6. Hinc per ſe motus circularis integri orbis eſt perpetuus;
de
ſtruitur tamen per accidens, ſcilicet, propter attritum axis: hinc
tam diu durat hic motus: clariſſimum experimentum habes in tur
bine, cuius cuſpis læuigatiſſima in plano læuigatiſſimo rotatur; nec
vnquam ceſſaret hic motus ſine prædicto attritu, & partium aſperi
tate: nec quidquam obſtat, quòd aliquæ partes rotæ, quæ in circu
lo verticali voluitur, aſcendant; quia etiam aliquæ deſcendunt: qua
re ſemper remanet perfectum æquilibrium, & harum deſcenſus, il
larum aſcenſum compenſat. Quò diutiùs potentia motrix manet
applicata manubrio axis rotæ, ita vt nouum ſemper producat im
petum, rotæ motus velocior eſt, atque diutiùs durat: idem prorſus
dico de rota circulo horizontali parallela.
ſtruitur tamen per accidens, ſcilicet, propter attritum axis: hinc
tam diu durat hic motus: clariſſimum experimentum habes in tur
bine, cuius cuſpis læuigatiſſima in plano læuigatiſſimo rotatur; nec
vnquam ceſſaret hic motus ſine prædicto attritu, & partium aſperi
tate: nec quidquam obſtat, quòd aliquæ partes rotæ, quæ in circu
lo verticali voluitur, aſcendant; quia etiam aliquæ deſcendunt: qua
re ſemper remanet perfectum æquilibrium, & harum deſcenſus, il
larum aſcenſum compenſat. Quò diutiùs potentia motrix manet
applicata manubrio axis rotæ, ita vt nouum ſemper producat im
petum, rotæ motus velocior eſt, atque diutiùs durat: idem prorſus
dico de rota circulo horizontali parallela.
7. Cùm mouetur æquali niſu acus circa immobile centrum, tùm
in plano horizontali, tùm in verticali, ſiue ſit longior vna, ſiue breuior
alia, per ſe plures gyros non deſcribit vna, quàm alia; quia per ſe
mouetur motu æquabili: per accidens tamen ſecus accidit; quippe
maior eſt maioris attritus: dixi, cùm mouetur æquali niſu; nam ſæpè
contingit, maiore niſu potentiam motricem agere circa maiorem;
æquali tamen tempore numerus circuitionum minoris, eſt ad nu
merum circuitionum maioris per ſe vt acuum quadrata permu
tando; ſunt enim motus vt ſpatia, ſpacia vt quadrata.
in plano horizontali, tùm in verticali, ſiue ſit longior vna, ſiue breuior
alia, per ſe plures gyros non deſcribit vna, quàm alia; quia per ſe
mouetur motu æquabili: per accidens tamen ſecus accidit; quippe
maior eſt maioris attritus: dixi, cùm mouetur æquali niſu; nam ſæpè
contingit, maiore niſu potentiam motricem agere circa maiorem;
æquali tamen tempore numerus circuitionum minoris, eſt ad nu
merum circuitionum maioris per ſe vt acuum quadrata permu
tando; ſunt enim motus vt ſpatia, ſpacia vt quadrata.
8. Verbi gratia, ſit acus maior 2. minor 1. certè cùm tota area or
bis maioris ſit quadrupla minoris, ſitque area maioris, ſpatium ma
ioris, & area minoris ſpatium minoris, haud dubiè deſcribet minor
quatuor circuitiones, eo tempore, quo maior decurret vnicam: li
cèt enim extremitas minoris, quæ impellitur, habeat tantùm du
plum impetum extremitatis maioris, ſitque impetus intenſio in
minore, dupla intenſionis impetus in maiore; eſt tamen quadrupla
illius, quæ eſt in ſegmento maioris versùs centrum æquali minori
acui: porrò motus circulares æquabiles in vtraque cum eodem
impetu, ſunt vt motus recti.
bis maioris ſit quadrupla minoris, ſitque area maioris, ſpatium ma
ioris, & area minoris ſpatium minoris, haud dubiè deſcribet minor
quatuor circuitiones, eo tempore, quo maior decurret vnicam: li
cèt enim extremitas minoris, quæ impellitur, habeat tantùm du
plum impetum extremitatis maioris, ſitque impetus intenſio in
minore, dupla intenſionis impetus in maiore; eſt tamen quadrupla
illius, quæ eſt in ſegmento maioris versùs centrum æquali minori
acui: porrò motus circulares æquabiles in vtraque cum eodem
impetu, ſunt vt motus recti.
9. Rota in plano verticali faciliùs mouetur, quàm in horizonta
li; quia in illo mouetur per minimam impetus, vel potentiæ acceſ
ſionem; ſecùs in iſto; quippe per minimam acceſſionem tollitur
æquilibrium; imò moueri poteſt in plano verticali, licèt nullus im
primatur impetus rotæ, v. g. per additionem minimi ponderis, vel
momenti, vt patet; cùm tamen in plano horizontali moueri non
poſſit, niſi impetus imprimatur.
li; quia in illo mouetur per minimam impetus, vel potentiæ acceſ
ſionem; ſecùs in iſto; quippe per minimam acceſſionem tollitur
æquilibrium; imò moueri poteſt in plano verticali, licèt nullus im
primatur impetus rotæ, v. g. per additionem minimi ponderis, vel
momenti, vt patet; cùm tamen in plano horizontali moueri non
poſſit, niſi impetus imprimatur.