Clavius, Christoph, Gnomonices libri octo, in quibus non solum horologiorum solariu[m], sed aliarum quo[quam] rerum, quae ex gnomonis umbra cognosci possunt, descriptiones geometricè demonstrantur

Page concordance

< >
Scan Original
181 161
182 162
183 163
184 164
185 165
186 166
187 167
188 168
189 169
190 170
191 171
192 172
193 173
194 174
195 175
196 176
197 177
198 178
199 179
200 180
201 181
202 182
203 183
204 184
205 185
206 186
207 187
208 188
209 189
210 190
< >
page |< < (239) of 677 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="it" type="free">
        <div xml:id="echoid-div820" type="section" level="1" n="197">
          <pb o="239" file="0257" n="257" rhead="LIBER SECVNDVS."/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div823" type="section" level="1" n="198">
          <head xml:id="echoid-head201" style="it" xml:space="preserve">SCHOLIVM.</head>
          <note position="right" xml:space="preserve">Segmenta lineę
            <lb/>
          ęqu
            <unsure/>
          i
            <unsure/>
          noctialis in
            <lb/>
          utrouis horolo-
            <lb/>
          gi
            <unsure/>
          o Meridi
            <unsure/>
          ano
            <lb/>
          inter lineã ho-
            <lb/>
          ræ 6. & b@nas ho
            <lb/>
          ras u@rinque à
            <lb/>
          linea ho@æ 6.
            <lb/>
          æquali @empo-
            <lb/>
          ris @patio re
            <unsure/>
          m
            <unsure/>
          o
            <lb/>
          tas, ſ
            <unsure/>
          untæqua-
            <lb/>
          lia.</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s16212" xml:space="preserve">IN quocunq; </s>
            <s xml:id="echoid-s16213" xml:space="preserve">horologio Meridiano binæ lineæ quæunq; </s>
            <s xml:id="echoid-s16214" xml:space="preserve">horariæ hinc inde à linea horæ ſextæ D E,
              <lb/>
            æquali ſpatio temporis remotæ auferunt ex linea æquinoctiali A C, lineas inter ipſas, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16215" xml:space="preserve">lineã horæ ſex-
              <lb/>
            tæ interiectas æquales, ita vt in linea æquinoctiali ſpatia horaria ante ſextam horam æqualia ſint hora-
              <lb/>
            rijs ſpatijs poſt ſextam horam, ſingula ſingulis. </s>
            <s xml:id="echoid-s16216" xml:space="preserve">Vt lineæ A M, A N, in occident ali horologio, quarum
              <lb/>
            quælibet quatuor horas complectitur, æquales ſunt. </s>
            <s xml:id="echoid-s16217" xml:space="preserve">Cũ enim anguli M E A, N E A, in centro E, æqua-
              <lb/>
            libus arcubus ſubtenſi æquales ſint, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16218" xml:space="preserve">anguli ad A, recti, latus{q́ue} A E, commune; </s>
            <s xml:id="echoid-s16219" xml:space="preserve">erunt quoque rectæ
              <lb/>
            A M, A N, æquales, ſimiliter & </s>
            <s xml:id="echoid-s16220" xml:space="preserve">E M, E N. </s>
            <s xml:id="echoid-s16221" xml:space="preserve">Eademq́, de cæteris ratio eſt habenda. </s>
            <s xml:id="echoid-s16222" xml:space="preserve">Ex quo fit, ſatis eſſe
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-02" xlink:href="note-0257-02a" xml:space="preserve">27. tertij.</note>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-03" xlink:href="note-0257-03a" xml:space="preserve">26. primi.</note>
            ad deſcriptionem horologij Meridiani, ſi per centrum E, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16223" xml:space="preserve">puncta diuiſionum vnius quadrantis, nem-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0257-04" xlink:href="note-0257-04a" xml:space="preserve">10</note>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-05" xlink:href="note-0257-05a" xml:space="preserve">Saus e@tad de-
                <lb/>
              ſcriptionẽ horo
                <lb/>
              logii Meridia-
                <lb/>
              ni, ſi vnus dun-
                <lb/>
              taxat quadrans
                <lb/>
              circuli ex E, de-
                <lb/>
              ſcripu in 6. par
                <lb/>
              tes æquales di
                <unsure/>
              -
                <lb/>
              ſtribuatur.</note>
            pe H I, rectæ ducantur ſecantes æquinoctialem lineam in punctis S, N, Q, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16224" xml:space="preserve">c. </s>
            <s xml:id="echoid-s16225" xml:space="preserve">Nam ſi hæc puncta ex
              <lb/>
            A, in alteram partem eiuſdem lineæ æquinoctialis beneficio circini trans ferantur, habebuntur omnia pũ
              <lb/>
            cta, per quæ ducendæ ſunt lineæ horariæ.</s>
            <s xml:id="echoid-s16226" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s16227" xml:space="preserve">IAM vero ſi horologium in plano, quod Meridiano æquidiſtet, collocetur, it a vt A B, recta Hori-
              <lb/>
            zonti ſit æquidiſtans, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16228" xml:space="preserve">punctum A, Boream, punctum vero B, Auſtrum reſpiciat, adeo vt angulus com-
              <lb/>
            plementi altitudinis poli B A C, qui ſupra a lineam horizontalem A B, exiſtit, in auſtrum vergat in vtro-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-06" xlink:href="note-0257-06a" xml:space="preserve">Quon odovtrũ
                <lb/>
              que horologiũ
                <lb/>
              Meridianu
                <unsure/>
              @@
                <lb/>
              collecandum,
                <lb/>
              vnà cum ſtylo,
                <lb/>
              vt horas demon
                <lb/>
              ſtret.</note>
            que horologio, qui vero infra eandem lineam horizontalem huic oppoſitus eſt, in Boream, indicabuntur ho
              <lb/>
            ræ à gnomone A E, ad angulos rectos inſiſtente plano horologij in puncto A, ita vt ſtylus ipſe communis
              <lb/>
            ſectio ſit Horizontis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16229" xml:space="preserve">Aequatoris, ſeu circuli horæſextæ, Verticaliſue. </s>
            <s xml:id="echoid-s16230" xml:space="preserve">Hæc enim cõmunis ſectio per-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0257-07" xlink:href="note-0257-07a" xml:space="preserve">20</note>
            pendicularis eſt ad planum horologij in puncto A, per quod dictorum circulorum plana ad planum ho-
              <lb/>
            rologii recta exiſtentia tranſeunt. </s>
            <s xml:id="echoid-s16231" xml:space="preserve">Quòd ſi ex duobus punctis quibuslibet rectæ D E, vt ex D, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16232" xml:space="preserve">E, eri-
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-08" xlink:href="note-0257-08a" xml:space="preserve">19. vndec.</note>
            gantur ad planum horologij duæ perpendiculares E O,
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-0257-01" xlink:href="fig-0257-01a" number="180">
                <image file="0257-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/0257-01"/>
              </figure>
            D P, gnomoni aſſumpto A E, æquales, ipſis{q́ue} ſuperpo-
              <lb/>
            natur recta O P, fungetur hæc munere axis, cum per cen
              <lb/>
            trum mundi tranſeat; </s>
            <s xml:id="echoid-s16233" xml:space="preserve">per punctum nimirum, quod eſt
              <lb/>
            vertex styli ex A, erecti, æquidiſtet{q́ue} lineæ horæ 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s16234" xml:space="preserve">vt
              <lb/>
            ratio poſtulat. </s>
            <s xml:id="echoid-s16235" xml:space="preserve">Nam linea horæ ſextæ, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16236" xml:space="preserve">axis mundi
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-09" xlink:href="note-0257-09a" xml:space="preserve">16. vndec.</note>
            ſunt æquidiſtantes, communes videlicet ſectiones Meri-
              <lb/>
            diani circuli, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16237" xml:space="preserve">plani horology factæ à circulo horæ 6.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s16238" xml:space="preserve">Huius igitur axis O P, vmbra proiecta in lineas hora-
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0257-10" xlink:href="note-0257-10a" xml:space="preserve">30</note>
            rias à meridie, vel media nocte, indicabit quoque horas à meridie, vel media nocte, quemadmodum de ho
              <lb/>
            rologio horizontali, Verticali{q́ue} diximus.</s>
            <s xml:id="echoid-s16239" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="right" xml:space="preserve">Cui ſegmento
            <lb/>
          æquinoctialis li
            <lb/>
          neæ in vtroque
            <lb/>
          horologio Me-
            <lb/>
          ridiano ſtylus
            <lb/>
          æqualis ſit.</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s16240" xml:space="preserve">GNOMON autem aſſumptus A E, perpetuo æqualis est parti æquinoctialis lineæ, quæ inter A,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:id="echoid-s16241" xml:space="preserve">horam tertiam vel nonam interijcitur, id eſt, rectæ A Q, vel A R, in occidentali horologio. </s>
            <s xml:id="echoid-s16242" xml:space="preserve">Quo-
              <lb/>
            niam enim totus quadrans G H, diuiſus eſt in 6. </s>
            <s xml:id="echoid-s16243" xml:space="preserve">æquales horas, diuidet circulus horæ nonæ tribus horis
              <lb/>
            diſtans à recta E H, horæſextæ, vel à recta E G, horæ 12. </s>
            <s xml:id="echoid-s16244" xml:space="preserve">eundem quadrantem bifariam; </s>
            <s xml:id="echoid-s16245" xml:space="preserve">ac proinde an-
              <lb/>
            gulus A E R, angulo G E R, æqualis erit. </s>
            <s xml:id="echoid-s16246" xml:space="preserve">Cum ergo totus A E G, rectus ſit, erit vterq; </s>
            <s xml:id="echoid-s16247" xml:space="preserve">angulorũ G E R,
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-12" xlink:href="note-0257-12a" xml:space="preserve">27. tertij.</note>
            A E R, ſemirectus. </s>
            <s xml:id="echoid-s16248" xml:space="preserve">Quare cum angulus E A R, rectus ſit, erit & </s>
            <s xml:id="echoid-s16249" xml:space="preserve">reliquus angulus E R A, ſemirectus;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s16250" xml:space="preserve">
              <note position="right" xlink:label="note-0257-13" xlink:href="note-0257-13a" xml:space="preserve">32. primi.</note>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-14" xlink:href="note-0257-14a" xml:space="preserve">O@entale horo
                <lb/>
              logium, ſi ita
                <lb/>
              inuertatur, vt
                <lb/>
              ſuperiota in in
                <lb/>
              feriora, & quæ
                <lb/>
              in hoc ſi@u dex-
                <lb/>
              rra ſunt, fiant ſi
                <lb/>
              niſtra, & cõtra,
                <lb/>
              exhibet horolo
                <lb/>
              gium occiden-
                <lb/>
              tale. Eodemq́;
                <lb/>
              modo occiden-
                <lb/>
              tale dabi
                <unsure/>
              orien
                <lb/>
              tale.</note>
            ac propterea exiſtentibus angulis E R A, A E R, æqualibus, æquales quoque erunt rectæ A E, A R; </s>
            <s xml:id="echoid-s16251" xml:space="preserve">Ea-
              <lb/>
            dem{q́ue} ratio eſt de A E, A Q, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16252" xml:space="preserve">c.</s>
            <s xml:id="echoid-s16253" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s16254" xml:space="preserve">SATIS autem eſt, ſi ſolum horologiũ ad ortum ſpectans deſcribatur. </s>
            <s xml:id="echoid-s16255" xml:space="preserve">Hoc enim ſi ita inuertatur,
              <lb/>
            vt ſuperiora in inferiora, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16256" xml:space="preserve">dextra in ſiniſtra mutentur, vt in ſcholio propoſ. </s>
            <s xml:id="echoid-s16257" xml:space="preserve">14. </s>
            <s xml:id="echoid-s16258" xml:space="preserve">huius libri docuimus,
              <lb/>
            præbebit nobis alterum horologium, quod ad occaſum ſpectat. </s>
            <s xml:id="echoid-s16259" xml:space="preserve">Quod hac etiam ratione faciemus perſpi-
              <lb/>
            cuum. </s>
            <s xml:id="echoid-s16260" xml:space="preserve">Quoniam in triangulo A E C, in orientali horologio, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16261" xml:space="preserve">in triangulo A E S, in occidentali, anguli
              <lb/>
            ad A, æquales ſunt, nempe recti, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16262" xml:space="preserve">anguli quoque ad E, æquales, ob æquales arcus inter H, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16263" xml:space="preserve">rectas
              <lb/>
            E C, E S, poſitos, quibus inſistunt, necnon & </s>
            <s xml:id="echoid-s16264" xml:space="preserve">latera A E, A E, dictis angulis adiacentia ſunt æqualia,
              <lb/>
            cum vtrumq; </s>
            <s xml:id="echoid-s16265" xml:space="preserve">ſit longitudo ſtyli; </s>
            <s xml:id="echoid-s16266" xml:space="preserve">erunt quoque latera A C, A S, æqualia. </s>
            <s xml:id="echoid-s16267" xml:space="preserve">Quoniam vero, ſi horologium
              <lb/>
            orientale occidentali ſuperponatur, ita vt punctum A, puncto A, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16268" xml:space="preserve">linea horizontalis A B, lineæ hori
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-16" xlink:href="note-0257-16a" xml:space="preserve">27. tertij.</note>
            zontali A B, congruat, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16269" xml:space="preserve">pars ſuperior Orientalis horologij cadat infra horizontalem lineam, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16270" xml:space="preserve">infe
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0257-17" xlink:href="note-0257-17a" xml:space="preserve">26. primi.</note>
            rior ſupra: </s>
            <s xml:id="echoid-s16271" xml:space="preserve">Item in co ſitu pars dextra mutetur in ſiniſtram, & </s>
            <s xml:id="echoid-s16272" xml:space="preserve">contra, æquinoctialis linea A C, Orien
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0257-18" xlink:href="note-0257-18a" xml:space="preserve">50</note>
            talis horologij lineæ æquinoctiali A S, horologij occidentalis congruit, propter æqualitatem angulorum,
              <lb/>
            quos vtraq; </s>
            <s xml:id="echoid-s16273" xml:space="preserve">linea æquinoctialis cum horizontali facit verſus eaſdem partes in hoc ſitu, quem orienta-
              <lb/>
            le horologium habet eo modo inuerſum, vt diximus; </s>
            <s xml:id="echoid-s16274" xml:space="preserve">cadet quoque punctum C, in punctum S, propter
              <lb/>
            æquales lineas A C, A S. </s>
            <s xml:id="echoid-s16275" xml:space="preserve">Quare & </s>
            <s xml:id="echoid-s16276" xml:space="preserve">linea primæ horæ orientalis horologii per punctum C, ducta lineæ
              <lb/>
            primæ horæ occidentalis horologii per punctum S, ductæ congruet, cum vtraq; </s>
            <s xml:id="echoid-s16277" xml:space="preserve">cum æquinoctiali linea an
              <lb/>
            gulum rectum conſtituat, vt ſupra ostendimus. </s>
            <s xml:id="echoid-s16278" xml:space="preserve">Eodem modo reliquas lineas horarias horologii orienta-
              <lb/>
            lis reliquis lineis horariis occidentalis horologii demonſtrabimus congruere. </s>
            <s xml:id="echoid-s16279" xml:space="preserve">Quocirca orientale horolo-
              <lb/>
            gium inuerſum, vt dictum eſt, exhibebit horologium occidentale, cum illud hac ratione eundem ſitum,
              <lb/>
            quem hoc, ſortiatur, ei{q́ue} æquale ſit omni ex parte, vt oſtendimus.</s>
            <s xml:id="echoid-s16280" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s16281" xml:space="preserve">SED horæ, quæ in orientali horologio numer antur à media nocte, ſunt poſt illam inuerſionem compu
              <lb/>
            tandæ à meridie, cum iam factum ſit occidentale.</s>
            <s xml:id="echoid-s16282" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>