Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
211
211
212
212
213
213
214
214
215
215
216
216
217
217
218
218
219
219
220
220
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="232"/>
              autem ſunt vel ſubiectæ, vt indiuidua ſpeciei, vel etiam quantitatis, quo etiam pacto accipitur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1582"/>
                <lb/>
                <emph type="italics"/>
              primò
                <emph.end type="italics"/>
              7. & 8. Phyſ. cùm quęritur, an aliquid moueat ſeipſum primò. </s>
              <s>Deinde
                <emph type="italics"/>
              per ſe
                <emph.end type="italics"/>
              quoque va­
                <lb/>
              riis modis accipitur. </s>
              <s>primò cauſſa ordinata, ex qua pendet affectus, cui opponitur cauſſa infinita,
                <lb/>
              & fortuita; quemadmodum accipitur in quarto modo, hoc dicimus non per accidens, ſecundò
                <lb/>
              per ſe dicitur id quod abſolutum eſt, vt per ſe conſiſtat, nec ex vllo alio pendeat, vel ſimpliciter,
                <lb/>
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              Deus, vel in ſuo ordine, qua ratione differt ab iis quæ Medici vocant
                <foreign lang="grc">κατὰ σχέ­
                  <lb/>
                σιν</foreign>
              , Ariſtoteles in aliquibus
                <foreign lang="grc">κατὰ πάθος</foreign>
              , & eſt 5. Met. proprium
                <foreign lang="grc">τῶν κεχωρισμένων</foreign>
              .i. </s>
              <s>ſepara­
                <lb/>
              torum quales ſunt ſubſtantiæ compoſitæ & eſſentiæ beatę. </s>
              <s>Sicut autem dicitur primò eſſe quod
                <lb/>
              per ſe conſiſtit, vt prima ſubſtantia, ſic per analogiam dici poteſt de habitibus, & de cauſsis quæ
                <lb/>
              non pendent ex alio genere cauſſarum, vel ſimpliciter, vel quodammodo. </s>
              <s>Dico igitur Naturam
                <lb/>
              eſſe principium motus & quietis primò, quia ſit cauſſa medio vacans, ſi non merito contactus, at
                <lb/>
              quia nulla ſit ea prior in genere principiorum internorum,
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>adæquata, quoniam exten­
                <lb/>
              ditur per omneis ſubiecti parteis, cum ſubiecto diuidua, & ſecundùm virtutem, & ſecundùm eſ­
                <lb/>
              ſentiam: nanque & lapis totus eſt per ſuam
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , & quælibet pars eius eſt lapis: atqui animus
                <lb/>
              ineſt per eſſentiam non in toto, ſed in certa corporis parte, nec cum ſingulis partibus diuiditur.
                <lb/>
              </s>
              <s>ergo quòd inſit primò diſtinguitur ab animo: diſtinguitur etiam à Deo, qui etſi copulatur cum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1583"/>
                <lb/>
              cęlo magis indiuiduè, quàm forma cum materia; nihilominus ineſt in certa cęli parte, vt in dexte­
                <lb/>
              ra, ad alias virtutem ſolam diffundens. </s>
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Per ſe
                <emph.end type="italics"/>
              etiam quia neque eſt inſtrumentum, neque ineſt
                <lb/>
                <foreign lang="grc">κατὰ σχεσιν</foreign>
              , ſed eſt abſoluta cauſſa inter internas: ſic ſegregatur à grauitate & leuitate quæ
                <lb/>
              ſunt inſtrumenta, necnon à præuiis affectionibus quæ pendent ab efficiente. </s>
              <s>Non per accidens
                <lb/>
              autem, quia non eſt cauſſa fortuita, qualis eſt medicus, dum curat ſeipſum. </s>
              <s>Atque ita non ex­
                <lb/>
              cluditur operę motus naturalis appetitus, aut inſtrumentum, aut affectio præuia, quoniam cauſ­
                <lb/>
              ſa non accipitur, vt contactu proxima, ſed vt præcipua. </s>
              <s>Ex quo efficitur vt cùm id quod eſt pri­
                <lb/>
              mò ſub eo ſignificato, ſit ex alio quodam ordine, atque id quod eſt per ſe, neque ſe habeant ſe­
                <lb/>
              cundùm ſeriem veluti pedeſtre & bipes, more conſueto Ariſtoteli nullus ordo inter eas differen­
                <lb/>
              tias obſeruari debeat. </s>
              <s>Noli verò tu exemplum cauſſæ per accidens ſic accipere, quemadmodum
                <lb/>
              ſolent rudiores interpretes, ſi fingatur .ſ. </s>
              <s>medicus ſibi ipſi reſtituere ſanitatem, & ita diſtinguatur
                <lb/>
              à natura, quia ſeipſum per accidens (curet nam quòd per accidens hæc coniungantur, ſatis ap­
                <lb/>
              paret,
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              ſæpiſsimè ſecernuntur, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              medicus ſemper ægrotat, aut æger ſemper eſt me­
                <lb/>
              dicus) quaſi ſi per ſe medicus ſeipſum curaret, non diſcreparet à natura, vnde colligatur naturá
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1584"/>
                <lb/>
              efficere motum, veluti medicus efficit ſanitatem. </s>
              <s>Nam ſic natura pertineret ad ſolam formam,
                <lb/>
              quandò ea ſola agendi principium ponitur, & veriſimile erat Ariſtotelem magis ſignificare nobis
                <lb/>
              principium quod plurimum foret in vſu; erat
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              id materia: nam latebat adhuc, eſſe'ne forma
                <lb/>
              ſubſtantia, & natura, atqui materia eſt principium patiendi. </s>
              <s>Quare dicemus hoc exemplum id
                <lb/>
              valere duntaxat, vt intelligatur illud item acquiri, quòd hoc
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              internum ſit per ſe. </s>
              <s>quod
                <lb/>
              in medico certè non eſt, neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ex ſeipſo mouetur ad ſalutem, ſed quòd euenit forte fortuna,
                <lb/>
              vt ægrotet medicus, & ſi rite exemplum hoc ſumpturi ſimus, accipiendum id quod per ſe eſt ab
                <lb/>
              ægro, quod autem per accidens à medico, hoc eſt, non quòd medico accidat eſſe ægrum, quod illi
                <lb/>
              putant qui per hoc
                <expan abbr="exemplũ">exemplum</expan>
              ſignificari putant agendi principium in natura, ſed quòd ægro acci­
                <lb/>
              dat eſſe
                <expan abbr="medicũ">medicum</expan>
              , per quod nos dicimus indicari patiendi facultatem quæ per ſe & ſecundùm
                <expan abbr="na-turã">na­
                  <lb/>
                turam</expan>
              ineſt in ægro, quòd Ariſtoteles reſpiciat ſemper id quod mouetur, & in eo
                <expan abbr="principiũ">principium</expan>
              ſumat
                <lb/>
              per quod mouetur. </s>
              <s>Nam quòd ſanetur ineſt in ægro per ſe, quod
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              tendit ad ſanitatem per ſe
                <lb/>
              ægrum ſic oportet: nunc quòd medicus ita moueatur eſt per accidens; quia
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ægrotat ita mo­
                <lb/>
              uetur. </s>
              <s>Idem quoque multò ante ſignificauerat nobis Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              dum exponeret, quemadmo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1585"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1586"/>
                <lb/>
              dum fieret ex ente & non ente omne id quod fit: etenim fiebat ex ente, quatenus non eſt, vt ho­
                <lb/>
              mo ſanus ex homine, quatenus æger. </s>
              <s>
                <expan abbr="Idemq́">Idemque</expan>
              . </s>
              <s>confirmauit alibi,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              vt planè confirmet expoſitio­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1587"/>
                <lb/>
              nem
                <expan abbr="noſtrã">noſtram</expan>
              in definitione naturę. </s>
              <s>æger
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ille eſt, non medicus, qui in ſeipſo principia ſanitatis ha­
                <lb/>
              beat per ſe, neque principium ſanitatis in medico eſt ex natura, ſed ex arte & ordo rerum flagi­
                <lb/>
              tat, vt id quod eſt per accidens, referatur ad aliud quod ſit per ſe, non autem contrà. </s>
              <s>ideò medi­
                <lb/>
              cum ſanari referetur ad ægrotum qui per ſe ſanatur: non autem ægrotum ſanari ad medicum,
                <lb/>
              quia medicus per ſe ſanet, & illud eſt ex natura, hoc vniuerſum accidens, & ex alio principio ſu­
                <lb/>
              mit originem. </s>
              <s>Non igitur eſt per accidens ægro, quòd ſanetur, ſed medico: neque naturale me­
                <lb/>
              dico, quòd ſanet, verùm quòd ſanetur, ſanatur autem, quatenus æger eſt, non autem quatenus
                <lb/>
              medicus. </s>
              <s>Quòd autem ea verba ſic interprętari oporteat, conſequentia perſuadent: additur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
                <lb/>
              nullum eorum quæ fiunt, habere in ſeipſis principium effectionis, ſed ſemper extra ſe, intra verò
                <lb/>
              per accidens. </s>
              <s>Itaque efficiens per ſe ſeparatum eſſe ab eo quod mouetur. </s>
              <s>Proinde ſi non ſepa­
                <lb/>
              ratum, neque omnino efficiens erit per ſe, ſed per accidens. </s>
              <s>Ergo ſi natura eſt principium per ſe,
                <lb/>
              non poteſt eſſe agens internum; nec igitur vt medicus, ſed vt æger. </s>
              <s>Quapropter alio modo prin­
                <lb/>
              cipium atque agens. </s>
              <s>Quanquam animi natura nobis exhibere poteſt aliquod negocium, quippe </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>