Galeni laus.
Vltimus omnium Vitruuius, qui tamen ſi
propria non aliena inuenta conſcripſiſſet, in
ter primos adnumerari poterat. Eminent au
tem quædam in ſingulis: vt in Archimede
æqualitas ſphæræ cum cylindro, ſepulchro
ſuo inſcripta: in Euclide ordo, in Ariſtotele
contextus, in Galeno diuidendi ratio. Alij
etiam præclaras quaſdam dotes habent, ta
metſi ſubtilitate non præſtiterint. Quis in
Homero non admiretur affectus, grauitatem
in Virgilio, commiſerationem & affluentiam
in Cicerone, orationis qualitatem tum ſche
mata ſenſui verborum appoſita in Quintilia
no? Nec eſt vnum genus ſubtilitatis in quo
auctores celebrantur, ſed plura. Ariſtotelis
ab ingenio, cuius æmuli Theophraſtus &
Scotus. Ab ingenio, ac imaginatione Archi
medis. Ab imaginatione, vt Calculatoris. A
ſenſu cum imaginatione, vt Euclidis. A iudi
cio: vt Algebræ. A ſenſu atque experientia,
vt Vitruuij: cuius æmulus fuit Hero clariſ
ſimus inuentis, ſed parum vtilib. Præſtantiſ
ſimus in Vitruuio modus horologiorum, ſeu
per tympana & aquam, ſeu in anaporicis ex
ſignifero, ſeu per analema quod cauis plan
tis, ac ſphæricis commune eſt. Atque hi om
nes ingenio præſtiterunt, ſed qui humanas
vires ſupergreſſi, proprioréſque diuinitati
cuipiam fuiſſe videntur, tres ſunt: Ptolemæus
Alexandrinus, Hippocrates, Cous, & Ploti
nus. Huic debeo, quòd intelligere multa poſ
ſe confidam, illi artis ſcientiam: primum ad
miror quod vix intelligam. Coniector hanc
claritatem virorum, quòd reliquorum ſi per
iiſſent monumenta, propoſitis mihi tracta
tionibus auxiliiſque, quibus illi freti ſunt, cur
ſingula reſtituere non poſſem, & ſi non poſ
ſem, non intelligo: at vnius ex his, ne ſeptem
quidem lineas facturum me non poſſe toto
vitæ meæ tempore ſatis intelligo. At qui
Hippocrati, Galenum parem eſſe putant,
neutrum eorum ſe intelligere ea confeſſio
ne fatentur. Multò enim plus Hippocrates à
Galeno diſtat, quam Galenus à puerulo quo
vis. Itaque qui nondum ex his tribus ali
quem intelligit, ad ſcientiam quidem exer
citatum capeſſendam, ex aliorum intellectu
exiſtimare verè poteſt, ſe tamen ſcire quic
quam omnino non exiſtimet. Horum enim
eſt meta humanæ ſcientiæ.
propria non aliena inuenta conſcripſiſſet, in
ter primos adnumerari poterat. Eminent au
tem quædam in ſingulis: vt in Archimede
æqualitas ſphæræ cum cylindro, ſepulchro
ſuo inſcripta: in Euclide ordo, in Ariſtotele
contextus, in Galeno diuidendi ratio. Alij
etiam præclaras quaſdam dotes habent, ta
metſi ſubtilitate non præſtiterint. Quis in
Homero non admiretur affectus, grauitatem
in Virgilio, commiſerationem & affluentiam
in Cicerone, orationis qualitatem tum ſche
mata ſenſui verborum appoſita in Quintilia
no? Nec eſt vnum genus ſubtilitatis in quo
auctores celebrantur, ſed plura. Ariſtotelis
ab ingenio, cuius æmuli Theophraſtus &
Scotus. Ab ingenio, ac imaginatione Archi
medis. Ab imaginatione, vt Calculatoris. A
ſenſu cum imaginatione, vt Euclidis. A iudi
cio: vt Algebræ. A ſenſu atque experientia,
vt Vitruuij: cuius æmulus fuit Hero clariſ
ſimus inuentis, ſed parum vtilib. Præſtantiſ
ſimus in Vitruuio modus horologiorum, ſeu
per tympana & aquam, ſeu in anaporicis ex
ſignifero, ſeu per analema quod cauis plan
tis, ac ſphæricis commune eſt. Atque hi om
nes ingenio præſtiterunt, ſed qui humanas
vires ſupergreſſi, proprioréſque diuinitati
cuipiam fuiſſe videntur, tres ſunt: Ptolemæus
Alexandrinus, Hippocrates, Cous, & Ploti
nus. Huic debeo, quòd intelligere multa poſ
ſe confidam, illi artis ſcientiam: primum ad
miror quod vix intelligam. Coniector hanc
claritatem virorum, quòd reliquorum ſi per
iiſſent monumenta, propoſitis mihi tracta
tionibus auxiliiſque, quibus illi freti ſunt, cur
ſingula reſtituere non poſſem, & ſi non poſ
ſem, non intelligo: at vnius ex his, ne ſeptem
quidem lineas facturum me non poſſe toto
vitæ meæ tempore ſatis intelligo. At qui
Hippocrati, Galenum parem eſſe putant,
neutrum eorum ſe intelligere ea confeſſio
ne fatentur. Multò enim plus Hippocrates à
Galeno diſtat, quam Galenus à puerulo quo
vis. Itaque qui nondum ex his tribus ali
quem intelligit, ad ſcientiam quidem exer
citatum capeſſendam, ex aliorum intellectu
exiſtimare verè poteſt, ſe tamen ſcire quic
quam omnino non exiſtimet. Horum enim
eſt meta humanæ ſcientiæ.
Vitruuij
laus.
Quæ in ſin
gulis aucto
ribus maxi
ma.
laus.
Quæ in ſin
gulis aucto
ribus maxi
ma.
Subtilitatis
in auctoribus
genera ſeptem.
in auctoribus
genera ſeptem.
Ratio abſo
lutiſſima
conſcriben
dorum libro
rum.
lutiſſima
conſcriben
dorum libro
rum.
Vt verò abſolutorum librorum rationem
quiſque intelligat, & quónam modo ars vna
quæque doceri poſſit, neminem inuenio qui
id exactius me tradiderit, præter vnum Ga
lenum: quam ſi nos tempeſtiuè tenuiſſemus,
à multis ſanè laboribus excuſaſſet. Ea eſt rat
io, qua ſæpius eadem ad hanc vſque diem
noſtra immutare coactus ſim, quæ prius aliis
placere cœperunt quàm mihi. Nunc verò
quæ edentur, percepta conſcribendi ratione,
non minus nobis quàm aliis (vt exiſtimo) ſa
tisfaciens. Mihi quidem præter Deum, ad
hanc vſque diem nullus auxiliator ad com
ponendos libros fuit, vtinam non magis im
pedimento quiſquam fuiſſet. Itaque inita ra
tione mecum, vt cogitarem aliquem eſſe, &
huius rei modum, caſus qui non ſine numine
fuit, oblatus eſt, quo Galeni ſententiam de
hoc intelligerem. Ea autem talis erat: Si do
ctrinam aliquam, cuiuſpiam rei tradere ab
ſolutiſſimè atque perfectè volueris, quòd
officium eſt cuiuſque ſcribentis, id commo
dè aſſequi licebit, ſi rem de qua tractatur in
ſpecies diuiſerimus, atque illas rurſus, ac rur
ſus diſtinxerimus in alias minores, donec ad
vltimas peruenerimus. Eadem quoque ratio
in affectibus, qui de his ſpeciebus demon
ſtrari poſſunt, obſeruanda erit. Atque hoc
primum præceptum eſt. Aliud verò fuerit, vt
demonſtremus tam in ſpeciebus rei tractatæ,
quàm affectibus, non plura eſſe, aut poſſe ge
nera membrorum ſub tractata re contineri,
quódque deſcripta membra ſub illa omnia
contineantur. Initium verò huius diuiſionis
ab artis fine ſumendum erit, aliter in incerto
vagabimur. Sic igitur optimæ conſtructionis
præcepta nos docuit Galenus: atque ex hoc,
quinam in vnaquaque arte tradenda fuerint
præſtantiſſimi.
quiſque intelligat, & quónam modo ars vna
quæque doceri poſſit, neminem inuenio qui
id exactius me tradiderit, præter vnum Ga
lenum: quam ſi nos tempeſtiuè tenuiſſemus,
à multis ſanè laboribus excuſaſſet. Ea eſt rat
io, qua ſæpius eadem ad hanc vſque diem
noſtra immutare coactus ſim, quæ prius aliis
placere cœperunt quàm mihi. Nunc verò
quæ edentur, percepta conſcribendi ratione,
non minus nobis quàm aliis (vt exiſtimo) ſa
tisfaciens. Mihi quidem præter Deum, ad
hanc vſque diem nullus auxiliator ad com
ponendos libros fuit, vtinam non magis im
pedimento quiſquam fuiſſet. Itaque inita ra
tione mecum, vt cogitarem aliquem eſſe, &
huius rei modum, caſus qui non ſine numine
fuit, oblatus eſt, quo Galeni ſententiam de
hoc intelligerem. Ea autem talis erat: Si do
ctrinam aliquam, cuiuſpiam rei tradere ab
ſolutiſſimè atque perfectè volueris, quòd
officium eſt cuiuſque ſcribentis, id commo
dè aſſequi licebit, ſi rem de qua tractatur in
ſpecies diuiſerimus, atque illas rurſus, ac rur
ſus diſtinxerimus in alias minores, donec ad
vltimas peruenerimus. Eadem quoque ratio
in affectibus, qui de his ſpeciebus demon
ſtrari poſſunt, obſeruanda erit. Atque hoc
primum præceptum eſt. Aliud verò fuerit, vt
demonſtremus tam in ſpeciebus rei tractatæ,
quàm affectibus, non plura eſſe, aut poſſe ge
nera membrorum ſub tractata re contineri,
quódque deſcripta membra ſub illa omnia
contineantur. Initium verò huius diuiſionis
ab artis fine ſumendum erit, aliter in incerto
vagabimur. Sic igitur optimæ conſtructionis
præcepta nos docuit Galenus: atque ex hoc,
quinam in vnaquaque arte tradenda fuerint
præſtantiſſimi.
Sed poſtquam ad artificem ventum eſt,
proſequamur & artes, quæ adeò ætate noſtra
inclaruerunt, vt quæ hîc ſcripſi, apud poſte
ros fidei parum ſint habitura. Sed ſi quis ſe
cum exiſtimet, vnamquanque ætatem ſua
habuiſſe miracula, antiquiſſimam, tot dilu
uia, tot incendia, Romanorum, prodigia ora
cula, ſequentem verò etiam miracula, non
eſt cur poſteri de artium inuentis noſtræ
tempeſtatis dubitent: nec nos de his quæ di
gna admiratione tradita ſunt ab aliis, qui
priore ſeculo vixerunt. Sunt artium inuenta
in ſingulos dies noua, nec vllo fine compræ
henduntur: in quibuſdam ſufficit ſcire quid
velis. Nuper quidam inuenit haſtati enſis ra
tionem. Nam cùm enſis dirigitur, duplica
tur, vncinóque firmatus haſtam ferream re
fert, cuius cuſpis eſt ipſe enſis. Alius roſtra
tam manum ferream fecit, quæ cùm tange
retur, concurrentibus in ſe vncinis manum
furis deprehendebat: nam inter pecunias de
liteſcebat in crumena. Sic infinita excogi
tare licet, quæ ſolo iudicio indicent. At no
ſtra ætas illuſtribus inuentis, & maximis
fœcunda eſt.
proſequamur & artes, quæ adeò ætate noſtra
inclaruerunt, vt quæ hîc ſcripſi, apud poſte
ros fidei parum ſint habitura. Sed ſi quis ſe
cum exiſtimet, vnamquanque ætatem ſua
habuiſſe miracula, antiquiſſimam, tot dilu
uia, tot incendia, Romanorum, prodigia ora
cula, ſequentem verò etiam miracula, non
eſt cur poſteri de artium inuentis noſtræ
tempeſtatis dubitent: nec nos de his quæ di
gna admiratione tradita ſunt ab aliis, qui
priore ſeculo vixerunt. Sunt artium inuenta
in ſingulos dies noua, nec vllo fine compræ
henduntur: in quibuſdam ſufficit ſcire quid
velis. Nuper quidam inuenit haſtati enſis ra
tionem. Nam cùm enſis dirigitur, duplica
tur, vncinóque firmatus haſtam ferream re
fert, cuius cuſpis eſt ipſe enſis. Alius roſtra
tam manum ferream fecit, quæ cùm tange
retur, concurrentibus in ſe vncinis manum
furis deprehendebat: nam inter pecunias de
liteſcebat in crumena. Sic infinita excogi
tare licet, quæ ſolo iudicio indicent. At no
ſtra ætas illuſtribus inuentis, & maximis
fœcunda eſt.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib