COMMENTARIVS.
Celonium quod & Tellenon apud Latinos appella
tur, machina quædam eſt ad commodius haurien
dam aquam ex puteis, vt frequenter viſitur in hor
tis. Conſtat autem ex tigno quodam prægrandi, quod iux
ta puteos erigitur, ac validè obfirmatur, & ex tranſuerſario
quodam alio ligno tenuiori, quod ſuperiori parti illius tan
quam furculæ per ſui quaſi medium incumbens, in altero
extremo funem habet appenſum cum aquario vaſe; in altero
verò, appoſito pondere prægrauatur, vt ſurſum, ac deorſum
facili negocio pro olitoris arbitrio valeat commoueri. Vſus
namque huius machinæ eſt, vt manu funis apprehenſus vnà cum
vaſe, quod ſuſtinet, in puteum demittatur quouſque vas in
aquam immergatur, reclinato ſcilicet ligni extremo cui funis
alligatur. Deinde puſilla vi adhibita ob præponderantiam al
terius extremi, quod onere preſſum deſcendit, ac alterum co
git aſcendere, ipſummet vas aqua plenum ſuſtollatur, & ex
trahatur. Quamuis enim vas ipſum aqua repletum, deſcriptoque
ab extremo propendens ex ſe æquiponderare ſoleat oneri,
quod alteri extremo adiungitur, vix tamen vel modicè ma
nu adiuuante eleuatum ſtatim ab onere prædicto vincitur,
ac ſuperatur: non ſecus ac lanx libræ in æquilibrio conſtitu
tæ ab æquali pondere alterius lancis, ſi vel tenuiter manu
aliqua ſuſtollatur.
tur, machina quædam eſt ad commodius haurien
dam aquam ex puteis, vt frequenter viſitur in hor
tis. Conſtat autem ex tigno quodam prægrandi, quod iux
ta puteos erigitur, ac validè obfirmatur, & ex tranſuerſario
quodam alio ligno tenuiori, quod ſuperiori parti illius tan
quam furculæ per ſui quaſi medium incumbens, in altero
extremo funem habet appenſum cum aquario vaſe; in altero
verò, appoſito pondere prægrauatur, vt ſurſum, ac deorſum
facili negocio pro olitoris arbitrio valeat commoueri. Vſus
namque huius machinæ eſt, vt manu funis apprehenſus vnà cum
vaſe, quod ſuſtinet, in puteum demittatur quouſque vas in
aquam immergatur, reclinato ſcilicet ligni extremo cui funis
alligatur. Deinde puſilla vi adhibita ob præponderantiam al
terius extremi, quod onere preſſum deſcendit, ac alterum co
git aſcendere, ipſummet vas aqua plenum ſuſtollatur, & ex
trahatur. Quamuis enim vas ipſum aqua repletum, deſcriptoque
ab extremo propendens ex ſe æquiponderare ſoleat oneri,
quod alteri extremo adiungitur, vix tamen vel modicè ma
nu adiuuante eleuatum ſtatim ab onere prædicto vincitur,
ac ſuperatur: non ſecus ac lanx libræ in æquilibrio conſtitu
tæ ab æquali pondere alterius lancis, ſi vel tenuiter manu
aliqua ſuſtollatur.
His itaque non aliter ſe habentibus, quærit hic Ariſtote
les, cur ad huiuſmodi machinam facilius promouendam, &
& aquam eius motione exhauriendam, onus oneri adiunga
tur, plumbum nimirum, aut lapidem apponendo in alte
ro extremo tranſuerſarij ligni, cum alioquin tota ipſa ma
china ſit per ſe grauis, ac præſertim idemmet tranſuer
ſarium lignum, quod adhuc prægrauatur pondere vaſis ap
penſi, ſiue vacui, ſiue repleti. Difficilius namque eſt mo
uere machinam grauiorem, quàm leuiorem. Quamob
rem ſit in deſcripta Tellenonis figura A B C D tignum
les, cur ad huiuſmodi machinam facilius promouendam, &
& aquam eius motione exhauriendam, onus oneri adiunga
tur, plumbum nimirum, aut lapidem apponendo in alte
ro extremo tranſuerſarij ligni, cum alioquin tota ipſa ma
china ſit per ſe grauis, ac præſertim idemmet tranſuer
ſarium lignum, quod adhuc prægrauatur pondere vaſis ap
penſi, ſiue vacui, ſiue repleti. Difficilius namque eſt mo
uere machinam grauiorem, quàm leuiorem. Quamob
rem ſit in deſcripta Tellenonis figura A B C D tignum