Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011006">
                <pb pagenum="598" xlink:href="016/01/245.jpg"/>
              partis eius ad eorum eandem altitudinem
                <lb/>
              & baſim habentem, eſt velut dimidij axis
                <lb/>
              cum reliquæ portionis axe, ad eandem re­
                <lb/>
              liquam axis portionem alterius partis ſphæ­
                <lb/>
              roidis. </s>
              <s id="s.011007">Ex quo patet quartum, quod cùm
                <lb/>
              ſphæroides, & portio ſphæræ altitudinem
                <lb/>
              & baſim eandem, aut æquales retinuerint,
                <lb/>
              ipſæ inuicem erunt æquales.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1546"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011008">
                <margin.target id="marg1545"/>
              Sphæroidis
                <lb/>
              priuilegia
                <lb/>
              duo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011009">
                <margin.target id="marg1546"/>
              Cylindri pri­
                <lb/>
              uilegia duo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011010">Inde cylindri priuilegia duo. </s>
              <s id="s.011011">Cylindrus
                <lb/>
              cono triplus eſt, altitudinem eandem ac
                <lb/>
              baſim habenti. </s>
              <s id="s.011012">Sphæræ verò, cuius diameter
                <lb/>
              ſit æqualis altitudini ſuæ, & maior circulus
                <lb/>
              baſi Cylindri ipſe cylindrus ſeſquialter erit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011013">Hæ igitur ſunt ſexaginta proprietates, nobi­
                <lb/>
              litate, & pulchritudine, & admiratione
                <lb/>
              præſtantiores, Geometricarum figurarum
                <lb/>
              tam ſuperficialium, quàm corporearum:
                <lb/>
              quandoquidem non me præterit eas penè
                <lb/>
              eſſe infinitas, ſed cum his elegantia non
                <lb/>
              poſſunt conferri: vel quia nondum demon­
                <lb/>
              ſtratio earum inuenta eſt, vel quia non ex
                <lb/>
              ſola nominum dignotione poſſunt intellegi,
                <lb/>
              vel quia ad æqualitatem non referuntur, ſed
                <lb/>
              quaſi vagantur. </s>
              <s id="s.011014">Æqualitas enim Geometræ
                <lb/>
              quidam eſt ſcopus.
                <arrow.to.target n="marg1547"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011015">
                <margin.target id="marg1547"/>
              Modi tres
                <lb/>
              inueniendi
                <lb/>
              Geometrica
                <lb/>
              theoremata.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011016">Quòd ſi quid aliud demonſtret, vt ma­
                <lb/>
              ius, aut notum? </s>
              <s id="s.011017">maius quidem æqualis gra­
                <lb/>
              tia, notum cognito æquale. </s>
              <s id="s.011018">Tripliciter licet
                <lb/>
              hoc aſſequi, vocaturque Argumenti con­
                <lb/>
              cluſio, ſi directè procedat, aut per nega­
                <lb/>
              tionem, cùm ad inconueniens reſpondens
                <lb/>
              deducitur. </s>
              <s id="s.011019">Et per continuam potentiam, ve­
                <lb/>
              lut cùm paraboles, aut ſuperficiei ſphæræ
                <lb/>
              magnitudo ab Archimede demonſtratur:
                <lb/>
              eſtque hic modus, quo plerunque vtimur
                <lb/>
              in ſubtiliſſimis inuentis. </s>
              <s id="s.011020">Eſt verò duplex hic:
                <lb/>
              hic ſimplex, qui ex maioris ac minoris
                <expan abbr="cõſtat">conſtat</expan>
                <lb/>
              comparatione, vt in ſphæræ ſuperficiei ma­
                <lb/>
              gnitudine determinanda: alter ex propor­
                <lb/>
              tionibus, quæ fine carent, vt in area pa­
                <lb/>
              raboles. </s>
              <s id="s.011021">Nihil mirum igitur Geometriam
                <arrow.to.target n="marg1548"/>
                <lb/>
              eſſe omnium ſcientiarum ſubtiliſſimam:
                <lb/>
              quæ cùm tamen à manifeſtiſſimis initium
                <lb/>
              ducat, meritò anſam præbuit, vt prima
                <lb/>
              omnium etiam pueris doceretur. </s>
              <s id="s.011022">Mirum eſt
                <lb/>
              quàm breui ex apertiſſimis paucis axioma­
                <lb/>
              tibus ad obſcuriſſima te trahat. </s>
              <s id="s.011023">Sic etiam
                <lb/>
              ex humillimis in altiſſima illicò aſſurgit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1549"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011024">
                <margin.target id="marg1548"/>
              Geometria
                <lb/>
              ſcientiarum
                <lb/>
              ſubtiliſſima.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011025">
                <margin.target id="marg1549"/>
              Reflexa pro­
                <lb/>
              portio quia
                <lb/>
              ſit.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011026">Circa Mathematicas tamen contingunt
                <lb/>
              imperfectæ demonſtrationes, & quodam­
                <lb/>
              modò paralogiſmi. </s>
              <s id="s.011027">Imperfectæ autem de­
                <lb/>
              monſtrationes inueniuntur maximè in ge­
                <lb/>
              neribus proportionum non perfectæ natu­
                <lb/>
              ræ, qualis eſt reflexa proportio, quæ à no­
                <lb/>
              bis inuenta eſt. </s>
              <s id="s.011028">Et quia ſubtiliſſimæ & ipſa
                <lb/>
              eſt contemplationis, & omnibus figuris
                <lb/>
              æquilateris, quæ circulo inſcribuntur, com­
                <lb/>
              munis, ob id à nobis hîc erit demonſtran­
                <lb/>
              da, tum maximè quod illius auxilio ad la­
                <lb/>
              terum heptagoni inuentionem procedimus,
                <lb/>
              docemurque reſolutoria methodo vti. </s>
              <s id="s.011029">Ob
                <lb/>
              tot igitur cauſas, & tantas quamuis præ­
                <lb/>
              ter ordinem, demonſtratio huius propor­
                <lb/>
              tionis hic ſubiicitur. </s>
              <s id="s.011030">Cùm igitur fuerint tres
                <lb/>
              quantitates, quarum proportio aggregati
                <lb/>
              primæ, & ſecundæ ad tertiam fuerit, velut
                <lb/>
              tertiæ ad ſecundam, dicetur proportio hæc
                <lb/>
              reflexa: veluti in numeris capio, 9. 16. 20.
                <lb/>
              proportio 25. aggregati 9. & 16. ad 20. quæ
                <lb/>
              eſt qualis 20. ad 16. dicetur proportio re­
                <lb/>
              flexa. </s>
              <s id="s.011031">Nam 9. eſt prima quantitas, 16. ſecun­
                <lb/>
              da, 20. tertia. </s>
              <s id="s.011032">Quòd ſi proportio aggregati
                <lb/>
              primæ, & tertiæ præter hoc fuerit, qualis
                <lb/>
              ſecundæ ad primam, diceretur tunc reflexa
                <lb/>
              bis. </s>
              <s id="s.011033">Hæc autem in numeris exemplo decla­
                <lb/>
              rari non poteſt, ſed ab heptagono, vt do­
                <lb/>
              cebimus, ortum habet. </s>
              <s id="s.011034">Dico igitur, quod
                <lb/>
              ſimplex reflexa eſt inter duo latera conti­
                <lb/>
              nentia angulum duplum in aliquo triangu­
                <lb/>
              lo, & latus reſpiciens angulum duplum, &
                <lb/>
              latus reſpiciens angulum, qui eſt ſubduplus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011035">Sit igitur triangulus, ſeu triangulum (nihil
                <lb/>
              enim refert hæc curioſitas ) ABC, cuius B
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.245.1.jpg" xlink:href="016/01/245/1.jpg" number="102"/>
                <lb/>
              angulus duplus ſit angulo A, dico propor­
                <lb/>
              tionem aggregati ex AB, BC ad latus AC,
                <lb/>
              quod angulum reſpicit B duplum, eſſe quale
                <lb/>
              AC ad B. </s>
              <s id="s.011036">C quod reſpicit A ſubduplum. </s>
              <s id="s.011037">Nam
                <lb/>
              ex nona primi elementorum diuido angu­
                <lb/>
              lum ABC per æqualia linea BD. </s>
              <s id="s.011038">In duobus
                <lb/>
              igitur triangulus ABC, & BCD angulus
                <lb/>
              C communis eſt, & A æqualis CBD, cum
                <lb/>
              vterque ſit medietas anguli B, & angulus
                <lb/>
              CDB ex trigeſima ſecunda primi elemento­
                <lb/>
              rum æqualis eſt angulo B: quare duo illi
                <lb/>
              trianguli erunt æqualium inuicem angulo­
                <lb/>
              rum. </s>
              <s id="s.011039">Et ideò per quartam ſexti elementorum
                <lb/>
              Euclidis
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              ſemper intellige
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              ratio A C ad
                <lb/>
              CB, eſt qualis CB ad CD Dupla igitur eſt
                <lb/>
              ratio AC ad CD, ei quæ eſt AC ad BC. </s>
              <s id="s.011040">At
                <lb/>
              quia angulus B per æqualia diuiſus eſt, erit
                <lb/>
              per tertiam ſexti elementorum ratio late­
                <lb/>
              rum vt partium baſis, ſcilicet. </s>
              <s id="s.011041">AB ad BC,
                <lb/>
              qualis AD ad DC: quare ex coniuncta pro­
                <lb/>
              portione propter decimaoctauamquinti ele­
                <lb/>
              mentorum ratio aggregati AC, & BC ad
                <lb/>
              BC, vt AC ad CD. </s>
              <s id="s.011042">At AC ad CD dupla
                <lb/>
              ei quæ eſt AC ad BC, dupla igitur eſt ra­
                <lb/>
              tio AB, & BC ad BC, ei quæ eſt A C ad
                <lb/>
              CB. </s>
              <s id="s.011043">Igitur ex definitione duplæ proportio­
                <lb/>
              nis ratio aggregati AB & B C ad A C, vt
                <arrow.to.target n="marg1550"/>
                <lb/>
              AC ad BC, quod demonſtrandum fuit. </s>
              <s id="s.011044">Sit
                <lb/>
              igitur figuræ cuiuſuis æquilateræ in circu­
                <lb/>
              lo deſcriptæ, puta tredecim habentis late­
                <lb/>
              ra, latus vnum A B, & ſit A D ſubtenſa
                <lb/>
              duobus lateribus eiuſdem figuræ A C &
                <lb/>
              CD, & producatur B D quia ergo A B
                <lb/>
              eſt æqualis AC, & etiam eadem ratione
                <lb/>
              CD, erunt ſinguli arcus AC & CD æqua­
                <lb/>
              les A B arcui, quare totus arcus A D du­
                <lb/>
              plus arcui A B, ex demonſtratis in tertio
                <lb/>
              elementorum Euclidis, & vltima ſexti
                <lb/>
              eiuſdem angulus A B D duplus angulo
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.245.2.jpg" xlink:href="016/01/245/2.jpg" number="103"/>
                <lb/>
              A D B duplus angulo ADB: quare ex nu­
                <lb/>
              per demonſtratis ratio aggregati laterum
                <lb/>
              AB, & B D ad latus AD, veluti lateris </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>