Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium
page |< < (189) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="189" file="0241" n="241" rhead="PARS TERTIA."/>
            cta pertinentes; </s>
            <s xml:space="preserve">cum in compoſitione plurium ſemper utique cre-
              <lb/>
            ſcat multitudo, & </s>
            <s xml:space="preserve">diverſitas caſuum. </s>
            <s xml:space="preserve">Sed hæc innuiſſe ſit ſatis.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">413. </s>
            <s xml:space="preserve">Ubi confringitur maſſa aliqua, & </s>
            <s xml:space="preserve">dividitur in duas par-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0241-01" xlink:href="note-0241-01a" xml:space="preserve">Cur partes ſe
                <unsure/>
              -
                <lb/>
              lidi fracti ad
                <lb/>
              ſe invicem ap-
                <lb/>
              preſſæ non ac-
                <lb/>
              quirant cohæ-
                <lb/>
              ſionempriorem,
                <lb/>
              ratio in Theo-
                <lb/>
              ria Newtonia-
                <lb/>
              na.</note>
            tes, quæ prius tenaciſſime inter ſe cohærebant, ſi iterum illæ
              <lb/>
            partes adducantur ad ſe invicem; </s>
            <s xml:space="preserve">cohæſio prior non redit, ut-
              <lb/>
            cunque apprimantur. </s>
            <s xml:space="preserve">Ejus rei ratio apud Newtonianos eſt,
              <lb/>
            quod in illa diviſione non æque divellantur ſimul omnes par-
              <lb/>
            ticulæ, ut textus remaneat idem, qui prius: </s>
            <s xml:space="preserve">ſed prominenti-
              <lb/>
            bus jam multis, harum in reſtitutione contactus impediat, ne
              <lb/>
            ad contactum deveniant tam multæ particulæ, quam multæ
              <lb/>
            prius ſe mutuo contingebant, & </s>
            <s xml:space="preserve">quam multis opus eſſet ad
              <lb/>
            hoc, ut cohæſio fieret iterum ſatis firma: </s>
            <s xml:space="preserve">at ubi ſatis læviga-
              <lb/>
            tæ binæ ſuperficies ad ſe invicem apprimantur, ſentiri primo
              <lb/>
            reſiſtentiam ingentem dicunt, donec apprimuntur: </s>
            <s xml:space="preserve">ſed ubi ſe-
              <lb/>
            mel ſatis appreſſæ ſint, cohærere multis vicibus majore vi,
              <lb/>
            quam ſit pondus aeris comprimentis; </s>
            <s xml:space="preserve">quia antequam devenia-
              <lb/>
            tur ad eos contactus, haberi debet repulſiva vis ingens, quam
              <lb/>
            in majoribus diſtantiis, ſed adhuc exiguis, agnovit Newtonus
              <lb/>
            ipſe, cui cum deinde ſuccedat in minoribus vis attractiva, quæ
              <lb/>
            in contactu evadat maxima, & </s>
            <s xml:space="preserve">in lævigato marmore ſatis
              <lb/>
            multi contactus obtineantur ſimul; </s>
            <s xml:space="preserve">idcirco deinde ſatis vali-
              <lb/>
            dam cohæſionem conſequi.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">414. </s>
            <s xml:space="preserve">Quidquid ipſi de contactibus dicunt, id in mea Theo-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0241-02" xlink:href="note-0241-02a" xml:space="preserve">Ejuſdem ratio
                <lb/>
              in hac Theoria.</note>
            ria dicitur æque de ſatis validis cohæſionis limitibus. </s>
            <s xml:space="preserve">In ſca-
              <lb/>
            bra ſuperficie ſatis multæ prominentes particulæ progreſſæ ul-
              <lb/>
            tra limites, in quibus ante ſibi cohærebant, repulſionem ha-
              <lb/>
            bent ejuſmodi, quæ impediat acceſſum reliquarum ad limites
              <lb/>
            illos ipſos, in quibus fuerant ante divulſionem. </s>
            <s xml:space="preserve">Inde fit, ut
              <lb/>
            ibi nimis paucæ ſimul reduci poſſint ad cohæſionem particulæ,
              <lb/>
            dum in lævigatis corporibus adducuntur ſimul ſatis multæ.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Ubi autem duo marmora, vel duo quæcunque ſatis ſolida cor-
              <lb/>
            pora, bene complanata, & </s>
            <s xml:space="preserve">lævigata ſola appreſſione cohæſe-
              <lb/>
            runt invicem, illa quidem admodum facile divelluntur; </s>
            <s xml:space="preserve">ſi una
              <lb/>
            fuperficies per alteram excurrat motu ipſis ſuperficiebus pa-
              <lb/>
            rallelo; </s>
            <s xml:space="preserve">licet motu ad ipſas ſuperficies perpendiculari uſque
              <lb/>
            adeo difficulter diſtrahi poſſint: </s>
            <s xml:space="preserve">quia particulæ eo motu paral-
              <lb/>
            lelo delatæ, quæ adhuc ſunt procul a marginibus partium con-
              <lb/>
            gruentium, vires ſentiunt hinc, & </s>
            <s xml:space="preserve">inde a particulis lateralibus,
              <lb/>
            a quibus fere æquidiſtant, fere æquales, adeoque ſentitur reſi-
              <lb/>
            ſtentia earum attractionum tantummodo, quas in ſe invicem
              <lb/>
            exercent marginales particulæ, dum augent diſtantias limitum: </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            nam mihi citra limitem quenvis cohæſionis eſt repulſio, ultra
              <lb/>
            vero attractio; </s>
            <s xml:space="preserve">licet ipſi deinde adhuc aliæ & </s>
            <s xml:space="preserve">attractiones, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            repulſiones poſſint ſuccedere. </s>
            <s xml:space="preserve">Ubi autem perpendiculariter di-
              <lb/>
            ſtrahuntur, debet omnium ſimul limitum reſiſtentia vinci.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">415. </s>
            <s xml:space="preserve">Nec vero idem accidit, ubi marmora integra, & </s>
            <s xml:space="preserve">nun-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0241-03" xlink:href="note-0241-03a" xml:space="preserve">Diſcrimen maſ-
                <lb/>
              ſæ primigeniæ,
                <lb/>
              a binis fruſtis
                <lb/>
              etiam lævigatis</note>
            quam adhuc diviſa, inter ſe cohærent; </s>
            <s xml:space="preserve">tum enim fibræ
              <lb/>
            poſſunt eſſe multæ, quarum particulæ adhuc in </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>