & reuoluatur reliqua manu inſtrumentum ſuper ſe in cir-
cuitu centri eius, donec foramen, quod eſt in ora inſtrumenti, ſit oppoſitum corpori ſolis, & tran-
ſeat lumen ſolis per foramen oræ inſtrumenti, & perueniat ad alterum foramen tabulę paruæ, &
tranſeat per illud. Cum ergo pertranſierit forma lucis per duo foramina, perueniet ad fundum a-
quæ: tunc experimentator obſeruabit, ut ſitus lucis in regula de ſecundo foramine, ſit ſitus æqua-
lis: hoc autem ſitu præſeruato, & luce perueniente ad ſuperficiem aquæ, auferat experimentator
manus ſuas ab inſtrumento, & ſtet uel ſedeat erectus, & inſpiciat ad fundum aquæ, ex quarta, cu-
ius oræ ſunt abſciſſę, & ſeruet poſitionem, quam ſeruauerat, cum aſpexerat corpus, quod erat in
fundo aquæ, ut ſit certus, quòd illud, quod uidet, eſt, ſecundum quod eſt: tunc ergo cum intue-
bitur illud, quod eſt intra aquam de ora inſtrumenti: inueniet lumen pertranſiens ex duobus fo-
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib