Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
141
141
142
142
143
143
144
144
145
145
146
146
147
147
148
148
149
149
150
150
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011455">
                <pb pagenum="610" xlink:href="016/01/257.jpg"/>
              pitudinem declarant. </s>
              <s id="s.011456">Qui igitur fingere ali­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1596"/>
                <lb/>
              quid volunt, formam eius primùm viſam
                <lb/>
              mente, quaſi memoria concipere debent, in­
                <lb/>
              de typum quendam ſeorſum delineare ſub­
                <lb/>
              tilius, pòſt præſente eo quod fingis ſingula
                <lb/>
              animaduertendo ad amuſſim perficere: latet
                <lb/>
              enim in vnoquoque partium quædam ſym­
                <lb/>
              metria, quam ſi non mente comceperis,
                <lb/>
              oculorum verò præſidio tantum innixus
                <lb/>
              tentes exprimere, operam luſeris. </s>
              <s id="s.011457">Neque
                <lb/>
              dimidium velut latus quoddam finges ne­
                <lb/>
              mo enim ſic inſpicit hominem, ſed paulu­
                <lb/>
              lum deflexo capite inter vtrunque ſitum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011458">Vnde etiam fit, vt ob hoc media facies
                <lb/>
              facilius, quàm tota repræſentetur: nam
                <lb/>
              quum media plures ( quemadmodum di­
                <lb/>
              ctum eſt
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              habeat ſitus, ideo illius forma in
                <lb/>
              quadam latitudine conſiſtit: tota verò in
                <lb/>
              vno quaſi puncto poſita eſſet ſumma qua­
                <lb/>
              dam perfectione repræſentationis. </s>
              <s id="s.011459">Facilius
                <lb/>
              autem multò quod quantitatem habet aſ­
                <lb/>
              ſequi, quàm rem diuiſionis expertem, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1597"/>
                <lb/>
              quæ ſolùm fermè cogitatione concipi poſ­
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s id="s.011460">Quum verò videantur tria repræſentandi
                <lb/>
              genera, primum quidem in ſuperficiebus,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1598"/>
                <lb/>
              vocaturque pictura, alterum in corporibus
                <lb/>
              iam factis cælando, ſculpendoque, tertium
                <lb/>
              quod ipſa efficit corpora, vocaturque pla­
                <lb/>
              ſtice, manifeſtum eſt picturam omnium ha­
                <lb/>
              rum eſſe difficillimam, atque ideo nobiliſ­
                <lb/>
              ſimam. </s>
              <s id="s.011461">Eius partes tres ſunt, delineatio,
                <lb/>
              vmbra atque color. </s>
              <s id="s.011462">Cùm enim in plano
                <lb/>
              corpora effingere cogatur, vmbrarum & de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1599"/>
                <lb/>
              lineationum auxilio indiget: ob idque aliis
                <lb/>
              artibus, quæ in corporibus ipſis effigies ex­
                <lb/>
              primunt, difficilior eſt. </s>
              <s id="s.011463">Albus
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              color res
                <lb/>
              minores oſtendit, velut niger maiores. </s>
              <s id="s.011464">Argu­
                <lb/>
              mento ſunt libri impreſſi, quorum atramen­
                <lb/>
              tum, vt dilutius fuerit, eò literas minores
                <lb/>
              videri facit. </s>
              <s id="s.011465">Ob id quæcunque minima pin­
                <lb/>
              gere volumus, albo pingimus, velut in tabel­
                <lb/>
              la illuſtris viri Gulielmi Caulij præfecti
                <lb/>
              montium Allobrogum, apud quem multa
                <lb/>
              noua atque præclara vidimus, dum eſſe­
                <lb/>
              mus Lugduni. </s>
              <s id="s.011466">Eſt enim vir eruditus, atque
                <lb/>
              humaniſſimus. </s>
              <s id="s.011467">Inter multa enim naturæ
                <lb/>
              monſtra, & hoc artis oſtendit, hyemem
                <lb/>
              ſcilicet in tabella depictam. </s>
              <s id="s.011468">Ibi dum fin­
                <lb/>
              gitur eques inter montes procul, vt conſpi­
                <lb/>
              ci vix omninò queat, albo pictus eſt, ſoler­
                <lb/>
              ti artificis inuento, vt minor etiam videre­
                <lb/>
              tur, quàm videri poſſet, & tamen videre­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.011469">Albus enim color luci ipſi propinquiſ­
                <lb/>
              ſimus eſt, vt nulla illius pars, vt nec lucis
                <lb/>
              ipſius, latere poſſit. </s>
              <s id="s.011470">Nihil verò videtur abſ­
                <lb/>
              que communibus ſenſilibus. </s>
              <s id="s.011471">Sic etiam co­
                <lb/>
              loribus iuuatur ad fallendum, eſtque hæc
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1600"/>
                <lb/>
              tinctura potius quàm pictura. </s>
              <s id="s.011472">Sæpè enim
                <lb/>
              contingit, vt tigna vetuſta fuco inficiamus,
                <lb/>
              nouaque videantur. </s>
              <s id="s.011473">Id quia facillimum eſt,
                <lb/>
              & pro natura cuiuſque ligni variatur, nunc
                <lb/>
              prætermitto. </s>
              <s id="s.011474">Adiuuatur in vmbris ab obſcu­
                <lb/>
              ritate, & parte quandoque plaſtici operis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011475">Quæ duo cùm in cœnaculo beati Saluato­
                <lb/>
              ris, (ſic enim vulgari nomine apud Papien­
                <lb/>
              ſes dicitur ) iuncta ſint, effecerunt vt nullibi
                <lb/>
              melius pictum columnarum theatrum pro
                <lb/>
              verò habeatur. </s>
              <s id="s.011476">Nam præter loci obſcurita­
                <lb/>
              tem, & artificis miram induſtriam, fornix
                <lb/>
              medio picturæ non ficta, ita fallit oculos, vt
                <lb/>
              vel omnia picta, vel omnia fabricata exiſti­
                <lb/>
              mare cogaris. </s>
              <s id="s.011477">Mirum ad quantam audaciam
                <lb/>
              ars hæc proceſſerit, vt tonitrua, voceſque
                <lb/>
              hominum, & mentis affectus, & ſucceſſus
                <lb/>
              temporum, & quæ pingi non poſſunt, imò
                <lb/>
              vix dici, exprimere conata ſit. </s>
              <s id="s.011478">Succeſſiones
                <lb/>
              itaque temporum & locorum ita inſtituit,
                <lb/>
              vt prima antè & maiora, & caduca, vt quaſi
                <lb/>
              vmbræ videantur. </s>
              <s id="s.011479">Exemplum: latrunculo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1601"/>
                <lb/>
              rum ludus poſtquam proceſſerit pingendus
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.011480">Inanes locos quos primò latrunculi re­
                <lb/>
              liquerunt facies, quoniam peritis ſatis con­
                <lb/>
              ſtat ab initio latrunculum ibi fuiſſe. </s>
              <s id="s.011481">Eos qui
                <lb/>
              ſemel tantùm proceſſerunt, efficacibus colo­
                <lb/>
              ribus pinges, non ſecus ac immotos, eò ta­
                <lb/>
              men minores, quò magis proceſſerint: con­
                <lb/>
              trà, aduerſæ partis eò maiores. </s>
              <s id="s.011482">Quòd ſi iam
                <lb/>
              bis proceſſerit latrunculus, quò propior eſt,
                <lb/>
              eò paulò maior, ſed primi proceſſus figura
                <lb/>
              dilutior, ac quaſi obſoleta, locus quem iam
                <lb/>
              vltimò poſſidet figuram coloribus integram
                <lb/>
              oſtendet. </s>
              <s id="s.011483">Agedum ter latrunculus aliquis
                <lb/>
              proceſſerit, primo quidem loco vmbrati­
                <lb/>
              lem deſcribes, ſecundo efficaciorem, tertio
                <lb/>
              abſolutam. </s>
              <s id="s.011484">Menſuram autem ab eo qui ſæ­
                <lb/>
              pius locum mutarit accipito: ſit ille, qui
                <lb/>
              iam quinquies locum mutarit, extremo ab­
                <lb/>
              ſoluetur latrunculus, pingeturque efficacibus
                <lb/>
              coloribus, non ſecus, ac ſi nunquam motus
                <lb/>
              eſſet. </s>
              <s id="s.011485">Penultimo fatiſcet, & quaſi vetus iam
                <lb/>
              ſit pictura, pingendus erit. </s>
              <s id="s.011486">Tertio loco iam
                <lb/>
              obſoletus, qui tamen integer videri poſſit,
                <lb/>
              reliquiis adhuc colorum extantibus. </s>
              <s id="s.011487">In ſe­
                <lb/>
              cundo loco effigiem vmbræ latrunculi habe­
                <lb/>
              bunt nullis coloribus fultam, ſed tamen in­
                <lb/>
              tegram. </s>
              <s id="s.011488">Primo autem loco veſtigia vmbræ
                <lb/>
              tantùm erunt, & figuræ partes mutilæ qua­
                <lb/>
              ſi exciderint, ita tamen vt dignoſci forma
                <lb/>
              latrunculi poſſit, menteſque aſſequi illum
                <lb/>
              quandoque licet iampridem ibi fuiſſe. </s>
              <s id="s.011489">Ita
                <lb/>
              reliquorum ab vltimis ſucceſſionibus, non
                <lb/>
              primis imitatio ſumenda erit. </s>
              <s id="s.011490">Itaque facilè
                <lb/>
              fuerit, vbi locorum non magna eſt differen­
                <lb/>
              tia, tum etiam auxilio diſtinctionis partium
                <lb/>
              vt quæ antè proceſſerint, in limite quaſi ex­
                <lb/>
              tremo ponantur, ſucceſſionem exprimere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011491">Similiter & inceſſum hominum atque ani­
                <lb/>
              malium faciei aſpectus oſtendit. </s>
              <s id="s.011492">At ſi loci
                <lb/>
              longinquitas temporis ſucceſſioni repugnet,
                <lb/>
              plerique pictores dum non ſolùm magnitu­
                <lb/>
              dinem, ſed & colorem auferunt, ſucceſſionis
                <lb/>
              imaginem tollunt. </s>
              <s id="s.011493">Ob id igitur non vt illi
                <lb/>
              locum primum imagine magna, & ob pro­
                <lb/>
              pinquitatem expreſſa, procul autem parua, &
                <lb/>
              vmbratili temporis ſucceſſum auferendo, ſed
                <lb/>
              propè magnam quidem, ſed velut vmbram
                <lb/>
              prorſus, vt quæ quod fuerit, non quod ſit re­
                <lb/>
              præſentet, procul autem paruam quidem
                <lb/>
              pro diſtantiæ magnitudine, & deliteſcen­
                <lb/>
              tem, non tamen adeò vt primam, nec cu­
                <lb/>
              ius pars quaſi caduca ſit, depingemus. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011494">
                <margin.target id="marg1595"/>
              Mediam fa­
                <lb/>
              ciem fingere
                <lb/>
              facilius
                <lb/>
              quàm
                <expan abbr="totã">totam</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011495">
                <margin.target id="marg1596"/>
              Pingendi,
                <lb/>
              cælandi, &
                <lb/>
              ſculpendi
                <lb/>
              commune
                <lb/>
              præceptum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011496">
                <margin.target id="marg1597"/>
              Picturæ par­
                <lb/>
              tes tres.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011497">
                <margin.target id="marg1598"/>
              Color albus
                <lb/>
              res facit vi­
                <lb/>
              deri mino­
                <lb/>
              res.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011498">
                <margin.target id="marg1599"/>
              Gulielmi
                <lb/>
              Caulij Galli
                <lb/>
              laus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011499">
                <margin.target id="marg1600"/>
              Cœnaculum
                <lb/>
              beati Salua­
                <lb/>
              toris Papiæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011500">
                <margin.target id="marg1601"/>
              Succeſſiones
                <lb/>
              temporum
                <lb/>
              quomodo
                <lb/>
              pingantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011501">Quod verò hoc etiam eſt admirabilius, &
                <lb/>
              miraculo propius, eſt faciem quaquaverſum
                <lb/>
              ( quod nos aliquando vidimus ) reſpicien­
                <lb/>
              tem pingere. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011502">Sed de his iam ſuperius multa diximus,
                <lb/>
              ad cælandi ſculpendique præcepta tranſeun­
                <lb/>
              dum eſt. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011503">Sculpere dico, quum prominere imagines
                <lb/>
              facimus, vt in ſtatuis ac nummis, qui Prin-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>