Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="242"/>
            <p type="main">
              <s>Eandem quoque naturam qua caro eſt, aut os, aut ſpiritus: eſt verò duplex, & materia, & for­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1638"/>
                <lb/>
              ma, quę in vnum conſpirarunt: cauſſam eſſe dicimus, cur animi imperio pareant, quòd enim ſic
                <lb/>
              natura ſua, ideſt, ex ſua materia
                <expan abbr="ſuaq.">ſuaque</expan>
              forma conſtat ſpiritus, hos aut illos motus excipit, & ad­
                <lb/>
              mittit, ſic dicendum de reliquis. </s>
              <s>Nullum ergo nouum naturæ ſignificatum præter Ariſtotelica
                <lb/>
              inculcandum eſt. </s>
              <s>Cęterùm quòd à forma ducitur omnis eſſentia, ſiue quòd aut res ipſa per ſe
                <lb/>
              ſit eſſentia & forma, veluti de ſubſtantiis à materia ſecretis omnes autumant, vel quòd ex mate­
                <lb/>
              ria
                <expan abbr="formaq́">formaque</expan>
              . </s>
              <s>conflata ſit, vel quòd intueatur
                <expan abbr="formã">formam</expan>
              , vt de materia & poteſtate ſuo loco dicemus;
                <lb/>
              idcirco
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              id quod rei cuique quatenus eſt, attribuitur, idem quoque natura ineſſe prædicatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Itaque ſub hoc ſenſu natura nobis ineſſe cognitionis appetitum litteris conſignaſſe dicimus Ari­
                <lb/>
              ſtotelem, & principia ſcientiarum, hoc eſt, axiomata, &
                <expan abbr="pronũciata">pronunciata</expan>
              cognita. </s>
              <s>eſſe natura ſcripſiſſe.
                <lb/>
              </s>
              <s>ita enim verto vocem illam
                <foreign lang="grc">τῆ φύσει</foreign>
              non naturæ, ſed ſuapte natura; tametſi articulus ille non
                <lb/>
              aliquid abſolutum, ſed ab alio excipiens indicare videatur. </s>
              <s>cui quoque teſtimonium Hyppocra­
                <lb/>
              tis accedit, qui de cauſsis ea pronunciauerit
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
                <foreign lang="grc">αυτόματοι καὶ οὐκ ἀυτόματοι</foreign>
              .ſ. </s>
              <s>effectus
                <foreign lang="grc">ἡμῖν μὲν ἀυτό-</foreign>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1639"/>
                <lb/>
                <foreign lang="grc">ματοι αἰτιη δ' οὐχα αὐτόματοι. </foreign>
              </s>
              <s>
                <foreign lang="grc">αἰτιη δ' αν τὰ μέν δῆλα, τά δ'άδηλα. </foreign>
              </s>
              <s>
                <foreign lang="grc">καὶ τὰμὲν δυνατὰ, τα δ' ἀδυν́ατα.</foreign>
                <lb/>
              ideſt, “caſu & non caſu & nobis quidem caſu, cauſſæ verò non caſu: cauſſæ rurſus hæc quidem
                <lb/>
              perſpicua, illa verò obſcura, & hæc
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              in eius poteſtate illa verò minimè. </s>
              <s>Nanque etiam me­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1640"/>
                <lb/>
              mini me legiſſe”, apud Ariſtotelem vocem illam
                <foreign lang="grc">τῇ φύσει</foreign>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              abſolutè item ſumi, cùm monet, vbi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1641"/>
                <lb/>
              eadem vox ſignificet actum & facultatem, vt hæc ſeiungantur, facultati conditionem
                <expan abbr="addẽdam">addendam</expan>
                <lb/>
                <foreign lang="grc">τῇ φύσει</foreign>
              .i. </s>
              <s>ſuapte natura. </s>
              <s>Nam quid eſſet hoc eſſe diſciplinæ capax naturæ? </s>
              <s>Quantum verò ad
                <lb/>
              Hyppocratis teſtimonium pertinet, ne tanto viro cuius ſapientiam iure optimo vniuerſa antiqui­
                <lb/>
              tas ſuſpexit, & admirata eſt; patrocinium deſit, quantum in nobis eſt; vereor ne vetus conſuetu­
                <lb/>
              do fuerit etiam tribuere cuipiam rei formaliter. </s>
              <s>quod conueniat ipſi
                <foreign lang="grc">αἰτιοδῶς</foreign>
              , & tanquam cauſ­
                <lb/>
              ſæ, quam conſuetudinem ibi vſurpauerit Hyppocrates: etenim hanc loquendi
                <expan abbr="formulã">formulam</expan>
              in mo­
                <lb/>
              re
                <expan abbr="poſitã">poſitam</expan>
              fuiſſe ſpectare licet apud Ariſtotelem, qui ita
                <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan>
              ſcripſerit. </s>
              <s>De parte autem ani­
                <lb/>
              mi, qua & cognoſcit, animus ſapit, & formę tribuerit vt ſubiecto, quod eſt ipſius compoſiti. </s>
              <s>
                <expan abbr="Neq;">Neque</expan>
                <lb/>
              enim hî dicere potes illud officium animo tributum fuiſſe, quia ſit animi ſolius, nec vllum cor­
                <lb/>
              poris munus in eo munere flagitetur. </s>
              <s>Nam ſi de mentis officio ſic dicere libeat, at opponam ego
                <lb/>
              ea quæ de ſentiente profeſſus eſt idem Ariſtoteles non multò antè, cùm dixit: Quoniam autem
                <lb/>
              duabus differentiis diffiniunt maximè animum, motu ſecundùm locum, & ipſo intelligere; & ſa­
                <lb/>
              pere, velut ſentire quoddam eſſe. </s>
              <s>in vtriſque enim ſic animus diſcernit & cognoſcit aliquid eo­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1642"/>
                <lb/>
              rum quæ ſunt; quæ certè non formaliter inſunt in animo, ſed vt in cauſſa. </s>
              <s>nihil enim abſurdius
                <lb/>
              eſt quàm dicere animum ſentire, neque minus àc ſi eum texere, aut nere fateamur. </s>
              <s>Hoc igitur
                <lb/>
              modo Hyppocrates etiam defendi poterit, ſed poſterioribus iſtis naturæ notionibus dimiſsis, de
                <lb/>
              potiſsimis in præſentia diſſeramus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1638"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1639"/>
              a Lib. de
                <lb/>
              alim.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1640"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1641"/>
              b 5. Top.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1642"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Venamur differentiam inter materiam & formam in eo, quòd ſunt naturę. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>VII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>NATVRAM igitur quæ ab Ariſtotele definita eſt, licet apud veteres haberetur ſola mate­
                <lb/>
              ria, quia tamen pluribus argumentis ab eodem philoſopho demonſtratum eſt, etiam com­
                <lb/>
              plecti formam, atque adeò vt de forma dicatur prius, quàm de materia. </s>
              <s>Ita & nos cum Ariſto­
                <lb/>
              tele ſtatuentes geminam eſſe (nihil eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              in hoc theoremate quod ſecus ab aliis philoſophis, qui
                <lb/>
              ab Ariſtotele ſunt, acceptum ſit) illud nunc diſcutere inſtituimus,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
              ſecum differat
                <lb/>
              vtraque natura, & qua ratione motus initium ab vtroque principio proficiſcatur, & quæ'nam re­
                <lb/>
              periatur communis proprietas, ſi non vniuoca, ſaltem analogica, propter quam vtræque naturæ
                <lb/>
              vocentur. </s>
              <s>In primis verò cum materia, tum forma ſpectantur
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              cauſſæ conſtituentes com­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1643"/>
                <lb/>
              poſitum, aut veluti principia functionum in illo quod iam conſtitutum eſt. </s>
              <s>hæ verò ſunt, vel in
                <lb/>
              eo ipſo quod extitit ex illis, vel ab ipſo in aliud. </s>
              <s>Vtraque autem ratione ſumptas materiam &
                <lb/>
              formam dici
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              ab Ariſtotele compertum eſt. </s>
              <s>Nam & id ex quo fit ſubſtantia &
                <expan abbr="compoſitũ">compoſitum</expan>
              ,
                <lb/>
              eſt eius natura: ſic natura plumbi eſt aqua: atque ita commune fuit & tritum hoc naturæ ſigni­
                <lb/>
              ficatum, vt nil aliud quàm id ex quo ſubſtantia fit, exiſtimaretur eſſe natura: cętera omnia illius
                <lb/>
              affectiones haberentur. </s>
              <s>Sed illud etiam per quod eſt aliquid eſſe naturam, & denominationes &
                <lb/>
              generationes ab ea præfinitæ,
                <expan abbr="multaq́">multaque</expan>
              . </s>
              <s>alia quæ breuitatis cauſſa nunc omitto, ſignificant, & effi­
                <lb/>
              ciens quoque natura perhibetur,
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              eſt principium in alio, quatenus aliud. </s>
              <s>At verò & poſtquàm
                <lb/>
              ex his conflatum eſt
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              , cùm in ipſum mutatio per ſe cadat, & ob eam ipſam rationem
                <lb/>
              habeatur pro naturali
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              etiam in ſeipſo cauſſam habeat ſui motus oportet, itaque & hæc ex qui­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1644"/>
                <lb/>
              bus conſtitit ſubſtantia naturalis, & quorum beneficio conſecuta eſt, vt moueatur, meritò naturę
                <lb/>
              dicuntur. </s>
              <s>Hinc factum eſt, vt natura ſtatueretur initium motus & quietis eius in quo eſt & reli­
                <lb/>
              qua quę in ea definitione ſunt poſita. </s>
              <s>Quanuis autem prius ſubſtantia ſit, quàm functiones eius,
                <lb/>
              & vtroque nomine natura dicatur; noli mirari, cur altera nuncupationis eius ratione </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>