Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.011698">
                <pb pagenum="615" xlink:href="016/01/262.jpg"/>
              inſcripti erant (Pauli Cardani patrui mei vi­
                <lb/>
              ri eruditiſſimi hi fuerunt ) quæ membranæ
                <lb/>
              pergamenæ nulla ex parte inferior videba­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.011699">Sed noſtra ætas dum ad lucrum
                <expan abbr="captandũ">captandum</expan>
                <lb/>
              nimis ſedula eſt, omnia traducit in deterius,
                <lb/>
                <expan abbr="videturq;">videturque</expan>
              ars hæc librorum, ſeu ad
                <expan abbr="materiã">materiam</expan>
              ,
                <lb/>
              ſeu ad pulchritudinem, ſeu etiam ad facili­
                <lb/>
              tatem ſpectes, ſummam adepta perfectio­
                <lb/>
              nem, vt nec ſi velis, plus poſſis optare quam
                <lb/>
              præſtet. </s>
              <s id="s.011700">Neque vlla alia eſt ars cui quic­
                <lb/>
              quam addi non poſſe videatur, præter hanc.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011701">Quæ cùm ſerius aliis inuenta ſit periculum
                <lb/>
              eſt, ne cùm tam breui ad virilem, & abſolu­
                <lb/>
              tam ætatem peruenerit, rurſus neglecta re­
                <lb/>
              cidat: quod tamen etiam bellis difficile vi­
                <lb/>
              detur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011702">Chymiſtica ars habet admirabilia plura,
                <lb/>
              multa inania, dubia longè plura, pulchra
                <lb/>
              non pauca, nonnulla ſalutaria, efficacia quæ­
                <lb/>
              dam alia quaſi diuina, plurima momenti
                <lb/>
              nullius alia magnæ ſpei, alia tandem quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1621"/>
                <lb/>
              cæteris omnibus numero præſtant maioris
                <lb/>
              iacturæ. </s>
              <s id="s.011703">Sunt verò Chymica inuenta, vi­
                <lb/>
              trum ducere in longiſſimas lineas, tenax aut
                <lb/>
              prædurum efficere poſſe. </s>
              <s id="s.011704">Dudum conſtat ſa­
                <lb/>
              nè vidiſſe me ſphæram exiguam è vitro, quæ
                <lb/>
              illiſa omni conatu ſolo lapideo non commi­
                <lb/>
              nuebatur, ſed reſiliebat ad laquearia. </s>
              <s id="s.011705">Erat
                <lb/>
              autem ex eo vitri genere quod albis lineis
                <lb/>
              interſtinguitur. </s>
              <s id="s.011706">Sed paruitatem ac rotundi­
                <lb/>
              tatem, ad duritiem, non parum contuliſſe
                <lb/>
              reor. </s>
              <s id="s.011707">nam facilè aër hinc inde delabitur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011708">Nuper vidi vitri fruſtum pro gemma, quàm
                <lb/>
              aquam marinam vocant emptum, aliquod
                <lb/>
              aureis coronatis, mira pulchritudine, adeò
                <lb/>
              vt fulgore natiuas vinceret, Eiuſdem eſt
                <lb/>
              ipſum ( vt dixi
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              albis lineis interſtinguere,
                <lb/>
              aut in illo cælare imagines, falſas fabricare
                <lb/>
              gemmas, purgare Caphuram, metalla mi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1622"/>
                <lb/>
              ſcere, immutare, aut nobiliora immutari. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011709">
                <margin.target id="marg1621"/>
              Chymica in­
                <lb/>
              uenta nota.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.011710">
                <margin.target id="marg1622"/>
              Quomodo ſe­
                <lb/>
              ricum deal­
                <lb/>
              betur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011711">Modus fa­
                <lb/>
              ciendi roſas
                <lb/>
              varias. </s>
              <s id="s.011712">Vaſa
                <lb/>
              pro metallis
                <lb/>
              liquandis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011713">Sericum ſic etiam fumo ſulfuris dealba­
                <lb/>
              tur: immodicè enim ſiccat, interſtinguit
                <lb/>
              etiam flores, tum præcipuè roſas eadem
                <lb/>
              cauſa, nam parte alba reddita fit color varius. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011714">Docuit hæc etiam vaſa pro liquandis me­
                <lb/>
              tallis conficere: nam ex arietis cornibus
                <lb/>
              præcipuè ſumitur, & oſſibus in cinerem
                <lb/>
              redactis, piſtilloque ſubactis, pinſitiſque
                <lb/>
              fiunt. </s>
              <s id="s.011715">Si verò Smirin aut ſummitates cerui­
                <lb/>
              ni cornu, vel mandibularum lucij ignitas,
                <lb/>
              ac in aceto extinctas bis, aut ter addideris,
                <lb/>
              neque frangentur vaſa, nec metallum effu­
                <lb/>
              giet: adduntur hæc intus, & vbique nec
                <lb/>
              combibat, ſed in imo præcipuè. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.011716">Eadem nos docuit deſtillationis vſum,
                <lb/>
              commodo, vires, vaſa. </s>
              <s id="s.011717">Sed de vſu, viribus
                <lb/>
              ac commodis ſuperius dictum eſt ſatis: nunc
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1623"/>
                <lb/>
              de vaſis, eorumque generibus dicendum
                <lb/>
              eſt, ne ars hæc imperfectè tradita, ſola vi­
                <lb/>
              deatur. </s>
              <s id="s.011718">Nempe hoc in libro artes omnes
                <lb/>
              perfectè traduntur, de quibus tamen agitur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011719">Quòd ſi hoc non demonſtrauero, iure ne­
                <lb/>
              mo mihi credat. </s>
              <s id="s.011720">Nam non diffusè artes hic
                <lb/>
              traduntur, ſed per capita. </s>
              <s id="s.011721">Quod ſi non
                <lb/>
              omnia capita attigiſſem, noſtri præcepti
                <lb/>
              ex Galeno ſumpti fuiſſem immemor. </s>
              <s id="s.011722">Si ve­
                <lb/>
              rò non præſtantiſſima, non eſſe hic liber de
                <lb/>
              Subtilitate. </s>
              <s id="s.011723">Si igitur omnia capita & maxi­
                <lb/>
              ma, & difficillima attigi, manifeſtum eſt,
                <lb/>
              eum qui quæ hic ſcripta ſunt, aſſequitur,
                <lb/>
              vniuerſæ artis perfectam & abſolutam ha­
                <lb/>
              bere cognitionem. </s>
              <s id="s.011724">Docui autem qualiter ex
                <lb/>
              his in omnium aliorum
                <expan abbr="cognitionẽ">cognitionem</expan>
              deuenia­
                <lb/>
              mus reſolutoria methodo, tum ex his quæ
                <lb/>
              proxima ſunt fini, tum ex fine ipſo. </s>
              <s id="s.011725">Sed iam
                <lb/>
              ad rem ipſam inſtitutam de vaſis redeo,
                <lb/>
              quam tractare oculis & manibus mihi con­
                <lb/>
              tigit, cùm pater meus maximum huic arti,
                <lb/>
              licet non methodo aliqua, ſed empericè,
                <lb/>
              operam daret. </s>
              <s id="s.011726">Vaſa igitur quibus fiunt de­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1624"/>
                <lb/>
              ſtillationes, quatuor ſunt generum: aut
                <lb/>
              enim vno vaſe ad nolæ formam fit deſtilla­
                <lb/>
              tio, cùm ea, quæ ſponte ardent, nola con­
                <lb/>
              uerſa deſtillantur. </s>
              <s id="s.011727">Nam quæ ſponte ardent,
                <lb/>
              vt ſulphur & bitumen, eò ardent ſponte, vt
                <lb/>
              demonſtratum eſt, quòd humidum pingue
                <lb/>
              flammas concipit. </s>
              <s id="s.011728">Sed quod in fumum ver­
                <lb/>
              titur, refrigeratum à fundo nolæ vitreæ in
                <lb/>
              humidum concreſſit: hoc autem pingue, vt
                <lb/>
              ſuperius demonſtratum eſt. </s>
              <s id="s.011729">Ex canali igi­
                <lb/>
              tur oleum effundetur. </s>
              <s id="s.011730">Aut duobus vaſis de­
                <lb/>
              ſtillatio perficitur. </s>
              <s id="s.011731">Contingit autem hoc
                <lb/>
              duobus modis (nam nunc exhalationem tan­
                <lb/>
              quam notiſſimam, quæ vnico fit horum va­
                <lb/>
              ſorum recto, maximè cum materia intus ſic­
                <lb/>
              catur, omitto ) aut quod deſtillatur, in idem
                <lb/>
              vas redeat, & vocatur circulatio, aut vt in
                <lb/>
              aliud: hocque bifariam fit, aut obliquis va­
                <lb/>
              ſis, aut rectis, quorum amborum exempla
                <lb/>
              poſui. </s>
              <s id="s.011732">Si verò tribus ſimul opus ſit, vnum
                <lb/>
              vocatur Bozia à Barbaris, non dicemus Con­
                <lb/>
              ceptaculum, huic imponitur pileus, qui
                <lb/>
              quandoque latior fit in ſummo eius vertice,
                <lb/>
              habétque duo foramina, alterum quo con­
                <lb/>
              ceptaculo imponitur breuius, latiuſque, re­
                <lb/>
              liquum quo illi recipiens, hoc autem tertium
                <lb/>
              eſt vas, iungitur. </s>
              <s id="s.011733">Expoſui & formam cli­
                <lb/>
              bani pluribus vaſis ſeruientis, in quo tria
                <lb/>
              animaduertere oportet: primum vt fundus
                <lb/>
              perforatus ſit, vbi non omninò validum
                <lb/>
              ignem excipere volumus: ſecundum, vt ſpi-
                <lb/>
              racula habeat inferius ad accendendum ig­
                <lb/>
              nem: tertium, vt ſi volumus, leui igne de­
                <lb/>
              ſtillare, foramina etiam habeat ſuperius,
                <lb/>
              quibus vis ignis miteſcat. </s>
              <s id="s.011734">Expreſſi quoque
                <lb/>
              Balnei Mariæ figuram, vt ſcires: quod lon­
                <lb/>
              gum fieri ſolet, vt plura vaſa capere queat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.011735">Plura habeat oſtia, vt æqualiter ſimul aqua
                <lb/>
              caleſcat. </s>
              <s id="s.011736">Nec altitudine indiget, paruo enim
                <lb/>
              igne aqua feruet. </s>
              <s id="s.011737">Et quæ in eo deſtillantur,
                <lb/>
              temperatis indigent ignibus. </s>
              <s id="s.011738">Fiunt autem
                <lb/>
              vaſa è pluribus materiis, argento, ære, figu­
                <lb/>
              lina: ſed omnium præſtantiſſima, è ferro,
                <lb/>
              auro, ac vitro. </s>
              <s id="s.011739">Porro, cùm volumus vim
                <lb/>
              ignis magnam experiri, vt in oleo calchan­
                <lb/>
              ti. </s>
              <s id="s.011740">Auro, cùm rem valetudini noſtræ ſaluta­
                <lb/>
              rem quærimus, cuius iactura precium non
                <lb/>
              leue perdat: vt in auro diſſoluto, & æthe­
                <lb/>
              rea aqua, & elyſir vocato. </s>
              <s id="s.011741">Vitro autem ple­
                <lb/>
              raque alia: nam vt vitrum nihil tribuit, ita
                <lb/>
              aurum ad perfectionem talium facit. </s>
              <s id="s.011742">Vt ve­
                <lb/>
              rò vitrea vaſa non frangantur, craſſior eſſe
                <lb/>
              debent, & ex candido vitro, & diutius in
                <lb/>
              fornace excocto, vt ampullis omninò ca­
                <lb/>
              reat: & ſic æqualis ſubſtantiæ, & ab omni
                <lb/>
              ſorde purgatum. </s>
              <s id="s.011743">Senſim quoque excalefie­
                <lb/>
              ri, ac rurſus refrigerari debet. </s>
              <s id="s.011744">Subiici quo­
                <lb/>
              que molle ſtratum, & ſi magnis ignibus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>