Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
11
11
12
12
13
13
14
14
15
15
16
16
17
17
18
18
19
19
20
20
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="6"/>
              philoſophia naturali, quòd ab Ariſtotele crebrò pręceptum & celebratum eſt, ſtandum eſſe iu­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg53"/>
                <lb/>
              dicio ſenſus. </s>
              <s>Etenim etſi generale eſt in omni contemplatione ſenſus officium: quia nihil eſt in
                <lb/>
              phantaſia mentéue quod fores ſenſuum non pepulerit, ſiue ex toto, vt in vera phantaſia, ſiue ex
                <lb/>
              parte, vt in fictione chimęræ, ſiuè proximè & per ſe, vt plenum, ſiue per aliud, vt inane, ac
                <expan abbr="cuiuſq.">cuiuſque</expan>
                <lb/>
              rei ſenſu deficiente, eiuſdem
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              in ſcientia deficies, nec niſi de nomine diſputatio fieri poſsit.
                <lb/>
              </s>
              <s>At hoc in phyſiologia potiſsimè requiritur. </s>
              <s>Nam ſi philoſophus naturalis in rerum ſenſilium con­
                <lb/>
              templatione verſatur, earum verò nullus melior iudex eſſe poteſt quàm ſenſus
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              profectò maxi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg54"/>
                <lb/>
              mum ſenſus habebit in hac philoſophia momentum, vſque adeò, vt qui rerum illarum, quæ ſic
                <lb/>
              euidentes & perſpicuæ ſunt, velut illud eſt, quòd ſit motus, demonſtrationem quærit, quæ do­
                <lb/>
              ceat eſſe motum, non poſsit diſcernere id, quod per ſe ipſum votum eſt ab eo, quod eſt per ſe ob­
                <lb/>
              ſcurum, nec perſpicere, cùm
                <expan abbr="cuiuſq.">cuiuſque</expan>
              rationis antecedens notius eſſe oporteat eo, quod ſequitur;
                <lb/>
              nihil occurrere poſſe, quod fit eo notius, quod ipſe conſequens facit, idcirco ſic mente obcęca­
                <lb/>
              tus eſt, vt neſciat quid admittat aut reſpuat demonſtrationem. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              Propterea cum eo compara­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg55"/>
                <lb/>
              tur, qui cæcus eſt ab ortu; cum enim colorum vires ignoret, ſiquando diſſerat de illis, ſolùm no­
                <lb/>
              mina ponit in medio; quorum nomina ſint nota, prorſus ignorat. </s>
              <s>
                <expan abbr="itaq.">itaque</expan>
              & ille qui demonſtratio­
                <lb/>
              nem requiret eius quod quippiam moueatur, nominis ſolius habebit rationem, nec quid eo no­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg56"/>
                <lb/>
              mine ſignificetur, vtique nouerit. </s>
              <s>qui certè ſi noſſet; tantum abeſt, vt illa demonſtrare conare­
                <lb/>
              tur, vt potius in aliorum demonſtratione vſurparet. </s>
              <s>Multo maior error committetur, ſi ratio
                <lb/>
              rei veſtigabitur, cuius oppoſitum ſenſus iudicabit, vt illi fecere, qui vniuerſa quieſcere profiteban­
                <lb/>
              tur,
                <expan abbr="eiuſq́">eiuſque</expan>
              . </s>
              <s>euenti rationes indagabant. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              multo enim melius nos habemus ad hęc, quæ monſtrat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg57"/>
                <lb/>
              ſenſus, quàm ſi vlla ratio ad id oſtendendum accommodari poſſet, atque is qui ita progreditur,
                <lb/>
              male iudicat, quid melius peiuſúe ſit, quid credendum, & non credendum, nec principium di­
                <lb/>
              ſtinguit ab eo quod non eſt principium,
                <emph type="sup"/>
              d
                <emph.end type="sup"/>
              & in ſumma rerum ignoratione verſatur. </s>
              <s>Etenim ad ali­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg58"/>
                <lb/>
              quod primum aſcendendum eſt,
                <emph type="sup"/>
              e
                <emph.end type="sup"/>
              quod in alia notiora diſſolui nequeat, vnde fides in aliorum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg59"/>
                <lb/>
              confirmationem ducatur aliter, vel ex infinitate principiorum vniuerſa ſcientia funditus euerte­
                <lb/>
              retur, aut exordiatur ab ignoto. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              f
                <emph.end type="sup"/>
              Hoc verò primum dictatur à ſenſu. </s>
              <s>Quamobrem qui magis ver­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg60"/>
                <lb/>
              ſati ſunt in naturalibus magis recipiunt principia quæ cum rerum natura conſentiant, & valde
                <lb/>
              accommodata ſint ad efficiendam ſcientiam. </s>
              <s>ſuppeditat enim copia multarum demonſtratio­
                <lb/>
              num, quarum auxilio rem introſpiciant. </s>
              <s>eaque diligenter animaduerſa, conſiderata tarditate
                <lb/>
              iudicium faciant cum ceteroquin illi qui dimiſſa rerum obſeruatione ſolam rationem perſe­
                <lb/>
              quuntur pauca reſpicientes de rebus obſcuriſsimis ex tempore temereque effutiant. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              g
                <emph.end type="sup"/>
              Siquidem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg61"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg62"/>
                <lb/>
              conſentaneum ſit iudicare ex euentis, & ex fine potiſsimum. </s>
              <s>Atqui finis ſcientiæ naturalis eſt
                <lb/>
              eorum ſpeculatio, quæ ſemper proprie ſenſui ſe obijciunt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              h
                <emph.end type="sup"/>
              quod cum illi non intueantur. </s>
              <s>in peſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg63"/>
                <lb/>
              ſimos errores inducuntur. </s>
              <s>
                <expan abbr="Itaq;">Itaque</expan>
              illa ponenda in hac philoſophia quæ cum ſenſilibus congruant.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quin ſiquando ratio quippiam monſtret, & poſtea ſenſus indicet rem aliter ſe habere, ſenſui
                <lb/>
              magis erit quam rationi fides habenda. </s>
              <s>
                <expan abbr="Solumq́ue">Solumque</expan>
              rationi illi credendum eſt: ſi ea quæ demon­
                <lb/>
              ſtrantur cum rebus ijs conſentiant, quæ ſenſu percipiuntur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              i
                <emph.end type="sup"/>
              Igitur in hac philoſophia cuncta
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg64"/>
                <lb/>
              ad ſenſum referenda erunt. </s>
              <s>Audi verò tu nunc firmum iudicium Ariſtotelis, de conſtruendis
                <lb/>
              rationibus ac mea quidem ſententia, in omni philoſophia generatim, præcipuè verò in natura­
                <lb/>
              li:
                <emph type="sup"/>
              k
                <emph.end type="sup"/>
              iubet enim, vt noſtrarum rationum principium non à quauis ſententia: ſed à firmiſsima
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg65"/>
                <lb/>
              quaque ducatur huiuſmodi verò eſt, quam ſemper, eſſe oportet, aut quæ ex conſimilibus oſten­
                <lb/>
              ditur. </s>
              <s>Atque vbi duæ ſint ſententiæ repugnantes, quarum altera alteram tollat, illa recipienda,
                <lb/>
              quæ firmior: ea verò eſt, quæ credibilior, & quæ ſemper citius ab omnibus quàm altera admit­
                <lb/>
              tatur. </s>
              <s>Itaque & quod ex tali ſententia conſequitur, magis approbandum, & illud repudian­
                <lb/>
              dum, quod efficitur ex oppoſita. </s>
              <s>
                <expan abbr="Duoq́ue">Duoque</expan>
              huius vitij traduntur exempla ab Ariſtotele. </s>
              <s>alterum
                <lb/>
              ſanè à diſputatione Parmenidis acceptum, atque alterum à ratione Xenophanis. </s>
              <s>Atque ille
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg66"/>
                <lb/>
              quidem motum ſine vacuo fieri non poſſe ſtatuens, ex eo quod vacuum non eſſet, tollebat
                <lb/>
              etiam motum. </s>
              <s>Et tamen ſi hæc ſecum conferantur, & facilius quiſque vacuum eſſe dabit, quàm
                <lb/>
              neget motum. </s>
              <s>Quapropter accipiendum eſt potius eſſe motum, & ex eo vacuum eſſe conclu­
                <lb/>
              dendum quàm motus vacui ſublatione tollendus. </s>
              <s>Xenophanes autem ſic ratiocinabatur, ex
                <lb/>
              nihilo nihil fit. </s>
              <s>Ergo ens infinitum & æternum. </s>
              <s>Non igitur motus. </s>
              <s>Tamen quiſque promptius
                <lb/>
              dabit ex nihilo aliquid fieri, vt etiam multi dedere, & fides noſtra pro certo habet quàm reij­
                <lb/>
              ciat motum. </s>
              <s>Proinde ſic potius concludendum fuerat. </s>
              <s>Motus eſt. </s>
              <s>Ergo ex nihilo aliquid fit;
                <lb/>
              quàm vt fecit Xenophanes. </s>
              <s>& fide nitendum, quam præſtat ſenſus, qui ſi quandoque decipitur;
                <lb/>
              non id perpetuo neque in omnibus efficit. </s>
              <s>Neque verò id huius philoſophiæ proprium eſt: ſed
                <lb/>
              omnis artis atque ſcientiæ apud Ariſtotelem. </s>
              <s>Nam quòd ille futurus ſit huius methodi norma
                <lb/>
              perſpicuum eſt, ex eo loco,
                <emph type="sup"/>
              l
                <emph.end type="sup"/>
              quo comparat rerum diuinarum cognitionem cum ſcientia morta­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg67"/>
                <lb/>
              lium, ſiquidem tametſi pauca admodum de illis aſſerere philoſophis licet; contemplationis
                <lb/>
              nobilitate compenſet hoc damnum, ac dum eius difficultatis cauſſam reddit, id vniuerſum </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>