Buonamici, Francesco, De motu libri X
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="224"/>
              tem, ſed aut hi qui ſunt ad terminos contrarios ſeorſum, aut qui ſunt ſimul à terminis contrariis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1539"/>
                <lb/>
              ad terminos contrarios. </s>
              <s>Quoniam verò conſtitutum eſt vtroſque terminos abſoluere eſſentiam
                <lb/>
              motus, & omnis motus eſt, ex contrario in contrarium; ſi termini ad quos
                <expan abbr="cõtrarij">contrarij</expan>
              fuerint, erant
                <lb/>
              quoque contrarij termini à quibus. </s>
              <s>Illi ergo ſunt habendi contrarij qui ſunt ex contrariis ter­
                <lb/>
              minis in contrarios. </s>
              <s>Cùm verò motus communiter acceptus etiam complectatur mutationem,
                <lb/>
              hæc autem ſeparetur à motu, quòd ipſius termini priuatiuè opponuntur, iudicium quoque de
                <lb/>
              oppoſitis mutationibus analogicè faciendum erit. </s>
              <s>itaque illę erunt oppoſitæ mutationes qua­
                <lb/>
              rum vna ſit à termino priuante ad poſitiuum, altera à poſitiuo ad priuantem illi
                <expan abbr="oppoſitũ">oppoſitum</expan>
              , vt ea
                <lb/>
              quæ eſt ex non albo in album, illi quæ eſt ex albo in non album. </s>
              <s>Nanque & in his vtriuſque ter­
                <lb/>
              mini rationem habendam eſſe docuit Ariſtoteles. </s>
              <s>Quoniam, ſi alter è terminis poſitiuus .ſ. </s>
              <s>ob­
                <lb/>
              ſeruaretur ſolùm; poſſet aliquando ignorari ſit'ne oppoſitus motus, an mutatio. </s>
              <s>ex albo enim
                <lb/>
              non minus ſuſpicaremur nigrum fieri poſſe quàm non album, & album conſimiliter æquè con­
                <lb/>
              cipere ex nigro factum eſſe, atque ex non albo. </s>
              <s>Vt igitur oppoſitus motus ab oppoſita mutatio­
                <lb/>
              ne diſtinguatur, vtroſque terminos à quo & ad quem exponere oportet. </s>
              <s>Euenit etiam in quo­
                <lb/>
              que motu, vt non fiat tantummodò progreſſus inter eos terminos qui poſitiuè opponuntur, ve­
                <lb/>
              rum item inter oppoſitos priuatiuè. </s>
              <s>quamobrem ſcire licet in his motibus & mutationibus quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1540"/>
                <lb/>
              ſe conſequuntur, nullam intercedęre oppoſitionem; proptereà quòd idem eſt motus à nigro ad
                <lb/>
              album, & ex non albo ad album, atque ex altera parte ex nigro ad album, & ad non nigrum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quanquam maximè dubitatum eſt à Latinis philoſophis de re non difficile, ne dixerim ludicra,
                <lb/>
              & quæſitum differant'ne vllo modo motus ex contrario & motus in contrarium qui ſimul fiunt
                <lb/>
              circum idem ſubiectum, & quæ ſit ea differentia, vt cùm ex nigro tenditur ad album ſit'ne vnus
                <lb/>
              motus ex nigro & alius ad album, & denique ſit'ne vnus motus abiectio termini à quo & acqui­
                <lb/>
              ſitio termini ad quem. </s>
              <s>eadem quæſtio proponi poſſet, de motu & mutatione quæ conſequitur
                <lb/>
              motum, vt idem'ne ſit motus ex nigro ad album & ex non albo ad album, quandoquidem ſi mo­
                <lb/>
              tus vnus eſt, vbi termini ſint eidem, hic autem varij ſunt. </s>
              <s>Et motus igitur varij. </s>
              <s>Tum etiam
                <lb/>
              cùm ſint duo accidentia quæ conſtituunt terminos motus, & vnius ſit amiſsio, alterius autem
                <lb/>
              comparatio, & demum diuerſi vtriſque proceſſus, motus item diuerſos creent neceſſe eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>At verò & omni motui tribuitur hoc, vt ſit ex vno termino in oppoſitum, atque item, quòd ſit
                <lb/>
              ex gemina parte conſtitutus altera quæ comparatur, atque altera quæ abiicitur,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              itaque & vis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1541"/>
                <lb/>
              corrumpendi cuique motui conceditur. </s>
              <s>Inde quoque efficitur, vt denominatio magis ſumatur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1542"/>
                <lb/>
              à termino ad quem, nam terminus à quo deletur. </s>
              <s>Sed quantumuis hæc monſtrent vnum eſſe mo­
                <lb/>
              tum, non idcirco quæſtionem abſoluunt; quandò reſtet adhuc dubitatio, quemadmodum ille
                <lb/>
              ſit vnus motus. </s>
              <s>Eſto enim quòd ſint hæc vnum propter ſubiectum: at non abſurdum aliqui
                <lb/>
              arbitrantur eos quoque re ſecum differre, alij ratione tantùm, & ambiguo ſe inuoluunt, quod à
                <lb/>
              nobis aliàs expoſitum eſt, cùm re differre, & ratione propriè, & communiter accipi poſsint. </s>
              <s>Nam
                <lb/>
              re differre eſt & ſubiecto, & eſſentia ſegregari, & ratione eſt eſſentia & habitudine diſcrepare,
                <lb/>
              Nanque alia eſt differentia priuationis & materiæ, atque alia materiæ & formæ, quanuis in vno
                <lb/>
              ſubiecto conſiſtant. </s>
              <s>Cùm enim priuatio nihil ponat in materia, niſi habitudinem ad formam,
                <lb/>
              ratione tantùm, non eſſentia diſtinguetur, forma verò, cùm ſit aliquid, præter differentiam habi­
                <lb/>
              tudinis in materia, afferet item eſſentiæ diſtinctionem, quam à nonnullis rei diſtinctionem
                <expan abbr="quoq;">quoque</expan>
                <lb/>
              dici non me fugit. </s>
              <s>Ita igitur eos motus eſſentia differre dicit Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              de huius appellatio­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1543"/>
                <lb/>
              ne differentiæ non
                <expan abbr="cõtendo">contendo</expan>
              ; rationem ego vocabo; tu rem nomines per me licet. </s>
              <s>Itaque ego mo­
                <lb/>
              tus illos ratione & eſſentia diuerſos eſſe non negabo, & ſi placet, etiam re:
                <expan abbr="ſolumq́">ſolumque</expan>
              . </s>
              <s>dederim eoſ­
                <lb/>
              dem eſſe ſubiecto. </s>
              <s>Neque obſtat, quòd ea quæ re diuerſa ſunt, non poſsint efficere vnum ad ſpe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1544"/>
                <lb/>
              ciem; quandoquidem & ea quæ differunt eſſentia, vnum ad ſpeciem faciant: quin nulla ſit ſpe­
                <lb/>
              cies quæ non conſtet ex eſſentia differentibus, cùm ex materia
                <expan abbr="formaq́">formaque</expan>
              . </s>
              <s>componatur quæ eſſen­
                <lb/>
              tia ſeparantur. </s>
              <s>Aut, quòd ſic forent duo motus, à contrario & in contrarium, quia duo ſint acci­
                <lb/>
              dentia, quorum vnum interit, alterum producitur. </s>
              <s>nanque & ſi duo ſunt accidentia, at vt formę
                <lb/>
              duo ſunt, & per ſe conſiſtentia: in motu vero vnum ex ipſis ſit re, vel ſubiecto; duo verò ratio­
                <lb/>
              ne, vel eſſentia: atque aliud eſt ſpectare ipſa omni motus ratione circunſcripta, & dum motui
                <lb/>
              ſubiacent. </s>
              <s>Non eſt item illud timendum; ne ſi intendatur album, & nigrum remittatur, iſti ſint
                <lb/>
              motus oppoſiti, quia terminentur à formis contrariis. </s>
              <s>Nam quod intenditur, fit album, quod
                <lb/>
              amittit de nigro, non ſit quidem nigrum, neque eſt nigrum, ſed non nigrum, quod manet vnà
                <lb/>
              cum albo, re quidem vnum exiſtens, ratione verò, aut eſſentia duo. </s>
              <s>Neque ſufficit, quòd in mi­
                <lb/>
              nus nigrum deſinat: quia minus nigrum in ea mutatione
                <expan abbr="rationẽ">rationem</expan>
              habet non nigri & magis albi.
                <lb/>
              </s>
              <s>Et quod attinet ad mutationem quæ motui eſt adnexa, non impedit illud, quòd ſi forent duo
                <lb/>
              motus, quomodocunque ſeparati, eſſent à contrario in
                <expan abbr="contrariũ">contrarium</expan>
              , cùm tamen inter contradicen­
                <lb/>
              tia ſit mutatio. </s>
              <s>Sequeretur enim id, ſi motus acciperetur ſpeciatim. </s>
              <s>Nam tum motus eſt è con­
                <lb/>
              trario in contrarium: at ſi generatim motus ſumatur, nil vtique prohibet eſſe duos motus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>