Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011503">
                <pb pagenum="611" xlink:href="016/01/258.jpg"/>
              cipum effigies referunt. </s>
              <s id="s.011504">Cælare, quum
                <lb/>
              excauamus velut in gemmarum ſigillis at­
                <lb/>
              que aliis, quæ ceram comprimendo imagi­
                <lb/>
              nes exprimunt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1602"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011505">
                <margin.target id="marg1602"/>
              Cælare
                <expan abbr="quã">quam</expan>
                <lb/>
              ſculpure
                <lb/>
              difficilius.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011506">Difficilius eſt hoc non parum, quàm ſcul­
                <lb/>
              pere. </s>
              <s id="s.011507">Nam qui ſculpunt, quod vident agunt:
                <lb/>
              qui cælant, aliud vident, aliud agunt: &
                <lb/>
              dum vident, non agunt: dum agunt, non
                <lb/>
              vident. </s>
              <s id="s.011508">Similiter neque mente concipere
                <lb/>
              poſſunt quid facturi ſint dum cælant, vt qui
                <lb/>
              ſculpunt: ignota enim eſt tum natura, tum
                <lb/>
              vſu cauitas illa. </s>
              <s id="s.011509">Et ſi dum auges in cera
                <lb/>
              quod prominere debet, paululum aberraue­
                <lb/>
              ris, in gemma cauitate aucta errorem effi­
                <lb/>
              cies, qui non niſi toto ſubuerſo opere po­
                <lb/>
              teris emendari. </s>
              <s id="s.011510">At in ſculptura, opereque
                <lb/>
              toreumatico primum facilius eſt non ni­
                <lb/>
              mis adimere, ſed relinquere, quàm cælan­
                <lb/>
              do non implere: deinde ſi etiam nimio plus
                <lb/>
              adimas, facilius in opere exuberante, quàm
                <lb/>
              cauo totum opus reſtaurare atque commo­
                <lb/>
              dius. </s>
              <s id="s.011511">Cælando quoque dextra ſiniſtris, ſini­
                <lb/>
              ſtra dextris referuntur, quod difficillimum
                <lb/>
              eſt in hoc opere, dum totam effigiem cæ­
                <lb/>
              lare volumus, cùm in ſculptura, dextra re­
                <lb/>
              maneant dextra, ac ſiniſtra, ſiniſtra. </s>
              <s id="s.011512">Ob tot
                <lb/>
              cauſas longè difficilius eſt cælare, quàm ſcul­
                <lb/>
              pere. </s>
              <s id="s.011513">Difficillimum verò ac ſingularis exem­
                <lb/>
              pli opus faciem totam cælare, atque id etiam
                <arrow.to.target n="marg1603"/>
                <lb/>
              magis in parua gemma. </s>
              <s id="s.011514">Eam ob cauſam
                <lb/>
              imagines meas multis in gemmis cælatas,
                <lb/>
              chryſolitho, hyacintho, atque aliis, cum no­
                <lb/>
              mine ac prænomine dimidium faciei, aut
                <lb/>
              certè ſeſquidimidium repræſentare feci. </s>
              <s id="s.011515">Seſ­
                <lb/>
              quidimidium qui pingunt aut cælant, ſcul­
                <lb/>
              punt, aut formant, alterius oculi partem ad­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1604"/>
                <lb/>
              iungunt. </s>
              <s id="s.011516">Hic modus ad confuſam quandam
                <lb/>
              hominis
                <expan abbr="cognitionẽ">cognitionem</expan>
              faciliorem præſtantior
                <lb/>
              eſt eo, qui dimidiam faciem ſolùm refert: ſed
                <lb/>
              tantò inferior exquiſita repræſentatione,
                <lb/>
              quantò melior facillitate cognoſcendi. </s>
              <s id="s.011517">Nam
                <lb/>
              in medio facie, & næui, & rugæ, & lineæ
                <lb/>
              etiam, ac puncta, ac quicquid à latere illo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1605"/>
                <lb/>
              eſt exprimere ad vnguem licet: in ſeſquime­
                <lb/>
              dia exquiſitè non licet, quoniam ſecun­
                <lb/>
              dum nullum aſpectum eſt. </s>
              <s id="s.011518">Plaſticè verò
                <lb/>
              pura omnium eſt difficillima præter pi­
                <lb/>
              cturam: nec tamen illa inferior, niſi à
                <lb/>
              ſcultura iuuetur. </s>
              <s id="s.011519">Nam quicquid difficultatis
                <lb/>
              habet qui cælat, id totum, & præter id &
                <lb/>
              materiæ diſpoſitionem, & ſcientiam tem­
                <lb/>
              peramenti ignis, & multorum caſuum pe­
                <lb/>
              riculum, imò innumerabilium, qui fingit,
                <lb/>
              habet. </s>
              <s id="s.011520">Ex cælatis enim prius figuris fingun­
                <lb/>
              tur humore infuſo ſtatuæ. </s>
              <s id="s.011521">Quamobrem qui
                <lb/>
              non rectè celauerit, quomodo rectè finget?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011522">Refert Munſterus, in Vormacia quinque eſ­
                <lb/>
              ſe columnas plaſtici operis mirifici. </s>
              <s id="s.011523">Hoc vo­
                <lb/>
              lui adieciſſe, quoniam ſi non decipitur,
                <lb/>
              ſcribendo fictas pro ſculptis, egregiæ artis
                <lb/>
              non leue hoc argumentum eſt, laudiſque
                <lb/>
              artificis. </s>
              <s id="s.011524">Siquidem plaſtica inuentio in ma­
                <lb/>
              ximis operibus, & in minimis parem fermè
                <lb/>
              atque maximam habet difficultatem: ſed ta­
                <lb/>
              men adhuc longè maiorem in maximis
                <lb/>
              quàm minimis. </s>
              <s id="s.011525">In mediocribus verò longè
                <lb/>
              minorem, adeò vt facilia dici poſſint. </s>
              <s id="s.011526">Non
                <lb/>
              paucos vidimus qui cùm ſe egregios exiſti­
                <lb/>
              marent artifices, quòd ſibi in mediocris
                <lb/>
              magnitudine ſtatuis placuiſſent, dum im­
                <lb/>
              menſas cogitant, ſuæ inſcitiæ & diſcrimi­
                <lb/>
              nis operum his relictis imperfectis exem­
                <lb/>
              plum dederunt. </s>
              <s id="s.011527">Quid modò exiſtimas futu­
                <lb/>
              rum, ſi magno operi ſubtilis delineationum,
                <lb/>
              & particularum expreſſio adiungatur? </s>
              <s id="s.011528">non­
                <lb/>
              ne hoc opus propè vltra humanitatis vires
                <lb/>
              ac ſolertiæ exempla accedet? </s>
              <s id="s.011529">Itaque quin­
                <lb/>
              que columnarum, ſi modò, ( vt dixi ) pla­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1606"/>
                <lb/>
              ſtici ſint operis, non alterius, non abs re me­
                <lb/>
              mini. </s>
              <s id="s.011530">In minimis verò non tantum indu­
                <lb/>
              ſtriæ, modò materia admodum tenuis non
                <lb/>
              deſit. </s>
              <s id="s.011531">Olim ars erat qua maximæ columnæ,
                <lb/>
              tum coloſſi aliaque eiuſcemodi fabricaren­
                <lb/>
              tur? </s>
              <s id="s.011532">Memini me Lugduni legiſſe librum
                <lb/>
              Græcè ſcriptum, qui docebat Rhodios ma­
                <lb/>
              xima opera hac induſtria conſtruxiſſe. </s>
              <s id="s.011533">Re­
                <lb/>
              ferunt etiam quatuor illas prægrandes co­
                <lb/>
              lumnas quibus templi Athenæi pinnaculum
                <lb/>
              Lugduni ſuſtinetur, ex hoc genere eſſe. </s>
              <s id="s.011534">Et
                <lb/>
              certè ſunt cruſtatæ. </s>
              <s id="s.011535">Artem hanc quidam
                <lb/>
              fuiſſe perhibent, vt ex ſpuma ferri & lapi­
                <lb/>
              dibus duriſſimis, qui in fundo fluuiorum in­
                <lb/>
              ueniuntur, tum marmore duriore in polli­
                <lb/>
              nem redactis, & oui candido, formentur
                <lb/>
              opere plaſtico columnæ & vaſa, ſepeliantur­
                <lb/>
              que in multos annos. </s>
              <s id="s.011536">Exiſtimo artis eſſe, vt
                <lb/>
              diu tundantur, & vt perfectè in tenuiſſimum
                <lb/>
              puluerem redacta ſint. </s>
              <s id="s.011537">Quæ verò ignè exa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1607"/>
                <lb/>
              ctius formantur, ſunt gypſum ac ſulphur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011538">Sine igne etiam ex charta alba natura aquæ
                <lb/>
              immiſta, opera fiunt pulchra, ſed parui pre­
                <lb/>
              cij. </s>
              <s id="s.011539">At ex calce & lapidibus ſuis ſubtiliſſi­
                <lb/>
              mè tritis, genus cæmenti fit
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              Stuchum vo­
                <lb/>
              cant noſtri ) quod in lapidis marmorei can­
                <lb/>
              dorem, ac duritiem concreſcit. </s>
              <s id="s.011540">Cuiuſvis pre­
                <lb/>
              ti ( capax hæc materia fingendi arte: nam
                <lb/>
              nemora & venationes adeò tenuiter fin­
                <lb/>
              gunt, tum alia quæque, vt etiam additis
                <lb/>
              coloribus talentorum magnorum præmia
                <lb/>
              meretur. </s>
              <s id="s.011541">Quiſdam eoſdem lapides recenti
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1608"/>
                <lb/>
              ſanguine bouino ſubigunt. </s>
              <s id="s.011542">Eſcreſcit his to­
                <lb/>
              phus ad eam duritiem, vt nihilo à natiuo
                <lb/>
              lapide differat quiſque eius cuius fruſtis tri­
                <lb/>
              tis confectus fuerit. </s>
              <s id="s.011543">Vidimus hæc omnia. </s>
              <s id="s.011544">Sed
                <lb/>
              nihil mirabilius quàm cum mortuos, aut
                <lb/>
              etiam viuentes ſuperfuſo gypſo frigido ta­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1609"/>
                <lb/>
              men ita cælamus, vt oleo illito atque gyp­
                <lb/>
              ſo, vel charta, aut ſulphure, ſic hominem
                <lb/>
              fingimus, vt nulla in partè præterquàm co­
                <lb/>
              lore, & quòd non ſpiret, imago ab homine
                <lb/>
              ipſo differat. </s>
              <s id="s.011545">Qui verò rem hanc diligentius
                <lb/>
              curant, deraſam barbam, detonſoſque capil­
                <lb/>
              los à mortuo imagini agglutinant, inde ad­
                <lb/>
              iecto colore viuam imaginem efficiunt. </s>
              <s id="s.011546">Hu­
                <lb/>
              iuſcemodi vidi dum in Gallia diuerſarer, nu­
                <lb/>
              per mortui Franciſci primi Gallorum regis,
                <lb/>
              in domo ſplendidiſſimi Cardinalis Turno­
                <lb/>
              nenſis. </s>
              <s id="s.011547">Nihil enim ſimilius ars homini fa­
                <lb/>
              cere potuit ea imagine: nec nix viui. </s>
              <s id="s.011548">Porrò
                <lb/>
              ea delata fuerat in funere. </s>
              <s id="s.011549">Inuentus præte­
                <lb/>
              rea eſt è magnis imaginibus in paruas breui
                <lb/>
              tempore traducendi modus. </s>
              <s id="s.011550">Quis? </s>
              <s id="s.011551">niſi vt ex­
                <lb/>
              cepta à typo ſe contrahat ſtatim dum ſicca­
                <lb/>
              tur Hæc efficere poteſt quòd humidum eſt,
                <lb/>
              ac molle, tenuiumque partium, quod ta­
                <lb/>
              men dum ſiccatur, ſtringitur. </s>
              <s id="s.011552">Medulla igi­
                <lb/>
              tur panis calidi dum pingitur, in paſtam de­
                <lb/>
              nuò redit. </s>
              <s id="s.011553">Hac excipiuntur imagines, & ſic­
                <lb/>
              cantur, inde ſuperfuſo gypſo atque ſiccato
                <lb/>
              ſenſim in minorem formam tranſit. </s>
              <s id="s.011554">Fit </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>