Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
141
141
142
142
143
143
144
144
145
145
146
146
147
147
148
148
149
149
150
150
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011158">
                <pb pagenum="603" xlink:href="016/01/250.jpg"/>
              no, & trishemitonio, ditonum fugiens. </s>
              <s id="s.011159">At
                <lb/>
              hæc parua ſunt interualla, ſed minora ſunt
                <lb/>
              Enarmonici dieſibus diſtincta, & ob id dul­
                <lb/>
              cior chromatico harmonia. </s>
              <s id="s.011160">Vt verò exem­
                <lb/>
              plum eius habeas in elymis, vt in quinto
                <lb/>
              muſicæ docuimus, tremula vox parum aper­
                <lb/>
              to foramine, hemitoniorum, minimè autem
                <lb/>
              tonorum dieſim efficit: quæ perpetuò fu­
                <lb/>
              giens in ſingulis vocibus incredibilem affert
                <lb/>
              ſuauitatem. </s>
              <s id="s.011161">Aliud in cheli ( poſtquam Or­
                <lb/>
              gana huius non ſunt capacia ) ſumamus,
                <lb/>
              exemplum. </s>
              <s id="s.011162">Scis interualla in cheli hemito­
                <lb/>
              nio ſingula diſtingui: ſentis tremulas voces,
                <lb/>
              quæ dimidium tantùm vocis interualli ſupe­
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.250.1.jpg" xlink:href="016/01/250/1.jpg" number="109"/>
                <lb/>
              rant, atque ideò dieſim quantam dulcedinem
                <lb/>
              retineant: finge modò ſingulis currentis ma­
                <lb/>
              nus ictibus tremulas voces interſeri, & cogi­
                <lb/>
              ta, quàm incredibilem harmoniam ſis audi­
                <lb/>
              turus. </s>
              <s id="s.011163">Sed in cheli vnus non poterit ſe ex­
                <lb/>
              plicare. </s>
              <s id="s.011164">Commodior lyra eſt, quia etiam ma­
                <lb/>
              gis retinet voces. </s>
              <s id="s.011165">Sed antiqui inſtrumenta
                <lb/>
              ad hoc apta conficiebant, inter quorum
                <lb/>
              chordas interualla dieſum erant conſtituta.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011166">Extremæ verò eiſdem locis, quæ conſonan­
                <lb/>
              tiam efficiunt, neceſſariò in omni diateſſaro
                <lb/>
              reponuntur. </s>
              <s id="s.011167">Verùm in Diatonico duos ad­
                <lb/>
              didimus neruos, alterum ſub imo, reliquum
                <lb/>
              ſupra ſupremum, vt humitoniorum ratio
                <lb/>
              conſtaret. </s>
              <s id="s.011168">Nuper Nicolaus Vincentius Mo­
                <lb/>
              nochordium conſtruxit per dieſes diuiſum,
                <lb/>
              vt tonos ſingulos in quinque ſemitonia mi­
                <lb/>
              nora in duo diuideret. </s>
              <s id="s.011169">Sunt autem in com­
                <lb/>
              muni inſtrumento claui triginta candidi, to­
                <lb/>
              ni ergo viginti, & vnus: ſemitonia 8. minora
                <lb/>
              in inferiore ordine. </s>
              <s id="s.011170">In ſuperiore nigri claui,
                <lb/>
              viginti, ſemitonia autem 49. Ergo Chroma­
                <lb/>
              ticum hoc habet claues quinquaginta, in­
                <lb/>
              terualla quadraginta nouem. </s>
              <s id="s.011171">Semitonia ma­
                <lb/>
              iora viginti, minora viginti octo, tonos vi­
                <lb/>
              ginti vnum. </s>
              <s id="s.011172">Exiſtimat ergo in quatuor illis
                <lb/>
              ordinibus, quorum duo ſunt ſuperiores, duo
                <lb/>
              candidorum clauorum, totidem nigrorum,
                <lb/>
              diuiſis minoribus tonis in duas dieſes, vt
                <lb/>
              fiant quinquaginta ſex: maioribus in tres,
                <lb/>
              vt fiant ſexaginta: vt ſint omnes centum ac
                <lb/>
              ſexdecim, claui verò centum ac decem &
                <lb/>
              ſeptem, inde pro indiuiſo (de quo dixi) tono
                <lb/>
              dieſes quinque totidémque claui conſtare.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011173">Enarmonicum monochordium vocibus cen­
                <lb/>
              tum ac viginti vna, clauis autem vno plus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011174">Certè ad commodum non inutilis ratio, ſed
                <lb/>
              non omninò exquiſita. </s>
              <s id="s.011175">Lucretia quoque
                <lb/>
              Todeſcha Bononienſis puella, in cheli addi­
                <lb/>
              dit ſex chordas, vt eſſent decem & ſeptem
                <lb/>
              ternæ in ſuperioribus quinque ordinibus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011176">Nete autem, quæ ſingularis eſſet geminata.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011177">Quæ Hypates obtinuit locum duas ſuperio­
                <lb/>
              res habuit vniſonas, tertiam diapaſon inter­
                <lb/>
              uallo: quatuor medij ordines vniſonum
                <lb/>
              trium fidium concentum retinuerunt. </s>
              <s id="s.011178">Du­
                <lb/>
              plex habet incommodum hæc conſtructio:
                <lb/>
              ſpaciorum anguſtiam, vt niſi digiti ſint gra­
                <lb/>
              ciles admodum longi chorauléſque
                <expan abbr="præſtãs">præſtans</expan>
              ,
                <lb/>
              qualis illa erat, quæ cum decimum
                <expan abbr="ſeptimũ">ſeptimum</expan>
                <lb/>
              ageret annum, nemini poſt haberi poſſet
                <lb/>
              difficultatem, & confuſionem non leuem ſit
                <lb/>
              paritura: tantúſque numerus fidium è neruis
                <lb/>
              vix poſſit in certa contentione diu manere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011179">Cæterùm illi difficultas addidit decorem: &
                <lb/>
              ob artis præſtantiam, ſuauitatem mirabilem.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011180">Cùm verò duo ſint extrema, &
                <expan abbr="mediũ">medium</expan>
              , quod
                <lb/>
              vocant Tenorem, in diuerſis vocibus (nam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1558"/>
                <lb/>
              quæ de diateſſaro dicta ſunt, ad
                <expan abbr="vnã">vnam</expan>
              tantùm
                <lb/>
              referuntur) vox quarta Altus adiecta eſt, quę
                <lb/>
              quòd vacua repleat, cæteris ſuauitate præ­
                <lb/>
              ſtat: cùm enim rei iam perfectæ aliquid addi­
                <lb/>
              tur artificiosè, ad ornatum plurimùm con­
                <lb/>
              ducere ſolet. </s>
              <s id="s.011181">Ob id omnibus vocibus hæc mi­
                <lb/>
              ra arte conuenit. </s>
              <s id="s.011182">Obſeruat hæc vnicè graui­
                <lb/>
              tonam, contra quam ſæpè in ſupremum ſe
                <lb/>
              attollit: modò quaſi in grauitonam mutata,
                <lb/>
              in profundum ſe mergit, ſublimiorem har­
                <lb/>
              moniæ totius vocem contrario motu obſer­
                <lb/>
              uans. </s>
              <s id="s.011183">Plerunque circa mediam ſpatia com­
                <lb/>
              plendo ludit. </s>
              <s id="s.011184">Quo fit vt cùm nobiliſſima ſit,
                <lb/>
              præclaram etiam exigat cantatoris naturam,
                <lb/>
              & ingenium: quibus fit deſtituatur, nulla
                <lb/>
              prorſus euadit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011185">
                <margin.target id="marg1557"/>
              Chromatici
                <lb/>
              Enarmonici
                <lb/>
              Diateſſari
                <lb/>
              inuentio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011186">
                <margin.target id="marg1558"/>
              Altus vox
                <lb/>
              nobiliſſima.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011187">Porrò facilis eſt notarum cantus: notas
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1559"/>
                <lb/>
              vocamus, Vt, Re, Mi, Fa, Sol, La: ſed
                <lb/>
              proferre verba, difficilius. </s>
              <s id="s.011188">Ideò cùm notas
                <lb/>
              prius diſcant pueri, ad verba ſæpè cum dif­
                <lb/>
              ficultate non leui transferuntur. </s>
              <s id="s.011189">Fit autem
                <lb/>
              hæc tranſlatio tribus modis. </s>
              <s id="s.011190">Primus eſt, vt
                <lb/>
              quia diapente, diapaſon, diateſſaron, &
                <lb/>
              cæteras medias conſonantias, itémque ſe­
                <lb/>
              ptimam, & nonam, & ſecundam aure diſ­
                <lb/>
              cat, & proferre voce, atque ita ſub illa
                <expan abbr="vocũ">vocum</expan>
                <lb/>
              magnitudine verba ac ſyllabas potiùs pro­
                <lb/>
              ferat, quod arduum ſanè eſt, quoniam ſex­
                <lb/>
              ta, & tertia duplices ſunt, nec licet eas
                <lb/>
              proferre ſine imaginatione notarum atque
                <lb/>
              ita ſi alteram pro altera ſuppoſueris, ſemito­
                <lb/>
              nio diſcordabis à reliquis vocibus. </s>
              <s id="s.011191">Secundus
                <lb/>
              modus eſt, vt mente concipias quocunque
                <lb/>
              ſpatio ac linea, quæ vox & quanta eſſe </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>