Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of figures

< >
< >
page |< < (207) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="207" file="0259" n="259" rhead="PARS TERTIA."/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">ea repulſiva particularum vis imminutis diſtantiis diu perdu-
              <lb/>
            rat, ac pertinet ad ſpatium, quod habet ingentem rationem ad
              <lb/>
            eam tanto minorem diſtantiam, ad quam compreſſione reduci
              <lb/>
            poteſt, & </s>
            <s xml:space="preserve">in qua adhuc ipſa vis creſcit, arcu curvæ adhuc re-
              <lb/>
            cedente ab axe: </s>
            <s xml:space="preserve">is vero arcus ad axem ipſum deinde debet rue-
              <lb/>
            re præceps, ut circa proximum limitem adhuc ingentes in eo
              <lb/>
            reſiduo ſpatio variationes in arcubus, & </s>
            <s xml:space="preserve">limitibus haberi poſſint.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Porro extenſionem tantam arcus repulſivi evincit ipſa immanis
              <lb/>
            compreſſio, ad quam ingenti vi aer compellitur, qui ut habeat
              <lb/>
            compreſſiones viribus prementibus proportionales, debet, ut
              <lb/>
            monuimus num. </s>
            <s xml:space="preserve">352, habere vires repulſivas reciproce propor-
              <lb/>
            tionales diſtantiis particularum a ſe invicem. </s>
            <s xml:space="preserve">Is autem etiam
              <lb/>
            in fixum corpus, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſolidum tranſire poteſt, quod qua ratione
              <lb/>
            fieri poſſit, dicam itidem, ubi de transformationibus agemus
              <lb/>
            in fine. </s>
            <s xml:space="preserve">Ignis etiam eſt fluidum maxime elaſticum, quod vio-
              <lb/>
            lentiſſimo inteſtino motu agitatur, ac fermentationem excitat,
              <lb/>
            vel etiam in ipſa fermentatione conſiſtit, emittit vero lucem,
              <lb/>
            de quo pariter agemus paullo inferius, ubi de fermentatione,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">emiſſione vaporum egerimus inter ea, quæ ad Chemicas
              <lb/>
            operationes pertinent, ad quas jam progredior.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="right" xml:space="preserve">Chemicarum
            <lb/>
          operationum ge-
            <lb/>
          nera deduci fa-
            <lb/>
          cile ex illo par-
            <lb/>
          ticularum diſ-
            <lb/>
          crimine: ſin-
            <lb/>
          gularium effe-
            <lb/>
          ctuum cauſas
            <lb/>
          ſingulares mon
            <lb/>
          poſſe cognoſci
            <lb/>
          a mente huma-
            <lb/>
          na.</note>
          <p>
            <s xml:space="preserve">451. </s>
            <s xml:space="preserve">Chemicarum operationum principia ex eodem dedu-
              <lb/>
            cuntur fonte, nimirum ex illo particularum diſcrimine, qua-
              <lb/>
            rum aliæ inter ſe, & </s>
            <s xml:space="preserve">cum quibuſdam aliis inertes, alias ad ſe
              <lb/>
            attrahunt, alias repellunt conſtanter per ſatis magnum inter-
              <lb/>
            vallum, ubi attractio ipſa cum aliis eſt major, cum aliis mi-
              <lb/>
            nor, aucta vero ſatis diſtantia, evadit ad ſenſum nulla; </s>
            <s xml:space="preserve">qua-
              <lb/>
            rum itidem aliæ reſpectu aliarum habent ingentem virium al-
              <lb/>
            ternationem, quam mutato nonnihil textu ſuo, vel conjun-
              <lb/>
            ctæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">permixtæ cum aliis mutare poſſunt, ſuccedente pro par-
              <lb/>
            ticulis compoſitis alia virium lege ab ea, quæ in ſimplicibus
              <lb/>
            obſervabatur. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc omnia ſi habeantur ob oculos; </s>
            <s xml:space="preserve">mihi ſane
              <lb/>
            perſuaſum eſt, facile inveniri poſſe in hac ipſa Theoria ratio-
              <lb/>
            nem generalem omnium Chemicarum operationum: </s>
            <s xml:space="preserve">nam ſin-
              <lb/>
            gulares determinationes effectuum, qui a ſingulis permixtioni-
              <lb/>
            bus diverſorum corporum, per quas unice omnia præſtantur in
              <lb/>
            Chemia, ſive reſolvantur corpora, ſive componantur, require-
              <lb/>
            rent intimam cognitionem textus particularum ſingularum, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            diſpoſitionis, quam habent in maſſis ſingulis, ac præterea Geo-
              <lb/>
            metriæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">Analyſeos vim, quæ humanæ mentis captum excedit
              <lb/>
            longiſſime. </s>
            <s xml:space="preserve">Verum illud in genere omnino patet, nullam eſſe
              <lb/>
            Chemiæ partem, in qua præter inertiam maſſæ, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſpecificam
              <lb/>
            gravitatem, alia virium mutuarum genera inter particulas non
              <lb/>
            ubique ſe prodant, & </s>
            <s xml:space="preserve">vel invitis incurrant in oculos, quod qui-
              <lb/>
            dem vel in ſola poſtrema quæſtione Opticæ Newtoni abunde
              <lb/>
            patet, ubi tam multa & </s>
            <s xml:space="preserve">attractionum, & </s>
            <s xml:space="preserve">vero etiam repulſio-
              <lb/>
            num indicia, atque argumenta proferuntur. </s>
            <s xml:space="preserve">Omnia etiam ge-
              <lb/>
            nera eorum, quæ ad Chemiam pertinent, ſingillatim perſequi,
              <lb/>
            infinitum eſſet: </s>
            <s xml:space="preserve">evolvam ſpeciminis loco præcipua quædam.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>