Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000851
">
<
pb
pagenum
="
377
"
xlink:href
="
016/01/026.jpg
"/>
<
expan
abbr
="
gnorũ
">gnorum</
expan
>
ignem noctu ſolo ſplendore, ſed
<
expan
abbr
="
abſq;
">abſque</
expan
>
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg77
"/>
<
lb
/>
calore refert. </
s
>
<
s
id
="
s.000852
">
<
expan
abbr
="
Eiuſdẽ
">Eiuſdem</
expan
>
fermè generis ignis ve
<
lb
/>
ri eſt Helenæ ſidus circa malum nauis, quod
<
lb
/>
cadens etiam ænea vaſa colliquat, certus
<
lb
/>
ſubmerſionis nuncius. </
s
>
<
s
id
="
s.000853
">Nam ſolùm in gra
<
lb
/>
uibus accidit tempeſtatibus, nec niſi craſſiſ
<
lb
/>
ſimo ſpiritu & magna ventorum vi vapor
<
lb
/>
ille cogi poteſt in naui, & ardere ſimul vn
<
lb
/>
de etiam imminentem nunciat perniciem.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000854
">Velut è diuerſo Caſtoris olim ac Pollucis,
<
lb
/>
nunc Petri & Nicolai diuorum numina, ſeu
<
lb
/>
potiùs lumina gemina. </
s
>
<
s
id
="
s.000855
">
<
expan
abbr
="
Nonnunquã
">Nonnunquam</
expan
>
in Ocea
<
lb
/>
no terna, imò ibi frequentius quàm gemina,
<
lb
/>
ob maioremc
<
expan
abbr
="
oncuſſionẽ
">concuſſionem</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.000856
">Vocant tunc ea,
<
lb
/>
Diui Nicolai, Helenæ, & Claræ, ſignificato
<
lb
/>
deducto à claritate, ab antiqua ſuperſtitione
<
lb
/>
ſideris Helenæ, & quòd Nicolaus ex qua
<
lb
/>
dam hiſtoria nauigantibus præeſſe credatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000857
">In mediterraneo autem mari ſolùm gemi
<
lb
/>
na, & plerunque in rudentibus, ex vnoque
<
lb
/>
in alterum, velut aues cum quodam ſono
<
lb
/>
ſalientia, finem tempeſtatis, nec non ſe
<
lb
/>
curitatem oſtendunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000858
">Sunt enim vapores
<
lb
/>
rudentibus hærentes, qui ſucceſſu temporis,
<
lb
/>
igne ex altero in alterum tranſeunte, ſpe
<
lb
/>
ciem cerei accenſi præbent. </
s
>
<
s
id
="
s.000859
">Indicant autem
<
lb
/>
ſalutem, quòd parui ſint, quòd minimè len
<
lb
/>
ti, in vnum enim coiſſent, quodque breui
<
lb
/>
abſumantur ſinguli: quanquam falſa ima
<
lb
/>
gine ſaliendi, qui plures ſunt, plerun
<
lb
/>
que duos referant, cùm ſucceſſu multi
<
lb
/>
continuò ſpeciem vnius diuturnioris effi
<
lb
/>
ciant.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg78
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000860
">
<
margin.target
id
="
marg76
"/>
Ignis inno
<
lb
/>
xius plan
<
lb
/>
tis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000861
">
<
margin.target
id
="
marg77
"/>
Helenæ ſidus
<
lb
/>
quòd ſub
<
lb
/>
merſionem
<
lb
/>
nauium
<
lb
/>
nunciat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000862
">
<
margin.target
id
="
marg78
"/>
Folium mo
<
lb
/>
tus quomo
<
lb
/>
do.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000863
">Diximus hucuſque de igne, folliumque
<
lb
/>
interim vtilitatem adiunximus: par verò
<
lb
/>
videtur vt etiam motus rationem adiicia
<
lb
/>
mus: ſiquidem, vt diximus, nihil egregium
<
lb
/>
fit ab igne qui follibus non iuuetur. </
s
>
<
s
id
="
s.000864
">Du
<
lb
/>
plures illos eſſe oportet, ſeu duo ſint, ſeu
<
lb
/>
quatuor, ſeu plures, vt opera nunquam in
<
lb
/>
termittatur. </
s
>
<
s
id
="
s.000865
">Horum motus alternis vicibus
<
lb
/>
variatur, ac miſtus planè eſt, ex violento,
<
lb
/>
quo aperiuntur, & aërem trahunt: & na
<
lb
/>
turali, quo ſpontè decidentes conceptum
<
lb
/>
iam aërem exprimunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000866
">Manifeſtum eſt au
<
lb
/>
tem, quòd quò celerius expreſſerint, eò
<
lb
/>
acrius ignem impellere: ob hoc ponderi
<
lb
/>
bus ea onerant. </
s
>
<
s
id
="
s.000867
">Sed quia quæ grauia ſunt
<
lb
/>
non facilè nec celeriter attolluntur, ideò
<
arrow.to.target
n
="
marg79
"/>
<
lb
/>
magnis rotis & magno aquarum impetu
<
lb
/>
machina illorum voluenda eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000868
">His igitur
<
lb
/>
cauſis manifeſtum eſt, non poſſe glaciem,
<
lb
/>
etſi frigidiſſima ſit, tantùm lædere frigidita
<
lb
/>
te, quantum ignis calore. </
s
>
<
s
id
="
s.000869
">Nam vt ignis mo
<
lb
/>
tu omnia penetrat, introituque prius diſſi
<
lb
/>
pat ipſa, quàm vrat, ſic glacies quiete qua
<
lb
/>
dam conſtat & craſſa ſubſtantia, quibus fit,
<
lb
/>
ne omninò poſſit penetrare quicquam.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000870
">Quòd enim glacies non minus frigida ſit
<
lb
/>
quàm calidus ignis, oſtendit experimen
<
lb
/>
tum. </
s
>
<
s
id
="
s.000871
">Nam ſi ligno aut lateri ardenti, glaciei
<
lb
/>
tantundem imponas, non celeriùs glacies
<
lb
/>
diſſoluetur, quàm extinguatur ex toto ignis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000872
">Nam vt ignis motu & tenuitate magis pe
<
lb
/>
netrat, ac facilius corrumpit & depaſcitur
<
lb
/>
quàm glacies: indicioque eſt, introitum &
<
lb
/>
ſubtilitatem horum effectuum mirabilium
<
lb
/>
eſſe cauſas, quòd quæ penetrabilia non ſunt,
<
lb
/>
vt aurum & adamas, ab igni non abſumun
<
lb
/>
tur neque vtuntur, nec omninò verè ignea
<
lb
/>
dici poſſunt: ita glacies denſitate ſua &
<
lb
/>
quiete magis reſiſtit, & diutius permanet.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg80
"/>
<
lb
/>
Vt enim ignis ſemper fit, ſic glacies eadem
<
lb
/>
manet, & multis annis quandoque durat in
<
lb
/>
gelidis ſub Vrſa montibus, ſicut & nix. </
s
>
<
s
id
="
s.000873
">Ergo
<
lb
/>
glacies ac ignis penitus contraria ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.000874
">Ignis
<
lb
/>
enim calidiſſimus, tenuiſſimus, celerrimi mo
<
lb
/>
tus, ac qui facilè omnia inuadat, & momen
<
lb
/>
to maneat ſolùm: at glacies frigidiſſima,
<
lb
/>
denſiſſima, quieta omninò, lenti progreſſus,
<
lb
/>
& maximè diuturna. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000875
">
<
margin.target
id
="
marg79
"/>
Ignis cur
<
lb
/>
magis calore
<
lb
/>
lædat, quàm
<
lb
/>
glacies fri
<
lb
/>
gore.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000876
">
<
margin.target
id
="
marg80
"/>
Ignis &
<
lb
/>
glacies pe
<
lb
/>
nitùs con
<
lb
/>
traria.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000877
">Ergo magnæ quæſtionis iam ſolutio ex
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg81
"/>
<
lb
/>
his emergit, ſcilicet, an ignis hic noſter ſub
<
lb
/>
ſtantia ſit, an accidens. </
s
>
<
s
id
="
s.000878
">Si enim ſubſtantia
<
lb
/>
foret, videbatur durum, quonam pacto in
<
lb
/>
candenti ferro duæ eſſent ſimul ſubſtantiæ
<
lb
/>
mutuò penetrabiles, ignea atque ferrea: tum
<
lb
/>
verò ſi altera diſſoluatur, vtpote ferrea ſub
<
lb
/>
ſtantia, dum ignem concipit, fiet corruptio,
<
lb
/>
dum extinguitur ignis generatio fieri dice
<
lb
/>
tur, quod perabſurdum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000879
">Si verò aerem
<
lb
/>
ſolùm qui intus eſt ardere latere ardente di
<
lb
/>
cas, non diſſolueretur ſubſtantia ligni in
<
lb
/>
cineres, nec ferrum deterius adeò euaderet:
<
lb
/>
igitur humidum proprium ferri, dum later
<
lb
/>
ferreus accenſus eſt, ardet. </
s
>
<
s
id
="
s.000880
">Quòd ſi omni
<
lb
/>
nò ignis accidens eſt, quomodo ſubſtan
<
lb
/>
tiam immutat lignorum in cinerem, ac fer
<
lb
/>
rum omniaque fermè abſumit? </
s
>
<
s
id
="
s.000881
">Itaque ( vt
<
lb
/>
dixi ) hic ignis nihil aliud eſt, quàm ſum
<
lb
/>
ma caliditas cum ſiccitate iuncta. </
s
>
<
s
id
="
s.000882
">Nec ſub
<
lb
/>
ſtantia dici poteſt, niſi vt glacies, ſi pro re,
<
lb
/>
quę gelu
<
expan
abbr
="
cõcreta
">concreta</
expan
>
eſt intelligatur, ita ignis pro
<
lb
/>
re ipſa quæ ardet. </
s
>
<
s
id
="
s.000883
">Ignis igitur accidens om
<
lb
/>
nino eſt, atque caliditas cum ſiccitate ſum
<
lb
/>
ma, inhæretque ſubſtantiæ ſemper quemad
<
lb
/>
modum reliqua accidentia: non igitur ele
<
lb
/>
mentum eſſe poteſt, quod & ſuperius de
<
lb
/>
monſtrauimus. </
s
>
<
s
id
="
s.000884
">Nam naturæ principium ca
<
lb
/>
ſu quodam conſtaret, ac pabulo incerto cir
<
lb
/>
cumferri oporteret, imò eadem ratione gla
<
lb
/>
cies aliud eſſet elementum. </
s
>
<
s
id
="
s.000885
">Quòd ſi elemen
<
lb
/>
tum aliud eſt ignis, ſiquidem æqualiter cali
<
lb
/>
dus eſt ac hic, aut magis, igitur & ille pa
<
lb
/>
bulò indigebit, quoniam paſci neceſſe erit:
<
lb
/>
vnde igitur tantæ moli pabulum? </
s
>
<
s
id
="
s.000886
">Si verò
<
lb
/>
minus calidus eſt, ceſſat ratio ob quam ſta
<
lb
/>
tuebatur elementum. </
s
>
<
s
id
="
s.000887
">Siquidem ob hoc ele
<
lb
/>
mentum ignis poſitus fuit, quòd eſſet ſub
<
lb
/>
ſtantia calidiſſima quædam ac ſicciſſima,
<
lb
/>
vtranque habens harum qualitatum, vel al
<
lb
/>
teram ſaltem perfectam: at non habebit,
<
lb
/>
cùm iam conſtet hunc ignem illo eſſo longè
<
lb
/>
calidiorem, ſicciorem, ardentiorem, ac ma
<
lb
/>
gis penetrabilem. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.000888
">
<
margin.target
id
="
marg81
"/>
Ignis quid
<
lb
/>
ſit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.000889
">Sed & alterius dubitationis clara ſolutio
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg82
"/>
<
lb
/>
emergit, an ſcilicet ignis igne calidior ſit?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.000890
">Conſtat autem, quòd non ob ſolam mate
<
lb
/>
riam ignis calidior euadit, vt qui in ferro
<
lb
/>
eſt, eo qui in palea, & qui in quercus lignis,
<
lb
/>
eo qui in ſalíginis, ſed velut in glacie quæ
<
lb
/>
dam vix coacta eſt, alia dura, alia prædura,
<
lb
/>
ita ignis quidam vix eſt ignis, vt cùm cande
<
lb
/>
re ferrum incipit: alius candidor, alius ſplen
<
lb
/>
didiſſimus. </
s
>
<
s
id
="
s.000891
">Cùm enim accidens ſit, augeri ac
<
lb
/>
minui poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.000892
">Itaque ignis igne validior
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg83
"/>
<
lb
/>
euadit ſex modis. </
s
>
<
s
id
="
s.000893
">Natura, vt diximus:
<
lb
/>
ardentior enim celerius exurit ac ma
<
lb
/>
gis. </
s
>
<
s
id
="
s.000894
">Materia, vt qui in ferro ſedem ha
<
lb
/>
bet, eo qui in ſtipulis. </
s
>
<
s
id
="
s.000895
">Motu, nam magis </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>