Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.010869">
                <pb pagenum="593" xlink:href="016/01/240.jpg"/>
              æqualis. </s>
              <s id="s.010870">Quadrilaterum quod illi inſcribitur,
                <lb/>
              duos angulos ex aduerſo collocatos, duobus
                <lb/>
              rectis æquales ſemper habet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010871">Duóque eiuſdem rectangula ex oppoſi­
                <lb/>
              tis lateribus conſtantia, rectangulo diame­
                <lb/>
              trorum quadrilateri pariter accepta ſunt
                <lb/>
              æqualia. </s>
              <s id="s.010872">Quadrilateri verò quòd circulo
                <lb/>
              circumſcribitur, duo latera oppoſita duobus
                <lb/>
              reliquis ſibi inuicem oppoſitis ſunt æqua­
                <lb/>
              lia. </s>
              <s id="s.010873">Eſt verò capaciſſima figurarum pro am­
                <lb/>
              bitus ratione. </s>
              <s id="s.010874">Omnéſque figuræ in eo con­
                <lb/>
              tentæ, capaciſſimæ earum quæ ſub eiſdem
                <lb/>
              lateribus contineri poſſunt: figuræ verò in
                <lb/>
              illo æquilatere etiam ſunt æquiangulæ. </s>
              <s id="s.010875">Pun­
                <lb/>
              ctum habet in medio, à quo omnes lineæ,
                <lb/>
              vſque ad circumferentiam ductæ, æquales
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s id="s.010876">Si extra ipſum punctus figatur, lineæ
                <lb/>
              quotquot ad aduerſam circumferentiæ par­
                <lb/>
              tem ducentur, ductæ in partem exteriorem
                <lb/>
              rectangulum efficient æquale quadrato con­
                <lb/>
              tingentis ex eodem puncto. </s>
              <s id="s.010877">Quod ſi diame­
                <lb/>
              ter producatur extrà quantumlibet, alia ve­
                <lb/>
              rò diametro in centro ſecetur ad rectos, ex
                <lb/>
              huius fine diuiſa portione quarta circumfe­
                <lb/>
              rentiæ in quotquot æquales partes, per ea­
                <lb/>
              rum vltimam recta ducatur ad eam quæ ex­
                <lb/>
              terius in directo diametri adiacet, erit ipſa
                <lb/>
              diametro adiacens æqualis omnibus rectis
                <lb/>
              ex diuiſionum periferiæ punctis ductis per­
                <lb/>
              pendicularibus in ſubiectam diametrum, vſ­
                <lb/>
              que ad aduerſam circumferentiæ partem,
                <lb/>
              quæ quidem lineæ omnes, vt palam eſt dia­
                <lb/>
              metro, quæ exterius eſt productæ æquidi­
                <lb/>
              ſtant. </s>
              <s id="s.010878">Quod ſi ab eadem extremitate diame­
                <lb/>
              tros lineæ quotquot, ſeu intrà, ſeu extrà, ad
                <lb/>
              adiacentem quidam extrà, ad circumferen­
                <lb/>
              tiæ verò partem alteram intrà ducantur,
                <lb/>
              erunt in exterioribus rectangula ex tota li­
                <lb/>
              nea in partem intercluſam periferia circuli
                <lb/>
              & in interioribus ex tota in partem reliqua
                <lb/>
              diametro ad rectos ſtante intercluſam qua­
                <lb/>
              drato circulo inſcripto ſemper æqualia. </s>
              <s id="s.010879">Quę
                <arrow.to.target n="marg1525"/>
                <lb/>
              verò circulo, hyperboli, & defectioni com­
                <lb/>
              munes ſunt, hæ ſunt. </s>
              <s id="s.010880">Ducta ex contingente
                <lb/>
              perpendicularis ſuper diametrum iacentem
                <lb/>
              in directo puncti, ex quo contingens ducta
                <lb/>
              eſt, partes diametros ſub eadem proportione
                <lb/>
              diuidit, ſub qua tota linea ex puncto è quo
                <lb/>
              contingens producta eſt ad centrum circuli
                <lb/>
              veniens, vſque ad alteram circumferentiæ
                <lb/>
              partem, ad partem exteriorem ſe habet. </s>
              <s id="s.010881">Se­
                <lb/>
              midiametros quoque proportione media eſt,
                <lb/>
              inter eam quæ à centro ad punctum exte­
                <lb/>
              rius, & eam quę à centro ad locum vbi cadit
                <lb/>
              perpendicularis ex loco contingentis ſuper
                <lb/>
              eandem diametrum. </s>
              <s id="s.010882">Cùm verò à terminis
                <lb/>
              diametri duæ contingentes ducuntur, ab eiſ­
                <lb/>
              dem verò punctis per idem punctum cir­
                <lb/>
              cumferentiæ mutuò ad alteram contingen­
                <lb/>
              tem, erit quod ſub partibus contingentium
                <lb/>
              his poſtremis lineis terminatarum rectan­
                <lb/>
              gulum continetur æquale quadrato dia­
                <lb/>
              metri.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1526"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010883">
                <margin.target id="marg1525"/>
              Circulo, &
                <lb/>
              hyperboli, ac
                <lb/>
              defectioni
                <lb/>
              communes
                <lb/>
              proprietates.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.010884">
                <margin.target id="marg1526"/>
              Corporum
                <lb/>
              creatio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010885">Cùm ſemicirculus fixa diametro circum­
                <lb/>
              ducitur donec ad locum ſuum redeat, fit cor­
                <lb/>
              pus quod Sphæra vocatur. </s>
              <s id="s.010886">Quòd ſi ſit por­
                <lb/>
              tio ſemicirculo minor, fit corpus ouo ſimile,
                <lb/>
              quódque ouale dici poteſt. </s>
              <s id="s.010887">A maiore autem
                <lb/>
              portione factum nomen non habet. </s>
              <s id="s.010888">Sed ſi
                <lb/>
              rectangulum quadrilaterum eodem modo
                <lb/>
              circumducatur, fit cylindrus, quem colum­
                <lb/>
              nam appellare licet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010889">At ſi rectangulus trigonus eodem modo
                <lb/>
              altero laterum rectum angulum continen­
                <lb/>
              tium fixo, reliquo ſuper planum extenſo, fit
                <lb/>
              conus rectus, ſeu pyramis. </s>
              <s id="s.010890">Huius tres ſunt
                <lb/>
              ſpecies, iuxta laterum rectum angulum con­
                <lb/>
              tinentium totidem differentias. </s>
              <s id="s.010891">Nam ſi la­
                <lb/>
              tera ſint æqualia, fit rectus rectangulus co­
                <lb/>
              nus. </s>
              <s id="s.010892">Si maius quod fixum eſt latus, acutus
                <lb/>
              rectus conus. </s>
              <s id="s.010893">Quòd ſi maius ſit latus quod
                <lb/>
              circumuoluitur, fit rectus obtuſus conus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.010894">Rectum conum voco ad differentiam illo­
                <lb/>
              rum, quorum inclinata eſt ſummitas, nec ba­
                <lb/>
              ſis circulus eſt. </s>
              <s id="s.010895">Omnis igitur coni recti pri­
                <lb/>
              mùm baſis eſt circulus, quo plano inſidet,
                <lb/>
              ſeu obtuſus, ſeu rectangulus ſit, ſeu acutus,
                <lb/>
              oxygoniuſve. </s>
              <s id="s.010896">Punctus autem coni ſupremus,
                <lb/>
              vertex dicitur. </s>
              <s id="s.010897">Ex vertice ad centrum baſis
                <lb/>
              ducta, vocatur coni axis. </s>
              <s id="s.010898">Quòd ſi ſuper axem
                <lb/>
              conus plana ſuperficie, ſeu plano (vt breuius
                <lb/>
              dicam) diuidatur, figura ex plano, quæ intra
                <lb/>
              conum continetur, ſemper eſt iſoſceles trian­
                <lb/>
              gulus, quem axis coni ſemper per æqualia
                <lb/>
              in duos trigonos diuidit: quorum quilibet eſt
                <lb/>
              orthogonius: æquilaterus verò æqualis, &
                <lb/>
              æquiangulus triangulo illi à quo conus fa­
                <lb/>
              bricatus eſt. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010899">In prima igitur figura ſit orthogonius tri­
                <lb/>
              gonus ADC, ex cuius circumductu fiat co­
                <lb/>
              nus rectus A B C, cuius baſis eſt circulus
                <lb/>
              BECF, ex illius centro D A linea, quæ fuit
                <lb/>
              latus fixum trigoni, vocatur axis coni, eiúſ­
                <lb/>
              que extremitas ſuperior punctus, videlicet
                <lb/>
              A vocatur vertex coni. </s>
              <s id="s.010900">Si igitur planum di­
                <lb/>
              uidat conum ſuper axe AD, pars plani ABC
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.240.1.jpg" xlink:href="016/01/240/1.jpg" number="95"/>
                <lb/>
              intra conum contenta, erit triangulus iſoſ­
                <lb/>
              celes A B C quem palam diuidere conum
                <lb/>
              per æqualia. </s>
              <s id="s.010901">Ipſum verò triangulum ab
                <lb/>
              axe coni AD, diuidi in duos triangulos or­
                <lb/>
              thogonios A D B, & A C D, quorum qui­
                <lb/>
              libet æqualis eſt æquilaterúſque, atque
                <lb/>
              æquiangulus trigono A D C primo, ex cu­
                <lb/>
              ius circumductu factus eſt conus. </s>
              <s id="s.010902">Si igitur
                <lb/>
              latus A D, æquale ſit lateri DC, vocabitur
                <lb/>
              conus rectus rectangulus: & ſi A D maior
                <lb/>
              eſt DC, vocabitur conus acutus rectus: &
                <lb/>
              AD ſit minor DC, vocabitur conus rectus
                <lb/>
              obtuſus. </s>
              <s id="s.010903">Quanquam hæc diuiſio fermè ſit ſu­
                <lb/>
              perflua: nam quæcunque dicuntur, com­
                <lb/>
              munia erunt omni cono, dummodo re­
                <lb/>
              ctus ſit, ſeu ſit rectangulus, ſeu acutus, ſeu
                <lb/>
              obtuſus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.010904">Cum verò conus rectus (deinceps
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
              bre­
                <arrow.to.target n="marg1527"/>
                <lb/>
              uitatis cauſa conum dixiſſe ſufficiat,
                <expan abbr="quãdo-">quando-</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>