Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

List of thumbnails

< >
241
241 (235)
242
242 (236)
243
243 (237)
244
244 (238)
245
245 (239)
246
246 (240)
247
247 (241)
248
248 (242)
249
249 (243)
250
250 (244)
< >
page |< < (237) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div557" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s16812" xml:space="preserve">
              <pb o="237" file="0243" n="243" rhead="OPTICAE LIBER VII."/>
            prima experimentatione, tranſit etiam per punctum, quod eſt in medio uitri ſecũdi.</s>
            <s xml:id="echoid-s16813" xml:space="preserve"> Deinde opor-
              <lb/>
            tet experimentatorem euellere ſecundũ uitrum, & experiri tertium, & ſic de cęteris uſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s16814" xml:space="preserve"> ad ultimũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16815" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Patebit ergo experimẽtatione hac, quòd lux quæ tranſit per centra duorum foraminũ, perueniens
              <lb/>
            ad ſuperficiẽ regulæ, tranſit per centra ſuperficierũ uitrorum omniũ poſitorum ſuper ſuperficiẽ la-
              <lb/>
            minæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16816" xml:space="preserve"> Manifeſtũ eſt ergo, quòd ſit in rectitudine lineæ tranſeuntis per centra duorũ foraminum:</s>
            <s xml:id="echoid-s16817" xml:space="preserve"> &
              <lb/>
            lux, quæ tranſit per centra duorũ foraminum in experimentatione omniũ uitrorum, extenditur in
              <lb/>
            rectitudine lineæ continuantis centra duorũ foraminum.</s>
            <s xml:id="echoid-s16818" xml:space="preserve"> Manifeſtũ eſt ergo, quòd lux, quæ tranſit
              <lb/>
            per lineã rectam, tranſeuntẽ per cẽtra duorũ foraminũ, tranſit etiã per centra ſuperficierũ uitrorũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16819" xml:space="preserve">
              <lb/>
            Ex quo patet, quòd lux tranſit in corpus uitri, in quo extenditur, poſtquã tranſit, ſecundũ lineas re-
              <lb/>
            ctas:</s>
            <s xml:id="echoid-s16820" xml:space="preserve"> & quòd lux, quæ tranſit per centra duorũ foraminum, extenditur etiã in corpus uitri ſecũdum
              <lb/>
            rectitudinem lineæ, per quam extendebatur in aere, antequam pertranſiret uitrum:</s>
            <s xml:id="echoid-s16821" xml:space="preserve"> & illa linea, per
              <lb/>
            quam extenditur lux in aere, eſt perpẽdicularis ſuper ſuperficiẽ uitri oppoſitã foramini [per 8 p 11.</s>
            <s xml:id="echoid-s16822" xml:space="preserve">]
              <lb/>
            Nam linea, quæ tranſit per centra duorũ foraminum, eſt æquidiſtans diametro laminæ, quę eſt per-
              <lb/>
            pendicularis ſuper primam ſuperficiem ſuperficierum uitrorum:</s>
            <s xml:id="echoid-s16823" xml:space="preserve"> quia eſt perpẽdicularis ſuper dif-
              <lb/>
            ferentiam communem inter ſuperficiem uitri, & ſuperficiem laminæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16824" xml:space="preserve"> Item accipiat experimẽtator
              <lb/>
            medietatem ſphęræ uitreæ mundæ claræ, ut cryſtallinæ, cuius ſemidiameter ſit minor diſtantia in-
              <lb/>
            ter tabulam & centrum laminæ, & inueniat centrum baſis eius, ſuper quod ſignet lineam ſubtilem
              <lb/>
            cum incauſto:</s>
            <s xml:id="echoid-s16825" xml:space="preserve"> poſtea ſeparet ex hac linea ex parte centri baſis, quod eſt centrũ ſphæræ, lineã æqua-
              <lb/>
            lem diametro foraminis, quod eſt in ora inſtrumẽti:</s>
            <s xml:id="echoid-s16826" xml:space="preserve"> erit ergo hæc linea æqualis lineæ, quæ eſt inter
              <lb/>
            centrũ foraminis, quod eſt in ora inſtrumẽti, quæ eſt perpẽdicularis ſuper ſu-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0243-01" xlink:href="fig-0243-01a" number="211">
                <image file="0243-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/figures/0243-01"/>
              </figure>
            perficiem laminæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16827" xml:space="preserve"> Deinde ſtatuamus ſuper extremitatẽ lineæ ſeparatæ à dia-
              <lb/>
            metro lineã perpendicularem, & extrahamus illam in utramq;</s>
            <s xml:id="echoid-s16828" xml:space="preserve"> partẽ:</s>
            <s xml:id="echoid-s16829" xml:space="preserve"> deinde
              <lb/>
            ſecemus uitrum ſuper hác lineam in confrictorio uel in tornatorio, donec lo
              <lb/>
            cus ſectionis fiat ſuperficies æqualis, & perpendicularis ſuper ſuperficiẽ baſis
              <lb/>
            ſemicirculi, & mẽſuremus angulũ, qui eſt inter duas ſuperficies, per angulũ rectum factũ ex cupro,
              <lb/>
            donec uerificetur ſuperficies iſta:</s>
            <s xml:id="echoid-s16830" xml:space="preserve"> & tunc differentia communis huic ſuperficiei & ſuperficiei baſis
              <lb/>
            ſphęræ erit linea recta:</s>
            <s xml:id="echoid-s16831" xml:space="preserve"> & linea copulans centrũ ſphęræ cum hac linea, erit perpẽdicularis ſuper ſu-
              <lb/>
            perficiem factã:</s>
            <s xml:id="echoid-s16832" xml:space="preserve"> poſtea ſumatur in medio huius lineæ, quę eſt cõmunis differentia, particula parua,
              <lb/>
            quæ eſt ſignũ medij eius.</s>
            <s xml:id="echoid-s16833" xml:space="preserve"> Hoc completo, poliatur uitrũ uehemẽtiſsimè, & ponatur ſuper ſuperficiẽ
              <lb/>
            laminæ, & gibboſitas eius ſit ex parte foraminũ, & ſit pars facta in uitro ſuper ſuperficiẽ laminæ, &
              <lb/>
            ſuperponatur linea recta, quæ eſt cõmunis differentia duabus ſuperficiebus æqualibus, quę ſunt in
              <lb/>
            uitro, ſuper lineã ſcilicet ſignatã in lamina, ſecantẽ diametrũ perpendiculariter, & ponatur medium
              <lb/>
            lineæ ſuper centrũ laminæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16834" xml:space="preserve"> Hac ergo poſitione præſeruata, applicetur uitrum laminæ applicatione
              <lb/>
            fixa:</s>
            <s xml:id="echoid-s16835" xml:space="preserve"> deinde ponamus regulã ſubtilem ſuper ſuperficiẽ inſtrumẽti, ſicut ponebamus in experimẽta-
              <lb/>
            tione uitrorũ cubicorũ, & ponamus ſuperficiẽ regulæ, in qua eſt linea recta latitudinis, ſit ex parte
              <lb/>
            uitri, & prope illud:</s>
            <s xml:id="echoid-s16836" xml:space="preserve"> deinde ponatur inſtrumentũ in prædictũ uas:</s>
            <s xml:id="echoid-s16837" xml:space="preserve"> & ponatur uas in ſole, uacuũ ſine
              <lb/>
            aqua:</s>
            <s xml:id="echoid-s16838" xml:space="preserve"> & moueatur inſtrumentũ, donec lux ſolis trãſeat per duo foramina:</s>
            <s xml:id="echoid-s16839" xml:space="preserve"> & ſit ſitus lucis de ſecun-
              <lb/>
            do foramine ſitus mediocris, & intueatur experimẽtator regulã:</s>
            <s xml:id="echoid-s16840" xml:space="preserve"> & inueniet lucẽ tranſeuntẽ ք duo
              <lb/>
            foramina, ſuք ſuperficiẽ regulæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s16841" xml:space="preserve"> deinde applicet ſtilũ ſuperiori foramini, & ponat extremitatẽ ſtili
              <lb/>
            ſuք centrũ foraminis, & intueatur lucẽ, quę eſt in regula:</s>
            <s xml:id="echoid-s16842" xml:space="preserve"> tũc inueniet umbrã extremitatis ſtili apud
              <lb/>
            centrũ lucis:</s>
            <s xml:id="echoid-s16843" xml:space="preserve"> dein de auferat ſtilũ, & redibit lux ad ſuũ locum.</s>
            <s xml:id="echoid-s16844" xml:space="preserve"> Poſtea applicet ſtilũ ad ſecundũ fora-
              <lb/>
            men, & ponat extremitatẽ eius apud centrũ ſecundũ, & intueatur lucẽ, quę eſt in regula:</s>
            <s xml:id="echoid-s16845" xml:space="preserve"> tũc inue-
              <lb/>
            niet umbrá extremitatis ſtili apud centrũ lucis.</s>
            <s xml:id="echoid-s16846" xml:space="preserve"> Poſtea ponat extremitatẽ ſtili apud centrũ baſis ui-
              <lb/>
            tri (quod eſt centrũ ſphęræ) & intueatur lucẽ, quę eſt ſuք regulã:</s>
            <s xml:id="echoid-s16847" xml:space="preserve"> inueniet umbrã extremitatis ſtili
              <lb/>
            ſuper centrũ lucis.</s>
            <s xml:id="echoid-s16848" xml:space="preserve"> Deinde ponat ſtilũ in medio lucis, quæ eſt ſuք conuexũ uitri oppoſiti foramini
              <lb/>
            ſecũdo, quod eſt propè illud, & intueatur lucẽ, quę eſt ſuper regulã:</s>
            <s xml:id="echoid-s16849" xml:space="preserve"> & inueniet umbrã extremitatis
              <lb/>
            ſtili apud centrũ lucis.</s>
            <s xml:id="echoid-s16850" xml:space="preserve"> Ex quo patet, quòd lux, quę tranſit per centra duorũ foraminũ, trãſit etiã per
              <lb/>
            centrũ baſis uitri, & per mediũ ſuperficiei lucis, quę eſt in cõuexo uitri.</s>
            <s xml:id="echoid-s16851" xml:space="preserve"> Manifeſtũ eſt igitur qđ lux,
              <lb/>
            quę trãſit in corpus uitri, extẽditur ſecundũ rectitudinẽ lineę trãſeuntis per cẽtra duorũ foraminũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s16852" xml:space="preserve">
              <lb/>
            hęc aũt linea eſt diameter ſphęræ uitreæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16853" xml:space="preserve"> Nã perpẽdicularis exiens à cẽtro baſis uitri ad laminã, eſt
              <lb/>
            æqualis diametro foraminis:</s>
            <s xml:id="echoid-s16854" xml:space="preserve"> diameter autẽ foraminis eſt æqualis perpẽdiculari exeunti à cẽtro fo-
              <lb/>
            raminis ad ſuperficiẽ laminę:</s>
            <s xml:id="echoid-s16855" xml:space="preserve"> ergo perpẽdicularis à cẽtro foraminis baſis uitri ſuք ſuperficiẽ lami-
              <lb/>
            næ, eſt æqualis perpẽdiculari exeũti à cẽtro foraminis ad ſuperficiẽ laminę:</s>
            <s xml:id="echoid-s16856" xml:space="preserve"> & hæ duę perpẽdicula-
              <lb/>
            res cadũt ſuper diametrũ laminę.</s>
            <s xml:id="echoid-s16857" xml:space="preserve"> Linea ergo, quę trãſit per cẽtra duorũ foraminũ, ſi fuerit extẽſa in
              <lb/>
            rectitudine, perueniet ad centrũ ſphęræ uitreæ:</s>
            <s xml:id="echoid-s16858" xml:space="preserve"> erit ergo diameter huius ſphęræ:</s>
            <s xml:id="echoid-s16859" xml:space="preserve"> eſt ergo perpẽdi-
              <lb/>
            cularis ſuք ſuperficiẽ huius ſphęræ [ut demonſtratũ eſt 25 n 4.</s>
            <s xml:id="echoid-s16860" xml:space="preserve">] Experimẽtatione aũt uitrorũ cu-
              <lb/>
            bicorũ patuit, quòd lux, quę extẽditur in corpus uitri, eſt in rectitudine lineę, ք quã extẽdebatur in
              <lb/>
            aere:</s>
            <s xml:id="echoid-s16861" xml:space="preserve"> & linea, ք quã extẽdebatur in aere, erat illic perpẽdicularis ſuք ſuperficiẽ uitri.</s>
            <s xml:id="echoid-s16862" xml:space="preserve"> Et oportet ex-
              <lb/>
            perimentatorẽ auferre regulã ſubtilẽ, applicatã ad ſuperficiẽ laminę:</s>
            <s xml:id="echoid-s16863" xml:space="preserve"> & cõponat inſtrumentũ ſecũ-
              <lb/>
            dò, & moueat ipſum, quouſq;</s>
            <s xml:id="echoid-s16864" xml:space="preserve"> lux trãſeat ք duo foramina, & intueatur orã inſtrumẽti, quæ eſt intra
              <lb/>
            uas:</s>
            <s xml:id="echoid-s16865" xml:space="preserve"> & inueniet lucẽ ſuper orã inſtrumẽti, & inueniet centrũ lucis in pũcto, quod eſt differẽtia com
              <lb/>
            munis inter circumferentiã circuli medij & lineã perpẽdicularem in ora inſtrumẽti, quod eſt extre-
              <lb/>
            mitas diametri circuli medij, trãſeuntis per cẽtra duorũ foraminũ:</s>
            <s xml:id="echoid-s16866" xml:space="preserve"> & lux, quæ extẽditur ք hãc lineã,
              <lb/>
            erit differentia cõmunis perueniens ad centrum ſphęræ uitreę.</s>
            <s xml:id="echoid-s16867" xml:space="preserve"> Centrum ergo lucis, quę eſt in ora
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>