Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich - Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero

Scan	Original
21	15
22	16
23	17
24	18
25	19
26	20
27	21
28	22
29	23
30	24
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44

2620ALHAZEN luce ſolis aut diei, uenient formæ eorum ad uiſum admixtæ cum forma lucis fortis orientis ſuper
ipſas, & comprehendet uiſus formam huiuſmodi rerũ uiſarum admixtam cum forma lucis fortis.
Quare ſuperabit forma lucis fortis formam debilem. Et multoties latet lux debilis, & forma rei ui-
ſæ debilis, quando peruenerit in uiſum lux fortis, quamuis nõ ſit peruentus duarum formarum ad
uiſum ex una uerticatione. Et hoc erit, quãdo peruentus duarum formarum fuerit ex duabus uer-
ticationibus uicinantibus. Et hoc apparet nocte, & in luce ignis. Quoniam uiſus quando compre-
henderit lucem ignis, & fuerit ignis propinquus uiſui, & fuerit lux eius fortis, & fuerit in oppoſi-
tione uiſus in illa diſpoſitione aliquod uiſibile, in quo eſt lux debilis accidentalis, & fuerit illud ui-
ſibile remotius à uiſu quàm ignis, & fuerit ſuper uerticationem uicinãtem uerticationi ignis: tunc
uiſus non comprehendet uiſibile illud comprehenſione uera. Et ſi aſpiciens cooperuerit ignem à
ſuo uiſu, aut remouerit ſe à uerticatione ignis, ita ut ſit uerticatio, à qua comprehendet illud uiſibi-
le, remota à uerticatìone ignis: tunc comprehendet illud uiſibile comprehenſione manifeſtiore. Et
cauſſa illius eſt, quòd uiſibile, in quo eſt lux debilis accidentalis, habet formam obſcuram, & cum
ipſam comprehenderit uiſus, non autem comprehenderit cum ea lucem fortem: ſentiet lucem de-
bilem, in qua eſt aliquid obſcuritatis inter uiſum, aut priuationem lucis fortis à parte eius, in quam
peruenit lux debilis. Et cum uiſus comprehenderit formam lucis debilis, & comprehenderit cum
ea lucem fortem: tunc etiam comprehendet lucem fortem in parte contingente partem uiſus, qua
comprehendebat formam obſcuram: non comprehendet autem uiſus lucem debilem, quæ eſt in
forma obſcura propter duo: quorum unum eſt, quòd lux fortis, quando peruenerit ad uiſum, illu-
minatur totus uiſus, & cum totus uiſus fuerit illuminatus, non apparebit in eo lux debilis, & maxi-
mè quando lux debilis füerit proportionis minimæ reſpectu lucis fortis. Alterum eſt coniunctio
lucis debilis cum luce forti in duabus partibus uiſus uicinãtibus, & quia lux debilis reſpectu lucis
fortis eſt ferè obſcuritas. Et cum lux appropin quabit ad formam obſcuram debilem, & forma lucis
fortis fuerit in uiſu: non comprehendet uiſus formam, quæ eſt in luce obſcura, neque comprehen-
det etiam formam obſcuram, niſi obſcuritatem tantùm: & ſic non diſtinguetur ab eo forma, neque
comprehendet eam comprehenſione uera. Et occultatio formarum debilis lucis propter uicinita-
tem lucis fortis, habet ſimile in coloribus: quoniam color fuſcus ſi intingatur cũ corpore albo pun-
ctatim, apparebunt ipſa puncta nigra propter fortitudinem albedinis: & ſi eadẽ puncta fuerint po-
ſita ſupra corpora ualde nigra, apparebunt ferè alba, & non apparebit obſcuritas, quæ eſt in eis. Et
quando illa tinctura fuerit in corporibus, quæ non ſunt multùm alba, neque multùm nigra: appa-
rebit color ſecundum ſuum eſſe. Et ſimiliter quando color uiridis ſegetalis fuerit ſuper corpus ci-
trinum, apparebit illa tinctura obſcura: & quando fuerit in corpore nigro, apparebit illa tinctura
ſimilis colori origani. Et ſimiliter eſt omnis tinctura media inter duas extremitates. Viſibilia ergo
uicinantia, quando fuerint remota in fortitudine & debilitate coloris: quod eſt debilis coloris, la-
tebit uiſum: quoniam qualitates lucis & coloris non comprehenduntur à uiſu, niſi reſpectu eorum
inter ſe. Et lux fortis non prohibebit uiſum à comprehenſione uiſibilium lucis debilis, niſi pro-
pter admixtionem formæ lucis debilis cum formis eorum, & propter uictoriam formarum lucis
fortis ſuper formas lucis debilis, & debilitatem ſenſus ad comprehendendum illud, quod eſt mini-
mæ proportionis, reſpectu fortis. Iam ergo compleuimus declarationem omnium rerum depen-
dentium ab illo capitulo.

DE OFFICIO ET VTILITATE INSTRVMEN-
torum uiſus. Caput ſextum.

33. Multiplex & uaria eſt partium uiſ{us} utilit{as}: diuerſa́ ſunt ipſarum inter
ipſas officìa. 4 p 3.

TVnicæ, quas diximus in declaratione formæ uiſus, ſunt inſtrumenta, per quæ completur ui-
ſio. Tunica uerò prima, quæ dicitur cornea, eſt tunica diaphana, & nõnihil fortis, & eſt ſuper-
poſita foramini, quod eſt in anteriori uueæ. Et prima utilitas eius eſt, quòd cooperit foramen
uueæ: quare retinet humorem albugineum, qui eſt in anteriori uueæ: & eſt diaphana, ut tranſeant
in ea formæ lucis & coloris ad interius uiſus: quoniam non tranſeunt, niſi per diaphana. Fortitudo
autem eius eſt, ut non corrumpatur citò: quoniam eſt expoſita aeri, & poteſt citò corrumpi ex fu-
mo, & puluere, & ſimilibus. Humor autem albugineus eſt diaphanus, & eſt humidus & fluxibilis.
Diaphanus autem eſt, ut pertranſeant in eo formæ, & perueniant in eo ad humorem glacialem:
humiditas autem eius eſt, ut ſemper humefaciat humorem glacialem, ita ut eius natura ſit cu-
ſtodita: quoniam tela, quæ eſt ſuper glacialem, eſt ualde tenuis, & nimia ſiccitate poteſt cor-
rumpi. Tunica autem nigra continens humorem albugineum, quæ eſt uuea, eſt nigra, & fortis,
ſpiſſa, & ſphærica: & in anteriori eius eſt foramen rotundum, ſicut narrauimus. Nigredo ue-
rò eius eſt, ut obſcuretur humor albugineus & glacialis, ita ut appareant in eis formæ lucis debi-
lis: quoniam lux debilis üalde apparet in locis obſcuris, & latet in locis luminoſis. Et eſt aliquan-
tulum fortis, ut retineat humorem albugineum, & ut non reſudet ex eo aliquid foras. Et eſt ſpiſſa,
ut ſit obſcura: quoniam ſi eſſet rara, eſſet diàphana: ſed cum fuerit ſpiſſa, obſcurabitur anterior pars
eius. Et eſt ſphærica, quia magis temperata figurarum eſt ſphærica, & eſt magis remota ab offen-
ſionibus: habens enim angulos, citius alteratur per angulos. Foramen autem, quod eſt in ate-

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
21	15
22	16
23	17
24	18
25	19
26	20
27	21
28	22
29	23
30	24
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44

Scan	Original
21	15
22	16
23	17
24	18
25	19
26	20
27	21
28	22
29	23
30	24
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44

Scan	Original
21	15
22	16
23	17
24	18
25	19
26	20
27	21
28	22
29	23
30	24
31	25
32	26
33	27
34	28
35	29
36	30
37	31
38	32
39	33
40	34
41	35
42	36
43	37
44	38
45	39
46	40
47	41
48	42
49	43
50	44