1no, & trishemitonio, ditonum fugiens.
At
hæc parua ſunt interualla, ſed minora ſunt
Enarmonici dieſibus diſtincta, & ob id dul
cior chromatico harmonia. Vt verò exem
plum eius habeas in elymis, vt in quinto
muſicæ docuimus, tremula vox parum aper
to foramine, hemitoniorum, minimè autem
tonorum dieſim efficit: quæ perpetuò fu
giens in ſingulis vocibus incredibilem affert
ſuauitatem. Aliud in cheli ( poſtquam Or
gana huius non ſunt capacia ) ſumamus,
exemplum. Scis interualla in cheli hemito
nio ſingula diſtingui: ſentis tremulas voces,
quæ dimidium tantùm vocis interualli ſupe
109[Figure 109]
rant, atque ideò dieſim quantam dulcedinem
retineant: finge modò ſingulis currentis ma
nus ictibus tremulas voces interſeri, & cogi
ta, quàm incredibilem harmoniam ſis audi
turus. Sed in cheli vnus non poterit ſe ex
plicare. Commodior lyra eſt, quia etiam ma
gis retinet voces. Sed antiqui inſtrumenta
ad hoc apta conficiebant, inter quorum
chordas interualla dieſum erant conſtituta.
Extremæ verò eiſdem locis, quæ conſonan
tiam efficiunt, neceſſariò in omni diateſſaro
reponuntur. Verùm in Diatonico duos ad
didimus neruos, alterum ſub imo, reliquum
ſupra ſupremum, vt humitoniorum ratio
conſtaret. Nuper Nicolaus Vincentius Mo
nochordium conſtruxit per dieſes diuiſum,
vt tonos ſingulos in quinque ſemitonia mi
nora in duo diuideret. Sunt autem in com
muni inſtrumento claui triginta candidi, to
ni ergo viginti, & vnus: ſemitonia 8. minora
in inferiore ordine. In ſuperiore nigri claui,
viginti, ſemitonia autem 49. Ergo Chroma
ticum hoc habet claues quinquaginta, in
terualla quadraginta nouem. Semitonia ma
iora viginti, minora viginti octo, tonos vi
ginti vnum. Exiſtimat ergo in quatuor illis
ordinibus, quorum duo ſunt ſuperiores, duo
candidorum clauorum, totidem nigrorum,
diuiſis minoribus tonis in duas dieſes, vt
fiant quinquaginta ſex: maioribus in tres,
vt fiant ſexaginta: vt ſint omnes centum ac
ſexdecim, claui verò centum ac decem &
ſeptem, inde pro indiuiſo (de quo dixi) tono
dieſes quinque totidémque claui conſtare.
Enarmonicum monochordium vocibus cen
tum ac viginti vna, clauis autem vno plus.
Certè ad commodum non inutilis ratio, ſed
non omninò exquiſita. Lucretia quoque
Todeſcha Bononienſis puella, in cheli addi
dit ſex chordas, vt eſſent decem & ſeptem
ternæ in ſuperioribus quinque ordinibus.
Nete autem, quæ ſingularis eſſet geminata.
Quæ Hypates obtinuit locum duas ſuperio
res habuit vniſonas, tertiam diapaſon inter
uallo: quatuor medij ordines vniſonum
trium fidium concentum retinuerunt. Du
plex habet incommodum hæc conſtructio:
ſpaciorum anguſtiam, vt niſi digiti ſint gra
ciles admodum longi chorauléſque præſtans,
qualis illa erat, quæ cum decimum ſeptimum
ageret annum, nemini poſt haberi poſſet
difficultatem, & confuſionem non leuem ſit
paritura: tantúſque numerus fidium è neruis
vix poſſit in certa contentione diu manere.
Cæterùm illi difficultas addidit decorem: &
ob artis præſtantiam, ſuauitatem mirabilem.
Cùm verò duo ſint extrema, & medium, quod
vocant Tenorem, in diuerſis vocibus (nam
quæ de diateſſaro dicta ſunt, ad vnam tantùm
referuntur) vox quarta Altus adiecta eſt, quę
quòd vacua repleat, cæteris ſuauitate præ
ſtat: cùm enim rei iam perfectæ aliquid addi
tur artificiosè, ad ornatum plurimùm con
ducere ſolet. Ob id omnibus vocibus hæc mi
ra arte conuenit. Obſeruat hæc vnicè graui
tonam, contra quam ſæpè in ſupremum ſe
attollit: modò quaſi in grauitonam mutata,
in profundum ſe mergit, ſublimiorem har
moniæ totius vocem contrario motu obſer
uans. Plerunque circa mediam ſpatia com
plendo ludit. Quo fit vt cùm nobiliſſima ſit,
præclaram etiam exigat cantatoris naturam,
& ingenium: quibus fit deſtituatur, nulla
prorſus euadit.
hæc parua ſunt interualla, ſed minora ſunt
Enarmonici dieſibus diſtincta, & ob id dul
cior chromatico harmonia. Vt verò exem
plum eius habeas in elymis, vt in quinto
muſicæ docuimus, tremula vox parum aper
to foramine, hemitoniorum, minimè autem
tonorum dieſim efficit: quæ perpetuò fu
giens in ſingulis vocibus incredibilem affert
ſuauitatem. Aliud in cheli ( poſtquam Or
gana huius non ſunt capacia ) ſumamus,
exemplum. Scis interualla in cheli hemito
nio ſingula diſtingui: ſentis tremulas voces,
quæ dimidium tantùm vocis interualli ſupe
109[Figure 109]rant, atque ideò dieſim quantam dulcedinem
retineant: finge modò ſingulis currentis ma
nus ictibus tremulas voces interſeri, & cogi
ta, quàm incredibilem harmoniam ſis audi
turus. Sed in cheli vnus non poterit ſe ex
plicare. Commodior lyra eſt, quia etiam ma
gis retinet voces. Sed antiqui inſtrumenta
ad hoc apta conficiebant, inter quorum
chordas interualla dieſum erant conſtituta.
Extremæ verò eiſdem locis, quæ conſonan
tiam efficiunt, neceſſariò in omni diateſſaro
reponuntur. Verùm in Diatonico duos ad
didimus neruos, alterum ſub imo, reliquum
ſupra ſupremum, vt humitoniorum ratio
conſtaret. Nuper Nicolaus Vincentius Mo
nochordium conſtruxit per dieſes diuiſum,
vt tonos ſingulos in quinque ſemitonia mi
nora in duo diuideret. Sunt autem in com
muni inſtrumento claui triginta candidi, to
ni ergo viginti, & vnus: ſemitonia 8. minora
in inferiore ordine. In ſuperiore nigri claui,
viginti, ſemitonia autem 49. Ergo Chroma
ticum hoc habet claues quinquaginta, in
terualla quadraginta nouem. Semitonia ma
iora viginti, minora viginti octo, tonos vi
ginti vnum. Exiſtimat ergo in quatuor illis
ordinibus, quorum duo ſunt ſuperiores, duo
candidorum clauorum, totidem nigrorum,
diuiſis minoribus tonis in duas dieſes, vt
fiant quinquaginta ſex: maioribus in tres,
vt fiant ſexaginta: vt ſint omnes centum ac
ſexdecim, claui verò centum ac decem &
ſeptem, inde pro indiuiſo (de quo dixi) tono
dieſes quinque totidémque claui conſtare.
Enarmonicum monochordium vocibus cen
tum ac viginti vna, clauis autem vno plus.
Certè ad commodum non inutilis ratio, ſed
non omninò exquiſita. Lucretia quoque
Todeſcha Bononienſis puella, in cheli addi
dit ſex chordas, vt eſſent decem & ſeptem
ternæ in ſuperioribus quinque ordinibus.
Nete autem, quæ ſingularis eſſet geminata.
Quæ Hypates obtinuit locum duas ſuperio
res habuit vniſonas, tertiam diapaſon inter
uallo: quatuor medij ordines vniſonum
trium fidium concentum retinuerunt. Du
plex habet incommodum hæc conſtructio:
ſpaciorum anguſtiam, vt niſi digiti ſint gra
ciles admodum longi chorauléſque præſtans,
qualis illa erat, quæ cum decimum ſeptimum
ageret annum, nemini poſt haberi poſſet
difficultatem, & confuſionem non leuem ſit
paritura: tantúſque numerus fidium è neruis
vix poſſit in certa contentione diu manere.
Cæterùm illi difficultas addidit decorem: &
ob artis præſtantiam, ſuauitatem mirabilem.
Cùm verò duo ſint extrema, & medium, quod
vocant Tenorem, in diuerſis vocibus (nam
quæ de diateſſaro dicta ſunt, ad vnam tantùm
referuntur) vox quarta Altus adiecta eſt, quę
quòd vacua repleat, cæteris ſuauitate præ
ſtat: cùm enim rei iam perfectæ aliquid addi
tur artificiosè, ad ornatum plurimùm con
ducere ſolet. Ob id omnibus vocibus hæc mi
ra arte conuenit. Obſeruat hæc vnicè graui
tonam, contra quam ſæpè in ſupremum ſe
attollit: modò quaſi in grauitonam mutata,
in profundum ſe mergit, ſublimiorem har
moniæ totius vocem contrario motu obſer
uans. Plerunque circa mediam ſpatia com
plendo ludit. Quo fit vt cùm nobiliſſima ſit,
præclaram etiam exigat cantatoris naturam,
& ingenium: quibus fit deſtituatur, nulla
prorſus euadit.
Porrò facilis eſt notarum cantus: notas
vocamus, Vt, Re, Mi, Fa, Sol, La: ſed
proferre verba, difficilius. Ideò cùm notas
prius diſcant pueri, ad verba ſæpè cum dif
ficultate non leui transferuntur. Fit autem
hæc tranſlatio tribus modis. Primus eſt, vt
quia diapente, diapaſon, diateſſaron, &
cæteras medias conſonantias, itémque ſe
ptimam, & nonam, & ſecundam aure diſ
cat, & proferre voce, atque ita ſub illa vocum
magnitudine verba ac ſyllabas potiùs pro
ferat, quod arduum ſanè eſt, quoniam ſex
ta, & tertia duplices ſunt, nec licet eas
proferre ſine imaginatione notarum atque
ita ſi alteram pro altera ſuppoſueris, ſemito
nio diſcordabis à reliquis vocibus. Secundus
modus eſt, vt mente concipias quocunque
ſpatio ac linea, quæ vox & quanta eſſe
vocamus, Vt, Re, Mi, Fa, Sol, La: ſed
proferre verba, difficilius. Ideò cùm notas
prius diſcant pueri, ad verba ſæpè cum dif
ficultate non leui transferuntur. Fit autem
hæc tranſlatio tribus modis. Primus eſt, vt
quia diapente, diapaſon, diateſſaron, &
cæteras medias conſonantias, itémque ſe
ptimam, & nonam, & ſecundam aure diſ
cat, & proferre voce, atque ita ſub illa vocum
magnitudine verba ac ſyllabas potiùs pro
ferat, quod arduum ſanè eſt, quoniam ſex
ta, & tertia duplices ſunt, nec licet eas
proferre ſine imaginatione notarum atque
ita ſi alteram pro altera ſuppoſueris, ſemito
nio diſcordabis à reliquis vocibus. Secundus
modus eſt, vt mente concipias quocunque
ſpatio ac linea, quæ vox & quanta eſſe