Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[251.] 51. Ab uno cui{us}libet ſpeculi puncto, unum uiſibilis punctum ad unum uiſum reflectitur. 29. 30. 31 p 5. Item 37 p 5: item in præfat. 1. 5. & 10 librorum.
[252.] ALHAZEN FILII ALHAYZEN OPTICAE LIBER QVINTVS.
[253.] PROOEMIVM LIBRI. CAP. I. 1. Imago eſt form a uiſibilis, à polit a ſuperficie reflexa. In def. 5 libri.
[254.] DE LOCIS IMAGINVM. CAP. II. 2. In ſpeculo plano imago uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & lineæ reflexio-nis. 37 p 5.
[255.] 3. In ſpeculo ſphærico conuexo, imago uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & li-neæ reflexionis. 11 p 6.
[256.] 4. In ſpeculis conuexis cylindraceo, conico, imago uidetur in concurſu perpendicularis inci-dentiæ & lineæ reflexionis. 37 p 5.
[257.] 5. Rectarum linearum ab eodem uiſibilis puncto in ſpecula planum uel conuexum caden-tium: minima eſt perpendicularis. 21 p 1.
[258.] 6. In ſpeculo ſpbærico cauo, imago uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & lineæ refle xionis. 37 p 5.
[259.] 7. In ſpeculis cauis cylindraceo, conico, imago uidetur in concurſu perpendicularis inciden-tiæ & lineæ reflexionis. 37 p 5.
[260.] 8. Imago in quocun ſpeculo, uidetur in concurſu perpendicularis incidentiæ & lineæ refle-scionis. 37 p 5.
[261.] 9. Imago in ſpeculo plano uidetur in perpendiculari incidentiæ. 36 p 5.
[262.] 10. Imago in ſpeculis conuexis, cauis: ſphærico, cylindraceo, conico uidetur in perpendiculari incidentiæ. 36 p 5.
[263.] 11. Viſibile & imago à ſpeculi plani ſuperficie in oppoſit {as} partes æquabiliter distant. 49 p 5.
[264.] 12. Viſu & uiſibili datis, in ſpeculo plano punctum reflexionis inuenire. 46 p 5.
[265.] 13. Si recta linea ab uno uiſu ſit perpendicularis ſpeculo plano, unum ipſi{us} punctũ; in quo uiſ{us} ſuperficiem ſecat, ab uno ſpeculi puncto, in quod cadit, ad eundem uiſum reflectetur. 32 p 5.
[266.] 14. Ab uno ſpeculi plani puncto, unum uiſibilis punctũ ad unũ uiſum reflectitur. 45 p 5.
[267.] 15. In ſpeculo plano, imagouni{us} puncti, una, & uno eodem́ in loco ab utroque uiſu uide-tur. 51 p 5.
[268.] 16. In ſpeculo ſphærico conuexo linea reflexionis & perpendicularis incidentiæ concurrunt: & imago uidetur in ipſarum concurſu. 9. 11 p 6. Idem 3 n.
[269.] 17. Finis contingentiæ in ſpeculo ſphærico, eſt concurſ{us} rectæ ſpeculum in reflexionis puncto tangentis, cum perpendiculari incidentiæ uel reflexionis. Et rect a à centro ſpeculi ſphærici conuexi ad imaginem, maior est recta ab imagine ad reflexionis punctum ducta. In def. 13 p 6.
[270.] 18. Si in ſpeculo ſphærico conuexo perpendicularis incidentiæ ſecetur à lineis reflexionis: & ſpeculum in reflexionis puncto tan-gente: erit, ut tota perpendicularis ad inferum ſegmentum: ſic ſu-perum ad intermedium. Et pars perpendicularis inter punctum contingentiæ, & peripheriam, communem ſectionem ſuperficie-rum reflexionis, & ſpeculi, erit minor eiuſdem peripheriæ ſemidia metro. 12. 14 p 6.
[271.] 19. Sirecta linea ab uno uiſu ſit perpendicularis ſpeculo ſphæ-rico conuexo: unum ipſi{us} punctum, in quo uiſ{us} ſuperficiem ſe-cat, ab uno ſpeculi puncto, in quod cadit, ad eundem uiſum refle-ctetur. 10 p 6.
[272.] 20. Sipars lineæ reflexionis, intra peripheriam circuli (qui eſt communis ſectio ſuperficie-rum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) continuatæ, æquetur ſemidiametro eiuſdem peri-pheriæ: imago intra ſpeculum uidebitur. 24 p 6.
[273.] 21. Si reflexio fiat à peripheria circuli (qui eſt communis ſectio ſuperficierum, reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) inter rectam à uiſu ad ſpeculi centrum ductam, & lineam reflexionis, æquantem partem ſuam intra peripheriam, eiuſdem ſemidiametro: imago intra ſpeculum ui-debitur. 25 p 6.
[274.] 22. Si reflexio fiat à peripheria circuli (qui eſt communis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) inter rectam à uiſu ſpeculum tangentem, reflexionis puncto proxi-mam, & lineam reflexionis æquãtem partem ſuam intra peripheriam eiuſdem ſemidiametro: imago aliàs intra ſpeculum: aliàs in ſuperficie: aliàs extra uidebitur. 26 p 6. Item 27. 7 p 6.
[275.] 23. Si linea reflexionis ſecans diametrum ſpeculi ſphærici conuexi: æquet ſegmentum ſuum inter ſpeculi ſuperficiem & dictam diametrum, ſegmento eiuſdem diametri contermino centro ſpeculi: erit hoc ſegmentum imaginum expers. 28 p 6.
[276.] 24. Si in diametro ſpeculi ſphærici conuexi extra uiſ{us} centrum ducta, in́ apparentem ſuperficiem continuata, imaginum meta notetur: Imagines dictæ diametri uidebuntur inter metam & ſpeculi ſuperficiem. 29 p 6.
[277.] 25. Si linea reflexionis ſecans ſpeculum ſphæricum conuexum, æquet ſegmentum intra ipſi-{us} ſuperficiem, eiuſdem ſemidiametro: & ſemidiameter per terminum lineæ reflexionis con-currat cum rect a à uiſu ſpeculum tangente: Imagines concurrentis ſemidiametri, inter concur ſum & ſpeculι ſuperficiem uidebuntur. 30 p 6.
[278.] 26. Si linea reflexionis æquans ſua parte inſcripta ſemidiametrum circuli (qui est communis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) terminetur in peripheria non appa rente: perpẽdicularis incidẽtiæ, ſecãs peripheriã inter lineã reflexionis, & rectã à uiſu ſpeculũ tangentẽ: habebit quaſdam imagines intra, quaſdam extra ſpeculũ: unam in ſuperficie. 31 p 6.
[279.] 27. Si linea reflexionis, æquans ſua parte in ſcripta ſemidiametrum circuli (qui eſt commu-nis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) terminetur in peripheria nõ ap-parente: perpendicularis incidentiæ ſecans peripheriam inter terminos lineæ reflexionis & quadr antis peripheriæ, à puncto tact{us}, rectæ à uiſu ſpeculum tangentis, inchoati, habebit i-magines extra ſpeculum. 32 p 6.
[280.] 28. Perpendicularis incidentiæ ſecans occult ãperipheriam cir culι (quieſt communis ſectio ſuperficierum reflexionis & ſpeculi ſphærici conuexi) inter terminos rectæ per centra uiſ{us} ac ſpeculi ductæ, & quadrantis peripheriæ, à puncto tact{us} rectæ à uiſu ſpe-culum tangentis, inchoati: imaginem nullam habet. 33 p 6.
< >
page |< < (252) of 778 > >|
258252ALHAZEN deinde poſueris inſtrumentum horarum in illa nocte ante ortum lunę, & ſciueris altitudinem lunę,
& obſeruaueris lunam uſq;
ad ortum eius, & perueniat tempus in inſtrumento ad minutum idem
eiuſdem horæ, quod habet luna, & obſeruaueris altitudinem lunæ, quam habet in illa hora à uerti-
ce capitis, & obſeruaueris, ut inſtrumentum eleuationis ſit diuiſum per minuta, & per minora mi-
nutis, ſi poſsibile eſt:
tunc inuenies diſtantiam lunæ à uertice capitis in illa hora per inſtrumen-
tum, minorem ſpatio remotionis à uertice capitis in illa hora per computationem.
Ergo lux lunæ
non extenditur per duo foramina inſtrumenti, per quæ ſumpta eſt eleuatio rectè:
tunc enim diſtan
tia eius à uertice capitis eſſet eadem cum illa, quę eſt inuenta per computationem:
Sed diſtantia in-
uenta per computationem, differt à diſtantia per inſtrumentum.
Ergo lux lunæ non extenditur à
cœlo ad aerem per lineas rectas:
ergo ſecundum refractionem. Ex his ergo experimentationibus
patet, quòd uiſus comprehendit omnes ſtellas, quæ ſunt in cœlo refractè.
Ergo uniuerſum cœlum
differt à diaphanitate aeris.
Reſtat ergo declarare, quòd corpus cœli differt in ſubtilitate ab aere: &
hoc declarabitur per experimentationem prædictam.
16. Cœlum rari{us} eſt aere & igne. 50 p 10.
SIt ergo circulus meridiei in loco experimentationis circulus a b g: & zenith capitis b: & polus
mundi d:
& centrum mundi e: & continuemus b cum e: & ſit locus uiſus z: & circulus æquidi-
ſtans æquinoctiali (cuius diſtantia à poli mundi eſt illa, in qua inuenitur ſtella in hora certifica
tionis diſtantię primæ) circulus h t:
& ſit locus ſtellæ in illa hora h: & ſit circulus æquidiſtans æqui
noctiali (cuius diſtantia à polo eſt illa, in qua inuenitur ſtella in ſecunda hora) circulus k b:
iſte ergo
circulus erit ille, in quo requieſcet ſtella ſecundum uerticationem.
Nam cum ſtella fuerit in uertice
capitis, aut ualde prope:
tunc uiſus comprehendet illam rectè: [per 13 n] quia linea recta, quæ tranſit
per uiſum & per uerticem capitis, eſt perpendicularis ſuper concauum ſphæræ cœli & perpendicu
laris ſuper conuexum aeris:
& cum ſit perpendicularis ſuper utrumq; corpus: ergo uiſus compre-
hendit ſtellam, quæ eſt ſuper lineam hanc rectè, ſiue hæc duo corpora cœli & aeris fuerint diuerſæ
diaphanitatis, ſiue conſimilis.
Cum ergo ſtella fuerit in uertice capitis, aut prope: uiſus comprehen-
dit illam in ſuo uero circulo æquidiſtante æquinoctiali, ſuper quẽ mouebatur ab initio noctis, quo-
uſq;
peruenit ad circulum meridiei. Circulus ergo k b g eſt ille, in quo erat ſtella in experimentatio-
ne prima:
& ſit circulus uerticationis, qui tranſit per ſtellam in hora experimentationis primæ cir-
culus b h k:
& ſecet ille circulus circulum k b g in puncto k, & circulum h t in puncto h. Et quia di-
ſtantia ſtellę à polo mundi fuit in prima experimen
218[Figure 218]k h b m z d e a t i g tatione minor, quàm in ſecũda:
erit circulus h t pro
pinquior polo, circulo k b g:
ergo punctũ h eſt pro-
pinquius zenith capitis, quàm punctum k:
& conti
nuemus duas lineas h z, k z.
Quia ergo ſtella com-
prehenditur à uiſu in hora experimentationis pri-
mę in puncto h:
& tunc erat in ſuperficie circuli b h
k uerticalis:
& ſtella erat in illa hora in circumferen
tia k b g:
ergo ſtella erat in illa hora in puncto k: &
comprehenditur à uiſu in puncto h, & per rectitudi
nem lineæ z h:
uiſus enim nihil comprehendit, niſi
per uerticationes linearum radialium, per quas for
mæ perueniunt ad uiſum.
Viſus ergo cõprehendit
ſtellam in puncto h:
quia forma peruenit ad illũ in
rectitudine lineæ h z.
Et cum uiſus cõprehendat illam in rectitudine h z: & linea recta, quæ eſt inter
ſtellam & uiſum, ſit linea k z:
manifeſtum eſt ergo, quòd uiſus non comprehendit ſtellam, quæ eſt in
puncto k rectè:
ergo refractè. Sit ergo locus refractionis m: & continuemus k m: & protrahamus ab
m rectã uſq;
ad z. Forma ergo ſtellæ, quæ peruenit ad z, ex qua uiſus comprehendit ſtellam: extendi
tur à ſtella perlineam k m, & refringitur per lineam m z:
& non refringuntur formæ, niſi cum occur-
rit corpus diuerſæ diaphanitatis à diaphanitate corporis, in quo exiſtit.
Ergo corpus, in quo eſt ſtel
la, ſcilicet cœlum, eſt diaphanũ differens in diaphanitate ab aere.
Et quia locus refractionis eſt apud
ſuperficiem, quæ tranſit in duo corpora, quæ differunt in diaphanitate:
punctum ergo m eſt pun-
ctum in concauitate cœli.
Et continuemus lineam inter e, m: & ſit diameter ſphærę cœli: erit ergo li-
nea e m perpendicularis ſuper ſuperficiem cœli concauam contingentem aerem, & ſuper ſuperfi-
ciem aeris conuexam:
[ut demonſtratum eſt 25 n 4. ] Et cum forma ſtellæ, quæ eſt in puncto k, exten
datur per lineam m k, & refringatur in aere per lineam m z:
patet, quòd hæc refractio eſt ad lineam,
in qua eſt perpendicularis e m, quæ tranſit per punctum refractionis, quæ eſt perpendicularis ſu-
per ſuperficiem aeris.
Et cum refractio in aere ſit ad partem perpendicularis exeuntis à loco refra-
ctionis:
ergo corpus aeris eſt groſsius corpore cœli. Patet ergo, quòd hoc, qùod inuenimus per ex-
perimentationẽ ſtellarũ, ſignificat demõſtratiuè, quòd uiſus nõ comprehendit ſtellas, niſi refractè:

& quòd corpus aeris eſt groſsius corpore cœli:
& quòd corpus cœli eſt ſubtilius corpore aeris. Ex
his ergo omnibus patet, quòd omnia, quę cõprehendũtur à uiſu ultra corpora diaphana, quorũ dia
phanitas differt à diaphanitate aeris (ſi uiſus fuerit obliquus à perpendicularibus egredientibus ex
ipſis ſuper ſuperficiem diaphanorum corporum, in quibus conſiſtunt) comprehenduntur refractè.

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index