2620ALHAZEN
luce ſolis aut diei, uenient formæ eorum ad uiſum admixtæ cum forma lucis fortis orientis ſuper
ipſas, & comprehendet uiſus formam huiuſmodi rerũ uiſarum admixtam cum forma lucis fortis.
Quare ſuperabit forma lucis fortis formam debilem. Et multoties latet lux debilis, & forma rei ui-
ſæ debilis, quando peruenerit in uiſum lux fortis, quamuis nõ ſit peruentus duarum formarum ad
uiſum ex una uerticatione. Et hoc erit, quãdo peruentus duarum formarum fuerit ex duabus uer-
ticationibus uicinantibus. Et hoc apparet nocte, & in luce ignis. Quoniam uiſus quando compre-
henderit lucem ignis, & fuerit ignis propinquus uiſui, & fuerit lux eius fortis, & fuerit in oppoſi-
tione uiſus in illa diſpoſitione aliquod uiſibile, in quo eſt lux debilis accidentalis, & fuerit illud ui-
ſibile remotius à uiſu quàm ignis, & fuerit ſuper uerticationem uicinãtem uerticationi ignis: tunc
uiſus non comprehendet uiſibile illud comprehenſione uera. Et ſi aſpiciens cooperuerit ignem à
ſuo uiſu, aut remouerit ſe à uerticatione ignis, ita ut ſit uerticatio, à qua comprehendet illud uiſibi-
le, remota à uerticatìone ignis: tunc comprehendet illud uiſibile comprehenſione manifeſtiore. Et
cauſſa illius eſt, quòd uiſibile, in quo eſt lux debilis accidentalis, habet formam obſcuram, & cum
ipſam comprehenderit uiſus, non autem comprehenderit cum ea lucem fortem: ſentiet lucem de-
bilem, in qua eſt aliquid obſcuritatis inter uiſum, aut priuationem lucis fortis à parte eius, in quam
peruenit lux debilis. Et cum uiſus comprehenderit formam lucis debilis, & comprehenderit cum
ea lucem fortem: tunc etiam comprehendet lucem fortem in parte contingente partem uiſus, qua
comprehendebat formam obſcuram: non comprehendet autem uiſus lucem debilem, quæ eſt in
forma obſcura propter duo: quorum unum eſt, quòd lux fortis, quando peruenerit ad uiſum, illu-
minatur totus uiſus, & cum totus uiſus fuerit illuminatus, non apparebit in eo lux debilis, & maxi-
mè quando lux debilis füerit proportionis minimæ reſpectu lucis fortis. Alterum eſt coniunctio
lucis debilis cum luce forti in duabus partibus uiſus uicinãtibus, & quia lux debilis reſpectu lucis
fortis eſt ferè obſcuritas. Et cum lux appropin quabit ad formam obſcuram debilem, & forma lucis
fortis fuerit in uiſu: non comprehendet uiſus formam, quæ eſt in luce obſcura, neque comprehen-
det etiam formam obſcuram, niſi obſcuritatem tantùm: & ſic non diſtinguetur ab eo forma, neque
comprehendet eam comprehenſione uera. Et occultatio formarum debilis lucis propter uicinita-
tem lucis fortis, habet ſimile in coloribus: quoniam color fuſcus ſi intingatur cũ corpore albo pun-
ctatim, apparebunt ipſa puncta nigra propter fortitudinem albedinis: & ſi eadẽ puncta fuerint po-
ſita ſupra corpora ualde nigra, apparebunt ferè alba, & non apparebit obſcuritas, quæ eſt in eis. Et
quando illa tinctura fuerit in corporibus, quæ non ſunt multùm alba, neque multùm nigra: appa-
rebit color ſecundum ſuum eſſe. Et ſimiliter quando color uiridis ſegetalis fuerit ſuper corpus ci-
trinum, apparebit illa tinctura obſcura: & quando fuerit in corpore nigro, apparebit illa tinctura
ſimilis colori origani. Et ſimiliter eſt omnis tinctura media inter duas extremitates. Viſibilia ergo
uicinantia, quando fuerint remota in fortitudine & debilitate coloris: quod eſt debilis coloris, la-
tebit uiſum: quoniam qualitates lucis & coloris non comprehenduntur à uiſu, niſi reſpectu eorum
inter ſe. Et lux fortis non prohibebit uiſum à comprehenſione uiſibilium lucis debilis, niſi pro-
pter admixtionem formæ lucis debilis cum formis eorum, & propter uictoriam formarum lucis
fortis ſuper formas lucis debilis, & debilitatem ſenſus ad comprehendendum illud, quod eſt mini-
mæ proportionis, reſpectu fortis. Iam ergo compleuimus declarationem omnium rerum depen-
dentium ab illo capitulo.
ipſas, & comprehendet uiſus formam huiuſmodi rerũ uiſarum admixtam cum forma lucis fortis.
Quare ſuperabit forma lucis fortis formam debilem. Et multoties latet lux debilis, & forma rei ui-
ſæ debilis, quando peruenerit in uiſum lux fortis, quamuis nõ ſit peruentus duarum formarum ad
uiſum ex una uerticatione. Et hoc erit, quãdo peruentus duarum formarum fuerit ex duabus uer-
ticationibus uicinantibus. Et hoc apparet nocte, & in luce ignis. Quoniam uiſus quando compre-
henderit lucem ignis, & fuerit ignis propinquus uiſui, & fuerit lux eius fortis, & fuerit in oppoſi-
tione uiſus in illa diſpoſitione aliquod uiſibile, in quo eſt lux debilis accidentalis, & fuerit illud ui-
ſibile remotius à uiſu quàm ignis, & fuerit ſuper uerticationem uicinãtem uerticationi ignis: tunc
uiſus non comprehendet uiſibile illud comprehenſione uera. Et ſi aſpiciens cooperuerit ignem à
ſuo uiſu, aut remouerit ſe à uerticatione ignis, ita ut ſit uerticatio, à qua comprehendet illud uiſibi-
le, remota à uerticatìone ignis: tunc comprehendet illud uiſibile comprehenſione manifeſtiore. Et
cauſſa illius eſt, quòd uiſibile, in quo eſt lux debilis accidentalis, habet formam obſcuram, & cum
ipſam comprehenderit uiſus, non autem comprehenderit cum ea lucem fortem: ſentiet lucem de-
bilem, in qua eſt aliquid obſcuritatis inter uiſum, aut priuationem lucis fortis à parte eius, in quam
peruenit lux debilis. Et cum uiſus comprehenderit formam lucis debilis, & comprehenderit cum
ea lucem fortem: tunc etiam comprehendet lucem fortem in parte contingente partem uiſus, qua
comprehendebat formam obſcuram: non comprehendet autem uiſus lucem debilem, quæ eſt in
forma obſcura propter duo: quorum unum eſt, quòd lux fortis, quando peruenerit ad uiſum, illu-
minatur totus uiſus, & cum totus uiſus fuerit illuminatus, non apparebit in eo lux debilis, & maxi-
mè quando lux debilis füerit proportionis minimæ reſpectu lucis fortis. Alterum eſt coniunctio
lucis debilis cum luce forti in duabus partibus uiſus uicinãtibus, & quia lux debilis reſpectu lucis
fortis eſt ferè obſcuritas. Et cum lux appropin quabit ad formam obſcuram debilem, & forma lucis
fortis fuerit in uiſu: non comprehendet uiſus formam, quæ eſt in luce obſcura, neque comprehen-
det etiam formam obſcuram, niſi obſcuritatem tantùm: & ſic non diſtinguetur ab eo forma, neque
comprehendet eam comprehenſione uera. Et occultatio formarum debilis lucis propter uicinita-
tem lucis fortis, habet ſimile in coloribus: quoniam color fuſcus ſi intingatur cũ corpore albo pun-
ctatim, apparebunt ipſa puncta nigra propter fortitudinem albedinis: & ſi eadẽ puncta fuerint po-
ſita ſupra corpora ualde nigra, apparebunt ferè alba, & non apparebit obſcuritas, quæ eſt in eis. Et
quando illa tinctura fuerit in corporibus, quæ non ſunt multùm alba, neque multùm nigra: appa-
rebit color ſecundum ſuum eſſe. Et ſimiliter quando color uiridis ſegetalis fuerit ſuper corpus ci-
trinum, apparebit illa tinctura obſcura: & quando fuerit in corpore nigro, apparebit illa tinctura
ſimilis colori origani. Et ſimiliter eſt omnis tinctura media inter duas extremitates. Viſibilia ergo
uicinantia, quando fuerint remota in fortitudine & debilitate coloris: quod eſt debilis coloris, la-
tebit uiſum: quoniam qualitates lucis & coloris non comprehenduntur à uiſu, niſi reſpectu eorum
inter ſe. Et lux fortis non prohibebit uiſum à comprehenſione uiſibilium lucis debilis, niſi pro-
pter admixtionem formæ lucis debilis cum formis eorum, & propter uictoriam formarum lucis
fortis ſuper formas lucis debilis, & debilitatem ſenſus ad comprehendendum illud, quod eſt mini-
mæ proportionis, reſpectu fortis. Iam ergo compleuimus declarationem omnium rerum depen-
dentium ab illo capitulo.
DE OFFICIO ET VTILITATE INSTRVMEN-
torum uiſus. Caput ſextum.
torum uiſus. Caput ſextum.
33. Multiplex & uaria eſt partium uiſ{us} utilit{as}: diuerſá ſunt ipſarum inter
ipſas officìa. 4 p 3.
ipſas officìa. 4 p 3.
TVnicæ, quas diximus in declaratione formæ uiſus, ſunt inſtrumenta, per quæ completur ui-
ſio. Tunica uerò prima, quæ dicitur cornea, eſt tunica diaphana, & nõnihil fortis, & eſt ſuper-
poſita foramini, quod eſt in anteriori uueæ. Et prima utilitas eius eſt, quòd cooperit foramen
uueæ: quare retinet humorem albugineum, qui eſt in anteriori uueæ: & eſt diaphana, ut tranſeant
in ea formæ lucis & coloris ad interius uiſus: quoniam non tranſeunt, niſi per diaphana. Fortitudo
autem eius eſt, ut non corrumpatur citò: quoniam eſt expoſita aeri, & poteſt citò corrumpi ex fu-
mo, & puluere, & ſimilibus. Humor autem albugineus eſt diaphanus, & eſt humidus & fluxibilis.
Diaphanus autem eſt, ut pertranſeant in eo formæ, & perueniant in eo ad humorem glacialem:
humiditas autem eius eſt, ut ſemper humefaciat humorem glacialem, ita ut eius natura ſit cu-
ſtodita: quoniam tela, quæ eſt ſuper glacialem, eſt ualde tenuis, & nimia ſiccitate poteſt cor-
rumpi. Tunica autem nigra continens humorem albugineum, quæ eſt uuea, eſt nigra, & fortis,
ſpiſſa, & ſphærica: & in anteriori eius eſt foramen rotundum, ſicut narrauimus. Nigredo ue-
rò eius eſt, ut obſcuretur humor albugineus & glacialis, ita ut appareant in eis formæ lucis debi-
lis: quoniam lux debilis üalde apparet in locis obſcuris, & latet in locis luminoſis. Et eſt aliquan-
tulum fortis, ut retineat humorem albugineum, & ut non reſudet ex eo aliquid foras. Et eſt ſpiſſa,
ut ſit obſcura: quoniam ſi eſſet rara, eſſet diàphana: ſed cum fuerit ſpiſſa, obſcurabitur anterior pars
eius. Et eſt ſphærica, quia magis temperata figurarum eſt ſphærica, & eſt magis remota ab offen-
ſionibus: habens enim angulos, citius alteratur per angulos. Foramen autem, quod eſt in ate-
ſio. Tunica uerò prima, quæ dicitur cornea, eſt tunica diaphana, & nõnihil fortis, & eſt ſuper-
poſita foramini, quod eſt in anteriori uueæ. Et prima utilitas eius eſt, quòd cooperit foramen
uueæ: quare retinet humorem albugineum, qui eſt in anteriori uueæ: & eſt diaphana, ut tranſeant
in ea formæ lucis & coloris ad interius uiſus: quoniam non tranſeunt, niſi per diaphana. Fortitudo
autem eius eſt, ut non corrumpatur citò: quoniam eſt expoſita aeri, & poteſt citò corrumpi ex fu-
mo, & puluere, & ſimilibus. Humor autem albugineus eſt diaphanus, & eſt humidus & fluxibilis.
Diaphanus autem eſt, ut pertranſeant in eo formæ, & perueniant in eo ad humorem glacialem:
humiditas autem eius eſt, ut ſemper humefaciat humorem glacialem, ita ut eius natura ſit cu-
ſtodita: quoniam tela, quæ eſt ſuper glacialem, eſt ualde tenuis, & nimia ſiccitate poteſt cor-
rumpi. Tunica autem nigra continens humorem albugineum, quæ eſt uuea, eſt nigra, & fortis,
ſpiſſa, & ſphærica: & in anteriori eius eſt foramen rotundum, ſicut narrauimus. Nigredo ue-
rò eius eſt, ut obſcuretur humor albugineus & glacialis, ita ut appareant in eis formæ lucis debi-
lis: quoniam lux debilis üalde apparet in locis obſcuris, & latet in locis luminoſis. Et eſt aliquan-
tulum fortis, ut retineat humorem albugineum, & ut non reſudet ex eo aliquid foras. Et eſt ſpiſſa,
ut ſit obſcura: quoniam ſi eſſet rara, eſſet diàphana: ſed cum fuerit ſpiſſa, obſcurabitur anterior pars
eius. Et eſt ſphærica, quia magis temperata figurarum eſt ſphærica, & eſt magis remota ab offen-
ſionibus: habens enim angulos, citius alteratur per angulos. Foramen autem, quod eſt in ate-