Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
151
151
152
152
153
153
154
154
155
155
156
156
157
157
158
158
159
159
160
160
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011600">
                <pb pagenum="613" xlink:href="016/01/260.jpg"/>
              quanquam neque pondera, nec funes arti­
                <lb/>
              fex noſter miſcuerit, ſed omnia ferro, denti­
                <lb/>
              culiſque miro conſtruxit artificio: ipſi verò
                <lb/>
              errones è tabulis cum quibuſdam circulis
                <lb/>
              prominentes abſque impedimento ſpectari
                <lb/>
              poſſent. </s>
              <s id="s.011601">Ex quo manifeſtum eſt, antiquam
                <lb/>
              ſtructuram longè hac noſtra nobiliorem eſ­
                <lb/>
              ſe, ac pulchriorem, noſtram verò diuturnio­
                <lb/>
              rem. </s>
              <s id="s.011602">Quòd ſi ex materia dura ac perſpicua
                <lb/>
              fierent, quemadmodum diximus ſuperius de
                <lb/>
              Chryſtallo cui argentum ſit immiſtum,
                <lb/>
              tunc & naturali rotundæ formæ, & conſtru­
                <lb/>
              ctioni orbium qua vnus alteri includitur, &
                <lb/>
              perſpicuitati ac pulchritudini cum diutur­
                <lb/>
              nitate conſultum eſſet. </s>
              <s id="s.011603">Itaque iam de vitro
                <lb/>
              habes rationem: non enim facilè erat, tunc
                <lb/>
              maximè, ex alia materia hanc machinam
                <lb/>
              perſpicuam facere niſi ex vitro, præſertim
                <lb/>
              quòd tunc longè maiores fierent, quàm
                <lb/>
              quæ ex metallo nunc moles illæ. </s>
              <s id="s.011604">Atque ex
                <lb/>
              his iam patet, quòd machinæ tales ponde­
                <lb/>
              ribus non agebantur: nam includi vix po­
                <lb/>
              terant, & incluſa motum perennem non
                <lb/>
              habuiſſent, & operis pulchritudinem fœdaſ­
                <lb/>
              ſent: externis verò motis orbibus ex vno
                <lb/>
              latere tantùm, vim vitro grauem attuliſſent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011605">Quamobrem facilius fuit hoc Archimedi
                <lb/>
              ſpiritu agere, tum maximè quòd orbibus
                <lb/>
              vnum tantùm motum addiderat, omneſque
                <lb/>
              circa idem centrum collocabat, vt Calippus
                <lb/>
              & Eudoxus, ipſam verò terram exiguam
                <lb/>
              ſphærulam multiplici motu agitabat in me­
                <lb/>
              dio neſcio quibus artificiis. </s>
              <s id="s.011606">Nam ſic Archi­
                <lb/>
              medes exiſtimauit orbis partes ſe habere, vt
                <lb/>
              in libello de Arenæ numero manifeſtè te­
                <lb/>
              ſtatur. </s>
              <s id="s.011607">Quam opinionem ſequutus eſt. </s>
              <s id="s.011608">Nico­
                <lb/>
              laus Copernicus ætate noſtra. </s>
              <s id="s.011609">An verò ad
                <lb/>
              vnguem, non ſatis conſtat, cùm incertum
                <lb/>
              ſit, an Archimedes lunæ orbes, vt Coperni­
                <lb/>
              cus, cum elementis ipſis circumuolui vo­
                <lb/>
              luerit. </s>
              <s id="s.011610">Manifeſtum eſt igitur duabus de cau­
                <lb/>
              ſis, Archimedi facilius fuiſſe molem hanc
                <lb/>
              vitream facere, ac ſpiritu abſque nixu alio
                <lb/>
              agitare, quàm noſtris temporibus ab his qui
                <lb/>
              placita Ptolomæi ſequuntur. </s>
              <s id="s.011611">Sed quòd hæc
                <lb/>
              machina ſpiritu agi potuerit, magna ad­
                <lb/>
              miratione haud dignum exiſtimo, conſide­
                <lb/>
              rantibus nobis quanta vi globulos expellant
                <lb/>
              machinæ illæ quæ in Germania fiunt, cùm
                <lb/>
              tamen aëris impetu ſolum id agant. </s>
              <s id="s.011612">Aliter
                <lb/>
              forſan per ſpiritum Claudianus intellexit
                <lb/>
              vim abditam molis, de quibus in initio
                <lb/>
              huius operis diximus. </s>
              <s id="s.011613">Abſconditis enim ex
                <lb/>
              arte vinculis, ſeu ( vt nuper diximus ) ro­
                <lb/>
              tarum cum denticulis auxilio fretus, machi­
                <lb/>
              na ſpontè ac ſpiritu quodam moueri pote­
                <lb/>
              rat videri. </s>
              <s id="s.011614">Nec verò de motu tantùm quo
                <lb/>
              aſtra ab Oriente in Occidentem feruntur
                <lb/>
              intelligi debet, nam Cicero hæc habet:
                <lb/>
              Quòd ſi ad barbaros veluti Scythas ſphæ­
                <lb/>
              ram aliquis tulerit hanc, quam nuper fami­
                <lb/>
              liaris noſter effecit Poſſidonius, cuius ſingulę
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1614"/>
                <lb/>
              conuerſiones idem efficiunt in Sole & in
                <lb/>
              Luna, & in quinque ſtellis errantibus, quod
                <lb/>
              efficitur in cœlo ſingulis diebus ac noctibus,
                <lb/>
              qui ea barbarie dubitet quin ea ſphæra ſit
                <lb/>
              perfecta ratione? </s>
              <s id="s.011615">Hi autem dubitant de
                <lb/>
              mundo, ex quo oriuntur omnia ac fiunt,
                <lb/>
              caſu ne ipſe ſit effectus, an neceſſitate ali­
                <lb/>
              qua, an ratione, an mente diuina. </s>
              <s id="s.011616">Et Archi­
                <lb/>
              medem arbitrantur plus valuiſſe in imitan­
                <lb/>
              dis ſphære conuerſionibus, quàm naturam
                <lb/>
              in efficiendis, præſertim cùm multis parti­
                <lb/>
              bus ſint illa perfecta, quàm hæc ſimulata ſo­
                <lb/>
              lertius. </s>
              <s id="s.011617">Manifeſtum eſt ex his verbis, non ſo­
                <lb/>
              lùm Archimedem ante Ciceronem, ſed ip­
                <lb/>
              ſius Ciceronis ætate Poſſidonium imitatum
                <lb/>
              eſſe motus omnes aſtrorum machina illa,
                <lb/>
              globoue orbem referent. </s>
              <s id="s.011618">Itaque ſic Clau­
                <lb/>
              dianum exponere liceat, vt vim illam quæ
                <lb/>
              vinculis molarum ac nixu continebatur, la­
                <lb/>
              tentem ac ſi non eſſet prætermiſſam, effi­
                <lb/>
              giem ſpontè ſe agentis machinæ, ac proprio
                <lb/>
              ſpiritu mouentis ſemet, vt non pro ſpiritu
                <lb/>
              aërem, ſed animam ipſam interpretemur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011619">Nuper amicus noſter artem inuenit nitorem
                <lb/>
              addendi auro ducto. </s>
              <s id="s.011620">Idem reperit modum,
                <lb/>
              quo aurum ſerico intermiſtum nere liceret
                <lb/>
              firmo opere: antea enim facilè ob inæquali­
                <lb/>
              tatem diſſoluebatur textura. </s>
              <s id="s.011621">Primo inuento
                <lb/>
              cum paucis diebus operi vacaret, quęſtum
                <lb/>
              annuum quinquaginta aureorum coronato­
                <lb/>
              rum faciebat: ſecundo ducentorum. </s>
              <s id="s.011622">Affir­
                <lb/>
              mabat ſi poliendi auri negociatio toto anno
                <lb/>
              perducaret, ad mille aureos coronatos lu­
                <lb/>
              crum acceſſurum. </s>
              <s id="s.011623">Ita in magnis parua, in
                <lb/>
              paruis magna induſtria hominem alit, talia
                <lb/>
              autem innumera. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011624">
                <margin.target id="marg1613"/>
              Honoratue
                <lb/>
              Ianius
                <expan abbr="Valẽ-tinus">Valen­
                  <lb/>
                tinus</expan>
              Prin­
                <lb/>
              cipis Hiſpa­
                <lb/>
              niarum præ­
                <lb/>
              ceptor.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011625">
                <margin.target id="marg1614"/>
              2.de natura
                <lb/>
              deorum.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011626">Sunt etiam ſubtilitatis proprię artifici,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1615"/>
                <lb/>
              non arti, exempla: vt Ilias Homeri mem­
                <lb/>
              brana inſcripta, quæ nucis cortice contine­
                <lb/>
              batur: Nauis eburnea, quam apicula pinnis
                <lb/>
              abſconderet. </s>
              <s id="s.011627">Propè miraculum accedit ſta­
                <lb/>
              tua Memnonis, quæ oriente Sole quoties
                <lb/>
              illuſtraretur,
                <expan abbr="ſonitũ">ſonitum</expan>
                <expan abbr="magnũ">magnum</expan>
              edebat. </s>
              <s id="s.011628">Nec fabu­
                <lb/>
              loſa hiſtoria, cuius meminit grauis author
                <lb/>
              Cornelius Tacitus, & Strabo audiſſe illum
                <lb/>
              refert. </s>
              <s id="s.011629">Erat enim Thebis Ægypti, vbi Nilo
                <lb/>
              ſuperato locus eſt qui Syringa dicitur. </s>
              <s id="s.011630">Ipſius
                <lb/>
              ſtatuæ ſolum inferior medietas ſuperarat,
                <lb/>
              nam ſuperiorem vmbilico tenus olim Cam­
                <lb/>
              byſes Perſarum rex ſuſtulerat: & tamen
                <expan abbr="tã-tula">tan­
                  <lb/>
                tula</expan>
              pars adhuc ſonum reddebat. </s>
              <s id="s.011631">Refert Pau­
                <lb/>
              ſanias, qui illum vidit, audiuitque, ſonum il­
                <lb/>
              lum ſimillimum fuiſſe lyræ fidibus cùm
                <expan abbr="frã-guntur">fran­
                  <lb/>
                guntur</expan>
              . </s>
              <s id="s.011632">Quadriga olim opus Myrmecidis
                <lb/>
              quam muſca integeret: aut Callicatridis ex
                <lb/>
              ipſo ebore formicæ, quarum partes aliis
                <lb/>
              oculis aſſequi nequirent. </s>
              <s id="s.011633">In Ægypto refert
                <lb/>
              Ioan. </s>
              <s id="s.011634">Leo factam publicis catenam. </s>
              <s id="s.011635">Miraris?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011636">in Germania facta eſt, Mediolanum delata.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011637">Pulex egregius capillo vinctus, cui catena
                <lb/>
              annexa erat, paſcebatur. </s>
              <s id="s.011638">Hęc ne ſunt ſtulti­
                <lb/>
              tiæ potius, an luxuriæ, an ſubtilitatis argu­
                <lb/>
              menta? </s>
              <s id="s.011639">Noſtra quoque ætate caueæ è buxo
                <lb/>
              fabricantur, auellanæ magnitudine, cum aue
                <lb/>
              intus perfecta: quodque mirum magis eſt, in
                <lb/>
              horarum ſeptem ſpatio. </s>
              <s id="s.011640">Principi Vrbini &
                <lb/>
              hoc noſtra ætate contigit: dono datus eſt
                <lb/>
              annulus, qui indice exciperetur, gemmam
                <lb/>
              verò haberet in qua horologium
                <expan abbr="perfectũ">perfectum</expan>
              ,
                <lb/>
              quodque præter lineam horas diſtinguen­
                <lb/>
              tem vno ictu per ſingula horaria ſpatia ge­
                <lb/>
              ſtante admoneret. </s>
              <s id="s.011641">Hęc tamen admirandę
                <lb/>
              ſubtilitatis opera, nec diuturna eſſe poſſunt,
                <lb/>
              nec vtilia, vt quę momentis ſingulis pręim­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1616"/>
                <lb/>
              pediantur, ſed ſolam pariunt admirationem
                <lb/>
              atque ideo artifici magis quàm emptori pro­
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s id="s.011642">Vera enim tenuitas vt propriè cœleſtis
                <lb/>
              cuiuſdam naturę eſt argumentum, & miſtio-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>