Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011277">
                <pb pagenum="606" xlink:href="016/01/253.jpg"/>
              in fine Veris, vel in æſtate, abſque vento­
                <lb/>
              rum flatibus vllis, cum vehementi calore,
                <lb/>
              & dum non pluit, turbidus tamen ac nebu­
                <lb/>
              loſus aër conſpicitur. </s>
              <s id="s.011278">Talem conſtitutionem
                <lb/>
              in Cramone ciuitate olim Hippocrates deſ­
                <lb/>
              cripſit, quam maxima, & horrenda peſtis
                <lb/>
              eſt ſubſecuta, in qua præter lethiferas fe­
                <lb/>
              bres, & tubercula atque carbunculos, inte­
                <lb/>
              gra membra tabo abſumpta excidebant. </s>
              <s id="s.011279">Ca­
                <lb/>
              lor enim ( vt diximus ) & humidum corru­
                <lb/>
              ptionis parentes ſunt, cùm motus illa non
                <lb/>
              temperauerit. </s>
              <s id="s.011280">Aliud è cœlo ſignum ſumi ſo­
                <lb/>
              let, cùm ſcilicet deliquia ſolis magna fiunt,
                <lb/>
              aut Cometes, aut igneæ flammæ in aëre vi­
                <lb/>
              dentur. </s>
              <s id="s.011281">Ex immodica enim ſiccitate, &
                <lb/>
              vapore bituminoſo, hæc quæ aërem etiam
                <lb/>
              corrumpere poſſunt, fieri ſolent: quanquam
                <lb/>
              ſi nihil aliud ſubſequatur, fallax ſit ſignum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011282">Nam annis, 1531. & ſequentibus multæ
                <lb/>
              ſtellæ crinitæ, & ab anno 1539. vſque ad
                <lb/>
              annum 1551. tot Solis & maxima
                <expan abbr="">tum</expan>
              Lunæ
                <lb/>
              deliquia apparuerunt, vt nunquam plura,
                <lb/>
              neque maiora contigiſſe legantur, & ta­
                <lb/>
              men Italia ab anno 1524. vſque ad annum
                <lb/>
              præſentem 1559. nullam paſſa eſt inſignem
                <lb/>
              peſtis cladem, imò neque fermè veſtigium.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011283">Si tamen arbores ardere videantur, certius
                <lb/>
              eſt ſignum calamitatis futuræ, quoniam
                <lb/>
              iam aër ipſe noſter non ſublimis, qui minùs
                <lb/>
              ad nos attinet, infeſtatur. </s>
              <s id="s.011284">Quòd ſi aër quaſi
                <lb/>
              puluerulentus menſibus aliquot perſeueret,
                <lb/>
              peſtem futuram denunciat ſui generis. </s>
              <s id="s.011285">Nam
                <lb/>
              impurum quod trahitur, cor, ſed magis ce­
                <lb/>
              rebrum vitiat. </s>
              <s id="s.011286">Cùm enim peſtis & ab aqua,
                <lb/>
              & ab aëre fiat, quæ ab aqua fit, cor magis
                <lb/>
              petit: quæ ab aëre, cerebrum. </s>
              <s id="s.011287">Nullum enim
                <lb/>
              ſeptum adeò denſum in cerebro velut in pul­
                <lb/>
              mone, cùm tamen cerebrum reſpiret. </s>
              <s id="s.011288">Ipſius
                <lb/>
              verò cerebri ſubſtantia, cordis mollior ac
                <lb/>
              magis exanguis. </s>
              <s id="s.011289">Quò fit, vt in ſpecubus ob
                <lb/>
              vitium cerebri primùm in lipothymiam, in­
                <lb/>
              de corde conſentiente in ſyncopen, & mor­
                <lb/>
              tem incidant. </s>
              <s id="s.011290">Ex his igitur in cauſarum co­
                <lb/>
              gnitionem venire licet, vt ex cauſis in mor­
                <lb/>
              bi genus. </s>
              <s id="s.011291">Cúmque panis aëri expoſitus, mu­
                <lb/>
              corem contrahit per nocte, habes iam cor­
                <lb/>
              rupti aëris ſigna, proximámque ſi nondum
                <lb/>
              cœpit peſtilentiam. </s>
              <s id="s.011292">Cùm verò diues anus,
                <lb/>
              aut puellæ ſtragem prænunciantes videre at­
                <lb/>
              que audire ſe eixiſtimauerint, peſtis ſubſe­
                <lb/>
              quetur. </s>
              <s id="s.011293">Nam ſi viderunt, inquam, & au­
                <lb/>
              dierunt, diui non mentiuntur? </s>
              <s id="s.011294">Si autem
                <lb/>
              non videntes videre ſe exiſtimant, atque
                <lb/>
              audire perperàm, iam atra bilis in ſanguine
                <lb/>
              exuperat aëris praua qualitate, quæ in de­
                <lb/>
              terius procedens peſtem facit. </s>
              <s id="s.011295">Canum quo­
                <lb/>
              que frequens rabies ob id peſtem nunciat,
                <lb/>
              quòd hi vel ab aquis, vel ab aëre in rabiem
                <lb/>
              aguntur. </s>
              <s id="s.011296">Declarauimus enim ab aquis cor­
                <lb/>
              ruptis rabiem generari. </s>
              <s id="s.011297">Similiter & lupo­
                <lb/>
              rum ingreſſus in vrbem, & moleſtia aſſi­
                <lb/>
              dua, rabiei in eis cuiuſdam ſignum eſt. </s>
              <s id="s.011298">Ni­
                <lb/>
              mia enim audacia rabiem nunciat. </s>
              <s id="s.011299">Ab his
                <lb/>
              igitur cauſis, quibus hi in rabiem aguntur,
                <lb/>
              corrumpuntur in hominibus humores, &
                <lb/>
              peſtis generatur. </s>
              <s id="s.011300">Ob id etiam quandoque
                <lb/>
              contingit ante peſtem aues deſerere oua at­
                <lb/>
              que nidos, & imperfectos pullos: omnia
                <lb/>
              enim hæc ſigna ſunt prædominantis atræ
                <lb/>
              bilis, ſeu ob aërem, ſeu ob aquam corru­
                <lb/>
              ptam. </s>
              <s id="s.011301">Oues autem præcipuè ante id tempus
                <lb/>
              clade afficiuntur: imbecilliores enim ac ſi­
                <lb/>
              miles hominibus natura, ab eiſdem cauſis,
                <lb/>
              quibus homines peſtem patiuntur: Rana­
                <lb/>
              rum quoque multitudo, & blattarum in
                <lb/>
              muris ob ſuperfluum humidum pingue fit,
                <lb/>
              quod naturæ humanæ aduerſatur, & illi
                <lb/>
              perniciem affert. </s>
              <s id="s.011302">Cúmque vermes ac ſer­
                <lb/>
              pentes apparent, tum talpæ, id contingit,
                <lb/>
              quoniam cubilia propria deſerunt ob mole­
                <lb/>
              ſtiam vaporis, qui ſub terra continetur, qui­
                <lb/>
              que aſcendens aërem vitiat adeò infeſto
                <lb/>
              affectu, vt perniciem ſerpentibus afferre poſ­
                <lb/>
              ſit, ne dum hominibus. </s>
              <s id="s.011303">Nihil enim penitùs
                <lb/>
              ſub terra ſalutare homini fermè eſſe poteſt:
                <lb/>
              generaliter autem omninò eſſe non poteſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011304">Ob id oportet talia frequenter videri, & paſ­
                <lb/>
              ſim, & perſeuerare, & augeri: tunc enim
                <lb/>
              procul dubiò peſtem futuram prænunciant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011305">Aues etiam ſi hunc morbum concipiant, in­
                <lb/>
              gentis peſtis ſignum ſunt. </s>
              <s id="s.011306">Refert enim Ioa­
                <lb/>
              chimus Schælerus, in illa grauiſſima peſte
                <lb/>
              Britannica aues ſub arboribus mortuas in­
                <lb/>
              ueniri ſolitas cum puſtulis ſub alis. </s>
              <s id="s.011307">Itaque
                <lb/>
              cùm ſiccius animalium genus atque liberius
                <lb/>
              eo morbo afficitur, multò magis etiam ho­
                <lb/>
              mines. </s>
              <s id="s.011308">Tranſire enim hic etiam in equos vi­
                <lb/>
              ſus eſt. </s>
              <s id="s.011309">Naſcitur præterea in fructu quercus,
                <lb/>
                <expan abbr="quẽ">quem</expan>
                <expan abbr="gallã">gallam</expan>
              vocant, & qui rarò menſe Martio
                <lb/>
                <expan abbr="">non</expan>
              perforatur, vermis quandoque,
                <expan abbr="quandoq;">quandoque</expan>
                <lb/>
              araneus, & quandoque muſca. </s>
              <s id="s.011310">Vbi vermis
                <lb/>
              innaſcitur, peſtem nunciat: nam vermis ex
                <lb/>
              multo fit humido, ſed non probè concocto.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011311">Si muſca, fertilitatem: nam humidum tenue,
                <lb/>
              & benè concoctum declarat: vnde aëris
                <expan abbr="ca-lorẽ">ca­
                  <lb/>
                lorem</expan>
              temperatum eſſe docet, qui vbertatem
                <lb/>
              affert. </s>
              <s id="s.011312">At ſi aranea erumpat, iam hoc ſteri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1572"/>
                <lb/>
              litatis eſt indicium: eſt enim aranea animal
                <lb/>
              frigidum atque ſiccum, & ob id telas confi­
                <lb/>
              cit: frigus autem ac ſiccitas generationi om­
                <lb/>
              ni ac vitæ contraria ſunt. </s>
              <s id="s.011313">Porrò fertilitatis
                <lb/>
              ac ſterilitatis ſigna ad quatuor in vniuerſum
                <lb/>
              genera referri debent. </s>
              <s id="s.011314">Ad aſtra quidem pri­
                <lb/>
              mum, at de his ſuis locis planè dictum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011315">Ad elementa verò immoderantia omnis,
                <lb/>
              qualis calidi, vel frigidi, ſicci, aut humi­
                <lb/>
              di, & nimia aëris tranquillitas, & peruer­
                <lb/>
              ſitas, vt hyems calida, vel ſiccum, & tran­
                <lb/>
              quillum, æſtas temperata. </s>
              <s id="s.011316">Ad ipſas plan­
                <lb/>
              tas, velut frugum ſemina cùm leuia fuerint,
                <lb/>
              aut corrupta, ſterilitatem futuram in eo ge­
                <lb/>
              nere nuntiant. </s>
              <s id="s.011317">Et ſi ſub Caniculæ ortu
                <lb/>
              citò areſcant. </s>
              <s id="s.011318">Si enim vehemens hoc ma­
                <lb/>
              lum fuerit, in plurimos annos protenditur:
                <lb/>
              velut de ſterilitate Ioſeph ſub Pharaone,
                <lb/>
              quæ ſeptem annis durauit. </s>
              <s id="s.011319">Ob id etiam
                <lb/>
              qui ſerunt, meliora ex eo genere legunt ſe­
                <lb/>
              mina. </s>
              <s id="s.011320">Similiter & in fructibus, in quibus
                <lb/>
              perpetuum illud fermè manet, vt maximam
                <lb/>
              vbertatem maxima ſterilitas ſubſequatur,
                <lb/>
              ſeu exhauſtis arborum viribus, ſeu quomo­do
                <lb/>
              cunque læſis germinibus, à quibus germina
                <lb/>
              prodeunt, vt etiam ex grandine contingit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011321">Ab accidentibus vero, & ſignis: nam terræ­
                <lb/>
              motus, & locuſtæ, ſæpè peſtis, frequentiùs
                <lb/>
              ſterilitatis cauſæ manifeſtæ, & efficaces fue­
                <lb/>
              runt. </s>
              <s id="s.011322">Et inſectorum ac piſcium abundantia
                <lb/>
              ſterilitatem nuntiat: ab humidi enim co­
                <lb/>
              pia fiunt piſces, triticum autem ab humido
                <lb/>
                <expan abbr="tẽperamento">temperamento</expan>
              , vnde (vt diximus) nec in inſula </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>