1inſcripti erant (Pauli Cardani patrui mei vi
ri eruditiſſimi hi fuerunt ) quæ membranæ
pergamenæ nulla ex parte inferior videba
tur. Sed noſtra ætas dum ad lucrum captandum
nimis ſedula eſt, omnia traducit in deterius,
videturque ars hæc librorum, ſeu ad materiam,
ſeu ad pulchritudinem, ſeu etiam ad facili
tatem ſpectes, ſummam adepta perfectio
nem, vt nec ſi velis, plus poſſis optare quam
præſtet. Neque vlla alia eſt ars cui quic
quam addi non poſſe videatur, præter hanc.
Quæ cùm ſerius aliis inuenta ſit periculum
eſt, ne cùm tam breui ad virilem, & abſolu
tam ætatem peruenerit, rurſus neglecta re
cidat: quod tamen etiam bellis difficile vi
detur.
ri eruditiſſimi hi fuerunt ) quæ membranæ
pergamenæ nulla ex parte inferior videba
tur. Sed noſtra ætas dum ad lucrum captandum
nimis ſedula eſt, omnia traducit in deterius,
videturque ars hæc librorum, ſeu ad materiam,
ſeu ad pulchritudinem, ſeu etiam ad facili
tatem ſpectes, ſummam adepta perfectio
nem, vt nec ſi velis, plus poſſis optare quam
præſtet. Neque vlla alia eſt ars cui quic
quam addi non poſſe videatur, præter hanc.
Quæ cùm ſerius aliis inuenta ſit periculum
eſt, ne cùm tam breui ad virilem, & abſolu
tam ætatem peruenerit, rurſus neglecta re
cidat: quod tamen etiam bellis difficile vi
detur.
Chymiſtica ars habet admirabilia plura,
multa inania, dubia longè plura, pulchra
non pauca, nonnulla ſalutaria, efficacia quæ
dam alia quaſi diuina, plurima momenti
nullius alia magnæ ſpei, alia tandem quæ
cæteris omnibus numero præſtant maioris
iacturæ. Sunt verò Chymica inuenta, vi
trum ducere in longiſſimas lineas, tenax aut
prædurum efficere poſſe. Dudum conſtat ſa
nè vidiſſe me ſphæram exiguam è vitro, quæ
illiſa omni conatu ſolo lapideo non commi
nuebatur, ſed reſiliebat ad laquearia. Erat
autem ex eo vitri genere quod albis lineis
interſtinguitur. Sed paruitatem ac rotundi
tatem, ad duritiem, non parum contuliſſe
reor. nam facilè aër hinc inde delabitur.
Nuper vidi vitri fruſtum pro gemma, quàm
aquam marinam vocant emptum, aliquod
aureis coronatis, mira pulchritudine, adeò
vt fulgore natiuas vinceret, Eiuſdem eſt
ipſum ( vt dixi ) albis lineis interſtinguere,
aut in illo cælare imagines, falſas fabricare
gemmas, purgare Caphuram, metalla mi
ſcere, immutare, aut nobiliora immutari.
multa inania, dubia longè plura, pulchra
non pauca, nonnulla ſalutaria, efficacia quæ
dam alia quaſi diuina, plurima momenti
nullius alia magnæ ſpei, alia tandem quæ
cæteris omnibus numero præſtant maioris
iacturæ. Sunt verò Chymica inuenta, vi
trum ducere in longiſſimas lineas, tenax aut
prædurum efficere poſſe. Dudum conſtat ſa
nè vidiſſe me ſphæram exiguam è vitro, quæ
illiſa omni conatu ſolo lapideo non commi
nuebatur, ſed reſiliebat ad laquearia. Erat
autem ex eo vitri genere quod albis lineis
interſtinguitur. Sed paruitatem ac rotundi
tatem, ad duritiem, non parum contuliſſe
reor. nam facilè aër hinc inde delabitur.
Nuper vidi vitri fruſtum pro gemma, quàm
aquam marinam vocant emptum, aliquod
aureis coronatis, mira pulchritudine, adeò
vt fulgore natiuas vinceret, Eiuſdem eſt
ipſum ( vt dixi ) albis lineis interſtinguere,
aut in illo cælare imagines, falſas fabricare
gemmas, purgare Caphuram, metalla mi
ſcere, immutare, aut nobiliora immutari.
Chymica in
uenta nota.
uenta nota.
Quomodo ſe
ricum deal
betur.
Modus fa
ciendi roſas
varias. Vaſa
pro metallis
liquandis.
ricum deal
betur.
Modus fa
ciendi roſas
varias. Vaſa
pro metallis
liquandis.
Sericum ſic etiam fumo ſulfuris dealba
tur: immodicè enim ſiccat, interſtinguit
etiam flores, tum præcipuè roſas eadem
cauſa, nam parte alba reddita fit color varius.
tur: immodicè enim ſiccat, interſtinguit
etiam flores, tum præcipuè roſas eadem
cauſa, nam parte alba reddita fit color varius.
Docuit hæc etiam vaſa pro liquandis me
tallis conficere: nam ex arietis cornibus
præcipuè ſumitur, & oſſibus in cinerem
redactis, piſtilloque ſubactis, pinſitiſque
fiunt. Si verò Smirin aut ſummitates cerui
ni cornu, vel mandibularum lucij ignitas,
ac in aceto extinctas bis, aut ter addideris,
neque frangentur vaſa, nec metallum effu
giet: adduntur hæc intus, & vbique nec
combibat, ſed in imo præcipuè.
tallis conficere: nam ex arietis cornibus
præcipuè ſumitur, & oſſibus in cinerem
redactis, piſtilloque ſubactis, pinſitiſque
fiunt. Si verò Smirin aut ſummitates cerui
ni cornu, vel mandibularum lucij ignitas,
ac in aceto extinctas bis, aut ter addideris,
neque frangentur vaſa, nec metallum effu
giet: adduntur hæc intus, & vbique nec
combibat, ſed in imo præcipuè.
Eadem nos docuit deſtillationis vſum,
commodo, vires, vaſa. Sed de vſu, viribus
ac commodis ſuperius dictum eſt ſatis: nunc
de vaſis, eorumque generibus dicendum
eſt, ne ars hæc imperfectè tradita, ſola vi
deatur. Nempe hoc in libro artes omnes
perfectè traduntur, de quibus tamen agitur.
Quòd ſi hoc non demonſtrauero, iure ne
mo mihi credat. Nam non diffusè artes hic
traduntur, ſed per capita. Quod ſi non
omnia capita attigiſſem, noſtri præcepti
ex Galeno ſumpti fuiſſem immemor. Si ve
rò non præſtantiſſima, non eſſe hic liber de
Subtilitate. Si igitur omnia capita & maxi
ma, & difficillima attigi, manifeſtum eſt,
eum qui quæ hic ſcripta ſunt, aſſequitur,
vniuerſæ artis perfectam & abſolutam ha
bere cognitionem. Docui autem qualiter ex
his in omnium aliorum cognitionem deuenia
mus reſolutoria methodo, tum ex his quæ
proxima ſunt fini, tum ex fine ipſo. Sed iam
ad rem ipſam inſtitutam de vaſis redeo,
quam tractare oculis & manibus mihi con
tigit, cùm pater meus maximum huic arti,
licet non methodo aliqua, ſed empericè,
operam daret. Vaſa igitur quibus fiunt de
ſtillationes, quatuor ſunt generum: aut
enim vno vaſe ad nolæ formam fit deſtilla
tio, cùm ea, quæ ſponte ardent, nola con
uerſa deſtillantur. Nam quæ ſponte ardent,
vt ſulphur & bitumen, eò ardent ſponte, vt
demonſtratum eſt, quòd humidum pingue
flammas concipit. Sed quod in fumum ver
titur, refrigeratum à fundo nolæ vitreæ in
humidum concreſſit: hoc autem pingue, vt
ſuperius demonſtratum eſt. Ex canali igi
tur oleum effundetur. Aut duobus vaſis de
ſtillatio perficitur. Contingit autem hoc
duobus modis (nam nunc exhalationem tan
quam notiſſimam, quæ vnico fit horum va
ſorum recto, maximè cum materia intus ſic
catur, omitto ) aut quod deſtillatur, in idem
vas redeat, & vocatur circulatio, aut vt in
aliud: hocque bifariam fit, aut obliquis va
ſis, aut rectis, quorum amborum exempla
poſui. Si verò tribus ſimul opus ſit, vnum
vocatur Bozia à Barbaris, non dicemus Con
ceptaculum, huic imponitur pileus, qui
quandoque latior fit in ſummo eius vertice,
habétque duo foramina, alterum quo con
ceptaculo imponitur breuius, latiuſque, re
liquum quo illi recipiens, hoc autem tertium
eſt vas, iungitur. Expoſui & formam cli
bani pluribus vaſis ſeruientis, in quo tria
animaduertere oportet: primum vt fundus
perforatus ſit, vbi non omninò validum
ignem excipere volumus: ſecundum, vt ſpi-
racula habeat inferius ad accendendum ig
nem: tertium, vt ſi volumus, leui igne de
ſtillare, foramina etiam habeat ſuperius,
quibus vis ignis miteſcat. Expreſſi quoque
Balnei Mariæ figuram, vt ſcires: quod lon
gum fieri ſolet, vt plura vaſa capere queat.
Plura habeat oſtia, vt æqualiter ſimul aqua
caleſcat. Nec altitudine indiget, paruo enim
igne aqua feruet. Et quæ in eo deſtillantur,
temperatis indigent ignibus. Fiunt autem
vaſa è pluribus materiis, argento, ære, figu
lina: ſed omnium præſtantiſſima, è ferro,
auro, ac vitro. Porro, cùm volumus vim
ignis magnam experiri, vt in oleo calchan
ti. Auro, cùm rem valetudini noſtræ ſaluta
rem quærimus, cuius iactura precium non
leue perdat: vt in auro diſſoluto, & æthe
rea aqua, & elyſir vocato. Vitro autem ple
raque alia: nam vt vitrum nihil tribuit, ita
aurum ad perfectionem talium facit. Vt ve
rò vitrea vaſa non frangantur, craſſior eſſe
debent, & ex candido vitro, & diutius in
fornace excocto, vt ampullis omninò ca
reat: & ſic æqualis ſubſtantiæ, & ab omni
ſorde purgatum. Senſim quoque excalefie
ri, ac rurſus refrigerari debet. Subiici quo
que molle ſtratum, & ſi magnis ignibus
commodo, vires, vaſa. Sed de vſu, viribus
ac commodis ſuperius dictum eſt ſatis: nunc
de vaſis, eorumque generibus dicendum
eſt, ne ars hæc imperfectè tradita, ſola vi
deatur. Nempe hoc in libro artes omnes
perfectè traduntur, de quibus tamen agitur.
Quòd ſi hoc non demonſtrauero, iure ne
mo mihi credat. Nam non diffusè artes hic
traduntur, ſed per capita. Quod ſi non
omnia capita attigiſſem, noſtri præcepti
ex Galeno ſumpti fuiſſem immemor. Si ve
rò non præſtantiſſima, non eſſe hic liber de
Subtilitate. Si igitur omnia capita & maxi
ma, & difficillima attigi, manifeſtum eſt,
eum qui quæ hic ſcripta ſunt, aſſequitur,
vniuerſæ artis perfectam & abſolutam ha
bere cognitionem. Docui autem qualiter ex
his in omnium aliorum cognitionem deuenia
mus reſolutoria methodo, tum ex his quæ
proxima ſunt fini, tum ex fine ipſo. Sed iam
ad rem ipſam inſtitutam de vaſis redeo,
quam tractare oculis & manibus mihi con
tigit, cùm pater meus maximum huic arti,
licet non methodo aliqua, ſed empericè,
operam daret. Vaſa igitur quibus fiunt de
ſtillationes, quatuor ſunt generum: aut
enim vno vaſe ad nolæ formam fit deſtilla
tio, cùm ea, quæ ſponte ardent, nola con
uerſa deſtillantur. Nam quæ ſponte ardent,
vt ſulphur & bitumen, eò ardent ſponte, vt
demonſtratum eſt, quòd humidum pingue
flammas concipit. Sed quod in fumum ver
titur, refrigeratum à fundo nolæ vitreæ in
humidum concreſſit: hoc autem pingue, vt
ſuperius demonſtratum eſt. Ex canali igi
tur oleum effundetur. Aut duobus vaſis de
ſtillatio perficitur. Contingit autem hoc
duobus modis (nam nunc exhalationem tan
quam notiſſimam, quæ vnico fit horum va
ſorum recto, maximè cum materia intus ſic
catur, omitto ) aut quod deſtillatur, in idem
vas redeat, & vocatur circulatio, aut vt in
aliud: hocque bifariam fit, aut obliquis va
ſis, aut rectis, quorum amborum exempla
poſui. Si verò tribus ſimul opus ſit, vnum
vocatur Bozia à Barbaris, non dicemus Con
ceptaculum, huic imponitur pileus, qui
quandoque latior fit in ſummo eius vertice,
habétque duo foramina, alterum quo con
ceptaculo imponitur breuius, latiuſque, re
liquum quo illi recipiens, hoc autem tertium
eſt vas, iungitur. Expoſui & formam cli
bani pluribus vaſis ſeruientis, in quo tria
animaduertere oportet: primum vt fundus
perforatus ſit, vbi non omninò validum
ignem excipere volumus: ſecundum, vt ſpi-
racula habeat inferius ad accendendum ig
nem: tertium, vt ſi volumus, leui igne de
ſtillare, foramina etiam habeat ſuperius,
quibus vis ignis miteſcat. Expreſſi quoque
Balnei Mariæ figuram, vt ſcires: quod lon
gum fieri ſolet, vt plura vaſa capere queat.
Plura habeat oſtia, vt æqualiter ſimul aqua
caleſcat. Nec altitudine indiget, paruo enim
igne aqua feruet. Et quæ in eo deſtillantur,
temperatis indigent ignibus. Fiunt autem
vaſa è pluribus materiis, argento, ære, figu
lina: ſed omnium præſtantiſſima, è ferro,
auro, ac vitro. Porro, cùm volumus vim
ignis magnam experiri, vt in oleo calchan
ti. Auro, cùm rem valetudini noſtræ ſaluta
rem quærimus, cuius iactura precium non
leue perdat: vt in auro diſſoluto, & æthe
rea aqua, & elyſir vocato. Vitro autem ple
raque alia: nam vt vitrum nihil tribuit, ita
aurum ad perfectionem talium facit. Vt ve
rò vitrea vaſa non frangantur, craſſior eſſe
debent, & ex candido vitro, & diutius in
fornace excocto, vt ampullis omninò ca
reat: & ſic æqualis ſubſtantiæ, & ab omni
ſorde purgatum. Senſim quoque excalefie
ri, ac rurſus refrigerari debet. Subiici quo
que molle ſtratum, & ſi magnis ignibus