Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="608" xlink:href="016/01/255.jpg"/>
            <p type="margin">
              <s id="s.011376">
                <margin.target id="marg1586"/>
              Galeni laus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011377">Vltimus omnium Vitruuius, qui tamen ſi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1587"/>
                <lb/>
              propria non aliena inuenta conſcripſiſſet, in­
                <lb/>
              ter primos adnumerari poterat. </s>
              <s id="s.011378">Eminent au­
                <lb/>
              tem quædam in ſingulis: vt in Archimede
                <lb/>
              æqualitas ſphæræ cum cylindro, ſepulchro
                <lb/>
              ſuo inſcripta: in Euclide ordo, in Ariſtotele
                <lb/>
              contextus, in Galeno diuidendi ratio. </s>
              <s id="s.011379">Alij
                <lb/>
              etiam præclaras quaſdam dotes habent, ta­
                <lb/>
              metſi ſubtilitate non præſtiterint. </s>
              <s id="s.011380">Quis in
                <lb/>
              Homero non admiretur affectus, grauitatem
                <lb/>
              in Virgilio, commiſerationem & affluentiam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1588"/>
                <lb/>
              in Cicerone, orationis qualitatem tum ſche­
                <lb/>
              mata ſenſui verborum appoſita in Quintilia­
                <lb/>
              no? </s>
              <s id="s.011381">Nec eſt vnum genus ſubtilitatis in quo
                <lb/>
              auctores celebrantur, ſed plura. </s>
              <s id="s.011382">Ariſtotelis
                <lb/>
              ab ingenio, cuius æmuli Theophraſtus &
                <lb/>
              Scotus. </s>
              <s id="s.011383">Ab ingenio, ac imaginatione Archi­
                <lb/>
              medis. </s>
              <s id="s.011384">Ab imaginatione, vt Calculatoris. </s>
              <s id="s.011385">A
                <lb/>
              ſenſu cum imaginatione, vt Euclidis. </s>
              <s id="s.011386">A iudi­
                <lb/>
              cio: vt Algebræ. </s>
              <s id="s.011387">A ſenſu atque experientia,
                <lb/>
              vt Vitruuij: cuius æmulus fuit Hero clariſ­
                <lb/>
              ſimus inuentis, ſed parum vtilib. </s>
              <s id="s.011388">Præſtantiſ­
                <lb/>
              ſimus in Vitruuio modus horologiorum, ſeu
                <lb/>
              per tympana & aquam, ſeu in anaporicis ex
                <lb/>
              ſignifero, ſeu per analema quod cauis plan­
                <lb/>
              tis, ac ſphæricis commune eſt. </s>
              <s id="s.011389">Atque hi om­
                <lb/>
              nes ingenio præſtiterunt, ſed qui humanas
                <lb/>
              vires ſupergreſſi, proprioréſque diuinitati
                <lb/>
              cuipiam fuiſſe videntur, tres ſunt: Ptolemæus
                <lb/>
              Alexandrinus, Hippocrates, Cous, & Ploti­
                <lb/>
              nus. </s>
              <s id="s.011390">Huic debeo, quòd intelligere multa poſ­
                <lb/>
              ſe confidam, illi artis ſcientiam: primum ad­
                <lb/>
              miror quod vix intelligam. </s>
              <s id="s.011391">Coniector hanc
                <lb/>
              claritatem virorum, quòd reliquorum ſi per­
                <lb/>
              iiſſent monumenta, propoſitis mihi tracta­
                <lb/>
              tionibus
                <expan abbr="auxiliiſq;">auxiliiſque</expan>
              , quibus illi freti ſunt, cur
                <lb/>
              ſingula reſtituere non poſſem, & ſi non poſ­
                <lb/>
              ſem, non intelligo: at vnius ex his, ne ſeptem
                <lb/>
              quidem lineas facturum me non poſſe toto
                <lb/>
              vitæ meæ tempore ſatis intelligo. </s>
              <s id="s.011392">At qui
                <lb/>
              Hippocrati, Galenum parem eſſe putant,
                <lb/>
              neutrum eorum ſe intelligere ea confeſſio­
                <lb/>
              ne fatentur. </s>
              <s id="s.011393">Multò enim plus Hippocrates à
                <lb/>
              Galeno diſtat, quam Galenus à puerulo quo­
                <lb/>
              vis. </s>
              <s id="s.011394">Itaque qui nondum ex his tribus ali­
                <lb/>
              quem intelligit, ad ſcientiam quidem exer­
                <lb/>
              citatum capeſſendam, ex aliorum intellectu
                <lb/>
              exiſtimare verè poteſt, ſe tamen ſcire quic­
                <lb/>
              quam omnino non exiſtimet. </s>
              <s id="s.011395">Horum enim
                <lb/>
              eſt meta humanæ ſcientiæ.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1589"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011396">
                <margin.target id="marg1587"/>
              Vitruuij
                <lb/>
              laus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011397">Quæ in ſin­
                <lb/>
              gulis aucto­
                <lb/>
              ribus maxi­
                <lb/>
              ma.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011398">
                <margin.target id="marg1588"/>
              Subtilitatis
                <lb/>
              in auctoribus
                <lb/>
              genera
                <expan abbr="ſeptẽ">ſeptem</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011399">
                <margin.target id="marg1589"/>
              Ratio abſo­
                <lb/>
              lutiſſima
                <lb/>
              conſcriben­
                <lb/>
              dorum libro­
                <lb/>
              rum.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011400">Vt verò abſolutorum librorum rationem
                <lb/>
              quiſque intelligat, & quónam modo ars vna­
                <lb/>
              quæque doceri poſſit, neminem inuenio qui
                <lb/>
              id exactius me tradiderit, præter vnum Ga­
                <lb/>
              lenum: quam ſi nos tempeſtiuè tenuiſſemus,
                <lb/>
              à multis ſanè laboribus excuſaſſet. </s>
              <s id="s.011401">Ea eſt ra­t
                <lb/>
              io, qua ſæpius eadem ad hanc vſque diem
                <lb/>
              noſtra immutare coactus ſim, quæ prius aliis
                <lb/>
              placere cœperunt quàm mihi. </s>
              <s id="s.011402">Nunc verò
                <lb/>
              quæ edentur, percepta conſcribendi ratione,
                <lb/>
              non minus nobis quàm aliis (vt exiſtimo) ſa­
                <lb/>
              tisfaciens. </s>
              <s id="s.011403">Mihi quidem præter Deum, ad
                <lb/>
              hanc vſque diem nullus auxiliator ad com­
                <lb/>
              ponendos libros fuit, vtinam non magis im­
                <lb/>
              pedimento quiſquam fuiſſet. </s>
              <s id="s.011404">Itaque inita ra­
                <lb/>
              tione mecum, vt cogitarem aliquem eſſe, &
                <lb/>
              huius rei modum, caſus qui non ſine numine
                <lb/>
              fuit, oblatus eſt, quo Galeni ſententiam de
                <lb/>
              hoc intelligerem. </s>
              <s id="s.011405">Ea autem talis erat: Si do­
                <lb/>
              ctrinam aliquam, cuiuſpiam rei tradere ab­
                <lb/>
              ſolutiſſimè atque perfectè volueris, quòd
                <lb/>
              officium eſt cuiuſque ſcribentis, id commo­
                <lb/>
              dè aſſequi licebit, ſi rem de qua tractatur in
                <lb/>
              ſpecies diuiſerimus, atque illas rurſus, ac rur­
                <lb/>
              ſus diſtinxerimus in alias minores, donec ad
                <lb/>
              vltimas peruenerimus. </s>
              <s id="s.011406">Eadem quoque ratio
                <lb/>
              in affectibus, qui de his ſpeciebus demon­
                <lb/>
              ſtrari poſſunt, obſeruanda erit. </s>
              <s id="s.011407">Atque hoc
                <lb/>
              primum præceptum eſt. </s>
              <s id="s.011408">Aliud verò fuerit, vt
                <lb/>
              demonſtremus tam in ſpeciebus rei tractatæ,
                <lb/>
              quàm affectibus, non plura eſſe, aut poſſe ge­
                <lb/>
              nera membrorum ſub tractata re contineri,
                <lb/>
              quódque deſcripta membra ſub illa omnia
                <lb/>
              contineantur. </s>
              <s id="s.011409">Initium verò huius diuiſionis
                <lb/>
              ab artis fine ſumendum erit, aliter in incerto
                <lb/>
              vagabimur. </s>
              <s id="s.011410">Sic igitur optimæ conſtructionis
                <lb/>
              præcepta nos docuit Galenus: atque ex hoc,
                <lb/>
              quinam in vnaquaque arte tradenda fuerint
                <lb/>
              præſtantiſſimi. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011411">Sed poſtquam ad artificem ventum eſt,
                <lb/>
              proſequamur & artes, quæ adeò ætate noſtra
                <lb/>
              inclaruerunt, vt quæ hîc ſcripſi, apud poſte­
                <lb/>
              ros fidei parum ſint habitura. </s>
              <s id="s.011412">Sed ſi quis ſe­
                <lb/>
              cum exiſtimet, vnamquanque ætatem ſua
                <lb/>
              habuiſſe miracula, antiquiſſimam, tot dilu­
                <lb/>
              uia, tot incendia, Romanorum, prodigia ora­
                <lb/>
              cula, ſequentem verò etiam miracula, non
                <lb/>
              eſt cur poſteri de artium inuentis noſtræ
                <lb/>
              tempeſtatis dubitent: nec nos de his quæ di­
                <lb/>
              gna admiratione tradita ſunt ab aliis, qui
                <lb/>
              priore ſeculo vixerunt. </s>
              <s id="s.011413">Sunt artium inuenta
                <lb/>
              in ſingulos dies noua, nec vllo fine compræ­
                <lb/>
              henduntur: in quibuſdam ſufficit ſcire quid
                <lb/>
              velis. </s>
              <s id="s.011414">Nuper quidam inuenit haſtati enſis ra­
                <lb/>
              tionem. </s>
              <s id="s.011415">Nam cùm enſis dirigitur, duplica­
                <arrow.to.target n="marg1590"/>
                <lb/>
              tur, vncinóque firmatus haſtam ferream re­
                <lb/>
              fert, cuius cuſpis eſt ipſe enſis. </s>
              <s id="s.011416">Alius roſtra­
                <lb/>
              tam manum ferream fecit, quæ cùm tange­
                <lb/>
              retur, concurrentibus in ſe vncinis manum
                <lb/>
              furis deprehendebat: nam inter pecunias de­
                <lb/>
              liteſcebat in crumena. </s>
              <s id="s.011417">Sic infinita excogi­
                <lb/>
              tare licet, quæ ſolo iudicio indicent. </s>
              <s id="s.011418">At no­
                <lb/>
              ſtra ætas illuſtribus inuentis, & maximis
                <lb/>
              fœcunda eſt. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>