Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
141
141
142
142
143
143
144
144
145
145
146
146
147
147
148
148
149
149
150
150
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011554">
                <pb pagenum="612" xlink:href="016/01/259.jpg"/>
              etiam beneficio tenuium linteorum, quæ vt
                <lb/>
              amota fuerint ab imagine, & ſtatim ſe con­
                <lb/>
              trahunt. </s>
              <s id="s.011555">Et per conos ductiles. </s>
              <s id="s.011556">Præterea in
                <lb/>
              picturis, ac ſtatuis. </s>
              <s id="s.011557">& ectypis rationem aſ­
                <lb/>
              pectus ſeruari dicet: ſi quis fructum artis
                <lb/>
              percipere velit: nam picturæ aliæ è regione,
                <lb/>
              aliæ à latere, aliæ ex editiore, nonnullæ lon­
                <lb/>
              gius perſpiciendæ ſunt: ſtatuæ in luce ex
                <lb/>
              obſcuro loco: minuta alia quæque in obſcu­
                <lb/>
              ro ex luce, ne fatiſcant. </s>
              <s id="s.011558">Similiter & colo­
                <lb/>
              res viuidiores in obſcuro apparent. </s>
              <s id="s.011559">Vnde
                <lb/>
              mos ille obducendi velum tabernis vena­
                <lb/>
              lium pannorum. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011560">
                <margin.target id="marg1603"/>
              Mediæ &
                <lb/>
              ſeſquidimi­
                <lb/>
              diæ repræſen­
                <lb/>
              tationis diſ­
                <lb/>
              crimen.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011561">
                <margin.target id="marg1604"/>
              Plaſtice dif­
                <lb/>
              ficilior
                <expan abbr="celã-di">celan­
                  <lb/>
                di</expan>
              , & ſcul­
                <lb/>
              pendi ratio­
                <lb/>
              ne.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011562">
                <margin.target id="marg1605"/>
              Columnæ
                <lb/>
              quinque pla­
                <lb/>
              ſtici operis in
                <lb/>
              Vormacta
                <lb/>
              mirifici.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011563">
                <margin.target id="marg1606"/>
              Plaſtica mi­
                <lb/>
              rabilis anti­
                <lb/>
              qua fabri­
                <lb/>
              candi im­
                <lb/>
              menſa opera.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011564">
                <margin.target id="marg1607"/>
              Stuchorum
                <lb/>
              genera.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011565">
                <margin.target id="marg1608"/>
              Quomodo
                <lb/>
              homines ad
                <lb/>
              viuum, vt
                <lb/>
              dici ſolet fin­
                <lb/>
              gantur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011566">
                <margin.target id="marg1609"/>
              Franciſci
                <lb/>
              Gallorum
                <lb/>
              regis imago.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011567">Cardinalis
                <lb/>
              de Turno.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011568">Quomodo
                <lb/>
              imagines ex
                <lb/>
              magnis in
                <lb/>
              paruas breui
                <lb/>
              temporis ſpa­
                <lb/>
              tio redigan­
                <lb/>
              tur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011569">Artes nobi­
                <lb/>
              liores latere,
                <lb/>
              & quænam
                <lb/>
              ſint.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011570">Et quanquam hæc per ſe magnæ ſubtili­
                <lb/>
              tatis exempla ſint, pleræque tamen nobilio­
                <lb/>
              rum artium fermè latent, tum ob rerum pro­
                <lb/>
              prietates ignotas adhuc tum quia ſubtilio­
                <lb/>
              ri inuentione indigent. </s>
              <s id="s.011571">Sunt autem quæ la­
                <lb/>
              tent: vt, vitri tenacis faciendi ratio: the­
                <lb/>
              ſaurorum inuentio: ſtridorem dandi aëri, ab
                <lb/>
              albo plumbo auferendi: effodiendi vnde­
                <lb/>
              quaque vtiles res tranſmutandi colores:
                <lb/>
              perfecta ratio permutandi corruptum
                <expan abbr="vinũ">vinum</expan>
                <lb/>
              in acetum, quæ inuenta mea ætate, mea
                <lb/>
              etiam ætate periit, tametſi multa non inu­
                <lb/>
              tilia ſuprà tradiderimus: dignoſcendi rerum
                <lb/>
              proprias vires: ars proferendæ in longum
                <lb/>
              vitæ, de qua ſuprà diximus: materiam face­
                <lb/>
              re quæ machinarum
                <expan abbr="ignearũ">ignearum</expan>
              vi reſiſtat: vo­
                <lb/>
              landi inuentum, quod nuper tentatum à
                <lb/>
              duobus illis peſſimè ceſſit. </s>
              <s id="s.011572">Vincius, de quo
                <lb/>
              ſuprà diximus, tentauit, & fruſtrà: hic pictor
                <lb/>
              fuit egregius. </s>
              <s id="s.011573">Super omnia Tirydatis ma­
                <lb/>
              gia, ob quàm à Nerone ingenti pecunia, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1610"/>
                <lb/>
              Armeniæ regno donatus eſt, dum ea docet,
                <lb/>
              facere, quæ fieri nequeunt. </s>
              <s id="s.011574">Veruntamen &
                <lb/>
              horum quæ diu latuerunt quædam inuenta
                <lb/>
              ſunt, vt horologia abſque fune. </s>
              <s id="s.011575">Stant pro
                <lb/>
              fune rotæ, in quibuſdam molæ ſuperpoſitæ,
                <lb/>
              limaci figura, denticulis 26. quibuſdam
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              pluribus: ab his denticulatus axis qui totam
                <lb/>
              agit machinam, circumagitur. </s>
              <s id="s.011576">In altero rota
                <lb/>
              eſt 48. denticulis in imo diſpoſitis, alterique
                <lb/>
              rotæ implexis, vt cum molæ nixu quæ in
                <lb/>
              imo eſt circumuertitur, alia totidem denti­
                <lb/>
              bus implexa etiam circumuoluta totam ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1611"/>
                <lb/>
              chinam ſecum ducat. </s>
              <s id="s.011577">Simili ratione inuen­
                <lb/>
              tum eſt, vt Cæſaris ſedes ita diſponeretur,
                <lb/>
              vt quocunque ſitu conſtituatur, ille immobi­
                <lb/>
              lis, ac commodè dum vehitur ſedeat. </s>
              <s id="s.011578">Hoc
                <lb/>
              tractum ex armillarum ratione: cùm enim
                <lb/>
              circuli tres chalybei conſtituentur, polis
                <lb/>
              ſurſum deorſum, antè, retro, dextra ac ſini­
                <lb/>
              ſtra mobilibus, cùm plures non poſſint eſſe
                <lb/>
              ſitus, neceſſe eſt ipſum in eſſedo quomodo­
                <lb/>
              cunque agatur quieſcere perpetuò. </s>
              <s id="s.011579">Habet
                <lb/>
              hoc aliquid non abſimile lucernis, à quorum
                <lb/>
              exemplo ducta eſt ratio: circumuolutæ enim
                <lb/>
              tametſi patulæ, oleum
                <expan abbr="nequaquã">nequaquam</expan>
              effundunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011580">Nuper etiam quidam machinam illam
                <lb/>
              mundi vniuerſalem olim à Gulielmo Zelan­
                <lb/>
              dino fabricatam atque diſſolutam, in tene­
                <lb/>
              briſque per incuriam
                <expan abbr="marceſcẽtem">marceſcentem</expan>
              , cùm ego
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1612"/>
                <lb/>
              quodam bono fato ad inſtaurandum bonas
                <lb/>
              artes etiam obiter non minus quàm ex in­
                <lb/>
              duſtria natus, in lucem reuocaſſem, in inte­
                <lb/>
              grum reſtituit. </s>
              <s id="s.011581">Cuius exemplo aliam Caro­
                <lb/>
              lo quinto Cæſari, ita conſtruxit, vt in ea &
                <lb/>
              temporum momenta, & partes ſignorum
                <lb/>
              ſingulas videas, & octaui orbis tardiſſimum
                <lb/>
              motum intuearis. </s>
              <s id="s.011582">Diuiſiones quoque orbis
                <lb/>
              ſignorum varias, quas domos vocant, ho­
                <lb/>
              raſque æquales, & inęquales, & quod maius
                <lb/>
              eſt, vniuerſi orbis partibus inſeruientes, vt
                <lb/>
              hæc verè machina orbem vniuerſum refe­
                <lb/>
              rat, in ea inſpicere licet. </s>
              <s id="s.011583">Omitto progreſſus,
                <lb/>
              regreſſuſque ſingulorum errantium ſyde­
                <lb/>
              rum, latitudines, altitudineſque aliaque in­
                <lb/>
              numera, vt prorſus res non minus fama
                <lb/>
              quam fide maior ſit. </s>
              <s id="s.011584">Referunt Sabor regem
                <lb/>
              Perſarum huiuſcemodi machinam tam
                <expan abbr="grã-de">gran­
                  <lb/>
                de</expan>
              è vitro conſtrui feciſſe, vt in eius centro
                <lb/>
              ſederet tanquam in terræ ſpærula, ſpectan­
                <lb/>
              tem ſub pedibus etiam aſtra, exorientiaque
                <lb/>
              ac occidentia ſydera, vt ſic mortalis cùm
                <lb/>
              eſſet, ſupra tamen omnem mortalitatis fa­
                <lb/>
              ſtum & expectationem eſſe videretur. </s>
              <s id="s.011585">Et
                <lb/>
              certè quid maius & diuinius ſub hominis
                <lb/>
              ſenſibus cadere poteſt, etiam Regi vniuerſum
                <lb/>
              orbem terrarum poſſidenti, quam quòd poſt­
                <lb/>
              quam terras, & materia poſſidet, etiam cœ­
                <lb/>
              lum & aſtra, Dei domicilium habere videa­
                <lb/>
              tur? </s>
              <s id="s.011586">Talia recitantem Honoratus Ianius
                <lb/>
              Valentinus, Principis illuſtriſſimi Hiſpania­
                <lb/>
              rum Philippi pręceptor, in literis humanio­
                <lb/>
              ribus vir per quam doctus, & humaniſſimus,
                <lb/>
              excepit dicens: Machina hæc olim vitro, vt
                <lb/>
              rectè dixiſti, non vt nunc metallo fieri ſolita
                <lb/>
              erat: cuius teſtis Claudianus eſt pręter
                <lb/>
              etiam Ciceronis autoritatem. </s>
              <s id="s.011587">Sed libet, in­
                <lb/>
              quit, ipſius carmina recitare, dubij cuiuſdam
                <lb/>
              cauſa.
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              Iupiter in paruo cùm cerneret æthera vitro,
                <lb/>
              Riſit, & ad ſuperos talia dicta dedit:
                <lb/>
              Huccine mortalis progreſſa potentia curæ?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011588">Iam meus in fragili luditur orbe labor.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011589">Iura poli, rerumque fidem legeſque deorum,
                <lb/>
              Ecce Syracuſius tranſtulit arte ſenex.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011590">Incluſus variis famulatur ſpiritus aſtris,
                <lb/>
              Et vinum certis motibus vrget opus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011591">Percurrit proprium mentitus ſignifer annum,
                <lb/>
              Et ſimulata nouo Cynthia menſe redit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011592">Iamque ſuum voluens audax induſtria mundum,
                <lb/>
              Gaudet, & humana ſydera mente regit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011593">Quid falſo inſontem tonitru Salmonea miror?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011594">Æmula naturæ parua reperta manus.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011595">
                <margin.target id="marg1610"/>
              Horoligia
                <lb/>
              abſque fune.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011596">
                <margin.target id="marg1611"/>
              Sedes mira.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011597">
                <margin.target id="marg1612"/>
              Gulielmus
                <lb/>
              Zelandinus
                <lb/>
              autor ſphæræ
                <lb/>
              cœleſtis, mi­
                <lb/>
              rabilis arti­
                <lb/>
              ficiis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011598">Quæro, inquit, quonam modo ſpiritu in­
                <lb/>
              cluſo ea moles tam variis motibus circum­
                <lb/>
              uolui potuit, vt Claudianus refert? </s>
              <s id="s.011599">Deinde,
                <lb/>
              cur ex vitro olim, nunc autem ex metallo?
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1613"/>
                <lb/>
              Tum ego: Cauſa cur ex vitro olim fieret
                <lb/>
              machina cœleſtis orbis, erat, quoniam cùm
                <lb/>
              eſſet æmula verè cœli, includebantur mino­
                <lb/>
              res maioribus: quamobrem qui intus erant,
                <lb/>
              & ſydera ſpectari non potuiſſent, niſi om­
                <lb/>
              nes ex materia perſpicua conflati fuiſſent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011600">Itaque qui nunc has moles faciunt, vitri fra­
                <lb/>
              gilitatem verentes, coguntur non naturalem
                <lb/>
              mundi machinam æmulari, orbem orbi cir­
                <lb/>
              cumponendo, quoniam cùm ex metallo ſint,
                <lb/>
              videri non poſſent: ſed quot ſunt orbes, tot
                <lb/>
              efficiunt tabulas, aut ſaltem ſenas, Solis or­
                <lb/>
              bem Veneris orbi immiſcentis, in circui­
                <lb/>
              tumque compaginant, vt quod eſt rorarum,
                <lb/>
              ponderum, molarum, curruum, denticulo­
                <lb/>
              rum, nolarum, virgarum, funium, atque
                <lb/>
              aliorum inſtrumentorum, lateat intus: </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>