Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
141
141
142
142
143
143
144
144
145
145
146
146
147
147
148
148
149
149
150
150
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="609" xlink:href="016/01/256.jpg"/>
            <p type="margin">
              <s id="s.011419">
                <margin.target id="marg1590"/>
              Enſis ha­
                <lb/>
              ſtatus.</s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.256.1.jpg" xlink:href="016/01/256/1.jpg" number="110"/>
            <p type="main">
              <s id="s.011420">
                <emph type="center"/>
              LIBER DECIMVSSEPTIMVS.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011421">
                <emph type="center"/>
              De artibus, artificioſiſque
                <lb/>
              rebus.
                <emph.end type="center"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1591"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011422">
                <margin.target id="marg1591"/>
              Artes nuper
                <lb/>
              inuentæ.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011423">NONNE inter cætera rerum in­
                <lb/>
              uenta admiratione primum
                <lb/>
              digna eſt ratio nauticæ pyxi­
                <lb/>
              dis, qua tot ſulcantur maria,
                <lb/>
              creditur profundo pelagi, &
                <lb/>
              vaſtitati aquarum, & ventorum turbini
                <lb/>
              ſalus toc hominum, tam ingentes pecuniæ,
                <lb/>
              ipſorum denique vita Principum, vaſculo
                <lb/>
              tam paruo, virgulæque, imò acui modicæ?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011424">Nec ſolùm ſufficiat, hæc credidiſſe, niſi etiam
                <lb/>
              ea nos dirigat ac doceat, lapiſque ſenſus ex­
                <lb/>
              pers tot viris ſapientiſſimis oculatis atque
                <lb/>
              auritis præſtet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011425">Proxima laus poſſet concedi tormento­
                <lb/>
              rum bellicorum inuentioni, niſi ad damna
                <lb/>
              humani generis potius, quàm ad vtilitatem
                <lb/>
              inuenta videretur, vnde etiam execrabile in­
                <lb/>
              uentoris nomen. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011426">Cui ſuccedit mira illa typis excudendo­
                <lb/>
              rum librorum ars nulli poſt primam nec
                <lb/>
              vtilitate, nec dignitate, nec ſubtilitate ſe­
                <lb/>
              cunda, quæ etiam ſi primo loco ſtatuatur,
                <lb/>
              rectè factum credamus. </s>
              <s id="s.011427">His tribus tota an­
                <lb/>
              tiquitas nihil par habet. </s>
              <s id="s.011428">Mitto reliqua huius
                <lb/>
              ætatis inuenta mira, ſed quæ acceſſionem
                <lb/>
              faciant veteribus artibus potius, quàm proa­
                <lb/>
              uorum ingenia ſuperent. </s>
              <s id="s.011429">Hæc ſi velim enu­
                <lb/>
              merare, totus liber non ſufficiat, ſed pro
                <lb/>
              exemplo aliqua ſubiiciam. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011430">Fornices in ædibus: nolas in templis:
                <lb/>
              ſtapedes in ephippiis: molas in horologiis:
                <lb/>
              candidarum linearum diſtinctionem in vi­
                <lb/>
              tro: formam & celeritatem excudendi in
                <arrow.to.target n="marg1592"/>
                <lb/>
              aureis nummis: rotam qua fila plurima ſi­
                <lb/>
              mul nentur, ſuppreſſam conſultò Venetiis,
                <lb/>
              vt pauperum muliercularum vitæ ac earum
                <lb/>
              filiis conſulatur. </s>
              <s id="s.011431">Quæ etiam in vſum longo
                <lb/>
              interuallo temporum deſita, vt Quinquere­
                <lb/>
              mium ſtructura, & Chryſocollæ compoſitio.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011432">Et thoracum Thracium ſtructura, cuius in
                <lb/>
              Atticis tanquam de re præſentente atque
                <lb/>
              exactè nota meminit Pauſanias: Cum Sau­
                <lb/>
              romatæ (inquit) ferro carerent, nec emere,
                <lb/>
              aut commutando illud habere
                <expan abbr="curarẽt">curarent</expan>
              ,
                <expan abbr="abũ-darent">abun­
                  <lb/>
                darent</expan>
              autem equis, illorum vngulas cùm
                <lb/>
              mortui eſſent collectas, ac repurgatas, in
                <lb/>
              bracteas ſecabant: inde neruis equorum, aut
                <lb/>
              boum in formam ſquamoſi corij ſerpentis
                <lb/>
              conſuebant: atque ita, vt ſi quis non vidit,
                <lb/>
              fructum pinus viridis referent. </s>
              <s id="s.011433">Taleſque
                <lb/>
              thoraces, neque vſu, neque elegantia Atti­
                <lb/>
              cis, qui ferro conſtabant, vlla ex parte infe­
                <lb/>
              riores erant. </s>
              <s id="s.011434">Seu enim eminus iaculis, ſeu
                <lb/>
              cominus gladiis feriantur, optimè reſiſtunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011435">Vnum verò ex his in Æſculapij templo ſuſ­
                <lb/>
              penſum ætate ſua refert Athenis. </s>
              <s id="s.011436">In quos
                <lb/>
              vſus ſi nunc reſtitueretur, atque alios, mi­
                <lb/>
              nimè operam luſurum inuentorem exiſtima­
                <lb/>
              uerim. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011437">
                <margin.target id="marg1592"/>
              Thoracum
                <lb/>
              mirabilium
                <lb/>
              ſtructura.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011438">Verùm artes quæ maximè illuſtrantur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1593"/>
                <lb/>
              ſubtilitate, ſunt, Pictura, ſculptura, plaſtices:
                <lb/>
              nam ſi vel paulò oculus elatior, aut naris
                <lb/>
              anguſtior, aut labium obliquius, quantum
                <lb/>
              impenderis operæ, tantum prorſus perdi­
                <lb/>
              deris. </s>
              <s id="s.011439">In ſculptura excelluerunt antiqui adeò
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1594"/>
                <lb/>
              (ad Iudæos hoc referunt ) vt plus tunc ſci­
                <lb/>
              uerit manus, quàm nunc agnoſcat oculus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011440">Huiuſcemodi miraculi Carneolos duos vidi
                <lb/>
              ignotis animalium figuris. </s>
              <s id="s.011441">Et equidem ſub­
                <lb/>
              tilitas ipſa prorſus decoris omnis mater eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011442">Nec ſolùm decoris, ſed etiam perſæpe fir­
                <lb/>
              mitatis: velut in muris exacta ſtructura ad
                <lb/>
              perpendiculum, firmiſſimum atque æter­
                <lb/>
              num opus reddit: quæ ſi paululum ab ea
                <lb/>
              deſciueris, mirum quàm breui illos euertat. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011443">
                <margin.target id="marg1593"/>
              Artes tres,
                <lb/>
              quæ ſubtili­
                <lb/>
              tate
                <expan abbr="illuſtrã-tur">illuſtran­
                  <lb/>
                tur</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011444">
                <margin.target id="marg1594"/>
              Gemmæ ſub­
                <lb/>
              tiliſſimæ
                <lb/>
              ſculptæ.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011445">Quæ verò ſolùm iuuantur, etſi non illu­
                <lb/>
              ſtrentur, artes ſunt, Militaris, magia, chymi­
                <lb/>
              ſtica, machinatoria, quæ ſub architectura
                <lb/>
              continetur. </s>
              <s id="s.011446">Pictura non ſolùm iuuatur, ſed
                <lb/>
              etîam illuſtratur. </s>
              <s id="s.011447">Eſt enim pictura, mecha­
                <lb/>
              nicarum omnium ſubtiliſſima eadem verò
                <lb/>
              & nobiliſſima. </s>
              <s id="s.011448">Nam quicquid plaſtices, aut
                <lb/>
              ſculptura conatur, mirabilius pictura fingit,
                <lb/>
              addit vmbras, & colores, & opticen ſibi
                <lb/>
              iungit, nouis etiam additis quibuſdam in­
                <lb/>
              uentionibus: nam pictorem omnia neceſſe
                <lb/>
              eſt ſcire, quoniam omnia imitatur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011449">Et philoſophus pictor, architectus, & diſ­
                <lb/>
              ſectionis artifex. </s>
              <s id="s.011450">Argumento eſt præclara il­
                <lb/>
              la totius humani corporis imitatio, iam plu­
                <lb/>
              ribus antè annis inchoata à Leonardo Vin­
                <lb/>
              cio Florentino, & penè abſoluta: ſed deerat
                <lb/>
              operi tantus artifex, ac rerum naturæ inda­
                <lb/>
              gator, quantus eſt Veſalius, </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011451">Itaque vt de artis præceptis tum plaſti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1595"/>
                <lb/>
              ces, aliquid dicam, illud commune amba­
                <lb/>
              bus primò aſſumendum eſt, tum etiam cæ­
                <lb/>
              landi, ac ſculpendi, difficilius eſſe vtramque
                <lb/>
              partem faciei fingere, quàm vnam tantùm.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011452">Tripliciter enim contingit faciem exprime­
                <lb/>
              re, mediam, totam & ſeſquidimidiam. </s>
              <s id="s.011453">In fa­
                <lb/>
              cie ſumptum eſt exemplum, quia homines
                <lb/>
              belluis, vt belluæ plantis, & plantæ regio­
                <lb/>
              nibus, earumque partibus difficilius fun­
                <lb/>
              guntur. </s>
              <s id="s.011454">Facies autem ex hominis partibus,
                <lb/>
              & ex modis illius tota difficillimè exprimi­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.011455">Primùm quidem, quia generaliter
                <lb/>
              duplus eſt labor: inde comparatione, ſi
                <lb/>
              quid artifex delituit in magnitudine, nume­
                <lb/>
              ro, forma, colore, lituris, rugis, cauitatibus,
                <lb/>
              aliiſque innumeris, quæ in vnius medietatis
                <lb/>
              figura latebant, manifeſta facta, operis tur-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>